Türbe nedir ve ne amaçla yapılmıştır? Mimaride türbe ve örnekleri

Türbe, bulunduğu bölgede ünlü kimseler için yapılan ve o kimsenin mezarının içinde bulunduğu yapılardır. Tarihi çok eskilere dayanan türbenin yapısal özellikleri de dikkat çekmektedir.

 Türbe Nedir?

 Dünya genelinde Orta Asya'da çok sayıda türbe bulunmaktadır. Günümüzde ziyaret edilen türbelerde birbirinden önemli din alimlerinin mezarları bulunmaktaydı. Türbe, din alimleri ve devlet görevlilerinin mezarlarının bulunduğu odalardır. Oda şeklinde yapılan bu yapıların bazıları ise oldukça gösterişlidir. Türbeler, saygın kişilerin mezarlarına ev sahipliği yaparlar. Anıtsal mezar olarak da bilinen bu türbe çeşitleri Türkiye'deki en büyük anıt mezar ise Türkiye Cumhuriyeti kurucusu Mustafa Kemal Atatürk'e ait olan Anıtkabir olarak bilinmektedir.

 Türbe Ne Amaçla Yapılmıştır?

 Tarihin geçmiş dönemlerinden itibaren türbeler önemli bir yere sahiptir. Türbe içerisinde genellikle din alimleri, saygın ve ünlü kişilerin mezarları bulunmaktadır. Mezarlara ev sahipliği yapan türbeler yapısı itibari ile gösterişli ve farklı olabilir. Günümüzde ise türbeler ziyaretçilere de açıktır. Ünlü kişilerin unutulmaması ve değer verilmesi için türbeler inşa edilmiştir. Ülkelerdeki saygın kişilerin unutulmaması için yapılan türbeler pek çok kişi tarafından ziyaret ediliyor.

 Mimaride Türbe ve Örnekleri

 Orta Asya'da yaygın olan türbe çeşitleri mimari özellikleri ile de ön plana çıkmaktadır. Türbe, Osmanlı, Selçuklu ve İslam mimarisinde önemli bir yere sahiptir. Türbelerde devlet adamları ve ya din alimleri gibi saygın kişilerin mezarlarının bulunduğu oda şeklindeki binaya verilen isimdir. Cumhuriyet'in ilanından sonra türbe yerine anıt mezar ismi kullanılmıştır. Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk için Anıtkabir inşa edilmiştir. Sonrasında ise İstanbul'da Adnan Menderes ve Turgut Özal için de türbeler yaptırılmıştır. Orta Asya'da inşa edilen ilk türbe ise Özbekistan'ın Buhara kentinde bulunan İsmail Samani Türbesi olarak bilinmektedir. Kullanılan malzeme ve yapısı ile ön plana çıkan türbe kendi sınıfının da mimari biçimdeki öncüsü olmuştur.

 Türbe Mimarisinin Özellikleri

 Türbe mimarisinin bazı özellikleri bulunmaktadır. Selçuklu Türbe Mimarisine bakıldığında yapısal özellikleri ön plana çıkar. Türbeler genellikle tuğla ve taş malzemelerden yapılmıştır. Sonraki dönemlerde ise türbeler yalnızca taştan yapılmıştır. İlk dönemde türbeler yalnızca kümbetlerden oluşan tek eserler iken sonraları ise cami ve medrese yapıları içinde yer almıştır. Selçuklu döneminde türbeler sekiz, on ve ya on iki köşeli olarak inşa edilmişlerdir. Türbenin yer altında cenazenin yer aldığı mumyalık kısmı bulunur. Türbelerin cepheleri ise genellikle gösterişsiz ve sade olurdu. Bazı türbelerde bulunan cephelere üçgen nişler ilave edilirdi. Selçuklu döneminde türbe kapıları daha sade olurdu.

 Türbe mimarisine bakıldığında süslemeler her zaman dikkat çekici olmuştur. Türbe süslemelerinde genellikle tuğla, çini, alçı, taş ve ahşap süsleme çeşitleri kullanılmıştır. Süslemelerde ise geometrik motifler ile bitkisel motifler kullanılmıştır. Osmanlı ve Selçuklu türbelerinin pek çoğunda mumyalık bölümü yer alırdı. Bunun yanı sıra türbelerin kubbeleri de oldukça gösterişlidir. Otağ kültürüne benzeyen türbe kubbeleri yuvarlık planlı oluşturulmuştur. Kubbeler ile ilgili dikkat çekici bir detay bulunur. Türbenin içinde yer alan ruhun türbenin kubbesi ile birlikte gökyüzüne ulaşacağına inanılmaktadır.

 İhtişamlı ve gösterişli türbelerde oymacılık da çok fazla kullanılmıştır. Özellikle sandukalar ve kapı ile pencere aralıklarında oymalar vardır. Selçuklu döneminde ise figürlü süslemeler de ön plandadır. Bilinen en eski türbelerden birisi olan Emir Saltuk Türbesinde çift başlı kartal ve aslan motifleri bulunmaktadır.