Kişilik nedir ve kişilik kuramları nelerdir?
Güncelleme Tarihi:
Bireyi diğer insanlardan ayıran temel özelliklerin tümüne kişilik denir. Huy ve mizaç, kişiliğin oluşmasında etkilidir. Bunun dışında eğitim, aile, yaşanmışlıklar ve kişinin ahlaki tutumları da kişiliğin şekillenmesinde önemli bir rol oynar. Açık sözlülük, dürüstlük ve yardımseverlik olumlu kişilik özelliklerine örnek olarak gösterilebilir. Yalancılık, sinsilik ve tembellik ise olumsuz kişilik özellikleri arasında yer alır. Kişilik nedir ve kişilik kuramları nelerdir tüm detayları ile derledik.
Kişilik tipleri, bireyin karakteristik özellikleri ve davranışları baz alınarak sınıflandırılmıştır. Bunlar arasında en bilinenleri şu şekilde sıralanabilir:
1- Alfa kişilik (Baskın - Dominant) 2- Beta kişilik (Uzlaşmacı - Duygusal)
3- Omega Kişilik (İçine kapanık) 4- Gamma Kişilik (Sağduyulu - Yardımsever)
Bireyin manevi özelliklerine ve değer yargılarına kişilik denir. Şahsiyet ile eş anlamlı olan kişilik, bireyin en baskın niteliklerini tanımlamak için de kullanılır.
Kişilik Kuramları Nelerdir?
1- Yapısal Kişilik Kuramı:
Psikanalizin kurucusu sayılan Sigmund Freud'un geliştirdiği kurama, yapısal kişilik kuramı denir. Bu kurama göre, insanın kişiliğini oluşturan üç temel faktör vardır. Bunlar Sigmund Freud tarafından İd, Ego ve Süpego olarak adlandırılmıştır. İlkel benlik adıyla da bilinen İd'in baskın olduğu kişilik hedonist ve hazcı bir yapıya sahiptir. Süperego'nun baskın olduğu kişiliklerde ise denetleme ve kontrol altında tutma refleksi fazlasıyla gelişmiştir.
Yapısal kişilik kuramına göre, ego, id ile süperegonun çatışmasından doğar. Ego, aynı zamanda toplumsal kurallara en fazla uyan kişilik tipidir.
2- Üstünlük Kuramı:
Alfred Adler tarafından geliştirilen üstünlük kuramına göre, kişiliğin oluşmasındaki ana dürtü, üstün gelmektir. Bu kurama göre üstünlük istenci, birçok farklı şekilde ortaya çıkabilir.
3- Psikososyal Kuram:
Psikososyal kuram Erik Erikson tarafından geliştirilmiş ve Erich Fromm tarafından desteklenmiştir. Bu kuram, Freud'un psikanalitik kuramına bir eleştiri niteliği taşır. Çünkü Freud'a göre kişilik, 0 - 5 yaş arasında oluşur ve bir daha değiştirilemez. Bilinçdışı ve rüyalar ise kişiliği değil bilinci etkiler. Erik Erikson'a göre toplumsal ilişkiler ve kişinin sosyal statüsü de kişiliğin temel yapı taşları arasında yer alır.
Örneğin, otuz yaşından sonra zengin olan birinin yeni imkanlara sahip olması ile birlikte kişiliğinde birçok değişme saptanır. Terfi alan, işten çıkartılan ya da eşinden boşanan birinde de değişimler gözlemlenebilir. Bu kurama göre kişilik statik bir yapıda değildir ve kişinin yaşamı boyunca çeşitli etkilere maruz kalarak, iyi ya da kötü yönde sürekli değişir.