Kazakistan’da huzursuzluk: Akaryakıta zam ülkeyi karıştırdı

KAZAKİSTAN’da başta LPG (sıvılaştırılmış petrol gazı) olmak üzere akaryakıta yapılan astronomik zamlar halkı isyan ettirdi. Cumhurbaşkanı Kasım Comert Tokayev, yaşanan hadiselerden hükümeti sorumlu tutarak dün Başbakan Askar Mamin’i görevden alması ve ülkede 19 Ocak’a kadar olağanüstü hal (OHAL) ilan etmesi durumu rayına oturtamadı. Tokayev’in halka hitaben yaptığı konuşma sonrasında Kazakistan’ın en büyük şehri Almatı’da iki hükümet binası göstericiler tarafından işgal edilerek ateşe verildi. Kazakistan İçişleri Bakanlığı, çıkan çatışmalarda 8 güvenlik görevlisinin hayatını kaybettiğini, 317’sinin yaralandığını açıkladı.

FİYAT ARTIŞINA ÖFKE

31 Aralık’ta litre fiyatı 60 Tenge (yaklaşık 1.86 TL) olan LPG, 1 Ocak’ta 120 Tenge’ye (yaklaşık 3.72 TL) çıktı. LPG’ye yüzde 100’lük zam, 2 Ocak’ta Hazar kıyısında yer alan petrol üretim şehri Aktau halkını sokağa döktü. En büyük şehir Almatı, başkent Nursultan, Karaganda, Çimkent, Kökteşav, Beynau şehirlerine de yayılan prostestolar dün şiddetlenerek devam etti.

ALMATI’DA OLAYLAR

Almatı’da belediye binası önünde toplanan 20 bin kadar göstericiye polis ses bombalarıyla karşılık verdi, silah sesleri duyuldu. Cumhurbaşkanı Tokayev’in OHAL ilanının ardından bir grup gösterici, cumhurbaşkanı temsil binası ile belediye binasına girerek yangın çıkardı. Eylemler devam ederken Aktau ve Almatı şehrinde LPG fiyatını eskisi gibi 60 değil, 50 Tenge’ye düşürüldüğünü ilan edildi. Üç aylığına akaryakıt dahil 19 temel tüketim ürününün fiyatını dondurma kararı alındı. Göstericiler, Nursultan Nazarbayev’i kast ederek “İhtiyar artık git” sloganları atarken Tokayev, Nazarbayev’in Güvenlik Konseyi Başkanlığı’ndan alındığını duyurdu.

TOKAYEV: TERÖRİST İŞGAL

Cumhurbaşkanı Tokayev, Ulusal Güvenlik Komitesi Başkanı dahil bir dizi yetkiliyi görevden aldı. Protestoları “terörist grupların işgali” olarak nitelendiren Tokayev; Rusya, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Belarus ve Ermenistan’ın bulunduğu Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü’nden (CSTO) askeri yardım talep ettiğini açıkladı. Tokayev ile telefonda görüşen Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, örgüt üyeleriyle istişarelere başladıklarını duyurdu.

NAZARBAYEV GÖREVDEN ALINDI

- Kazakistan’da halkı isyan ettiren sadece son zamlar değildi. Petrol ve doğalgaz zengini Kazakistan, Nursultan Nazarbayev liderliğinde 1993 yılında ABD ve İngiltere ile “Tengizchevroil” isimli bir ortak petrol şirketi kurdu. Amerikan Chevron yüzde 50, İngiliz Exxon Mobil yüzde 24, Kazakistan KazMunayGas yüzde 20 ve Rusya’dan LukArco şirketi ortaklıkta yüzde 20 hisse sahibi oldu.

- Dev ortaklık, petrol ve doğalgazın çıkarılmasında Batı’nın modern teknolojisini kullandığı için işgücüne gerek kalmadı. Kazakistan’ın güneybatısında ciddi işsizlik baş gösterdi.

- Yeni yıldan önce bu durum daha da kötüleşti. Uluslararası şirketlerle yerli oligarklar doğalgaz piyasasını tıpkı son aylarda Avrupa’da olduğu gibi serbest spot piyasaya çevirdi. Aralarındaki kartel anlaşmasıyla açık arttırmada satılan gazın fiyatı bir günde zirve yaptı. Ayaklanmanın petrol üretim bölgesinde çıkmasının başlıca nedeni de bu oldu.

- Kazakistan’da durumu yumuşatacak bir muhalefet de bulunmuyor. Siyasi gözlemciler, ülkede 2 Ocak’ta başlayan protestoların dizginlenmesinin güç olacağını dile getiriyor. Rusya’daki siyasi analistler ise ayaklanmanın Rusya ile Batı arasında önümüzdeki günlerde yapılacak kritik görüşmeler öncesinde Moskova’nın elini zayıflatmak için çıktığı görüşünü savunuyor.

- Öte yandan 9 Mart 2019 tarihinde Nursultan Nazarbayev Cumhurbaşkanlığı görevini kendi aldığı kararla Kasım Comert Tokayev’e bırakmıştı. Kazakistan Güvenlik Konseyi Başkanı olarak ipler Nazarbayev’in elinde kalmaya devam etti. Protestolar sonrası ise Nazarbayev’in bu görevden alındığı duyuruldu.

OLAYLAR ALMATI HAVALİMANINA SIÇRADI

protestolar Türk şirketi TAV’ın işlettiği Almatı Havalimanı’na sıçradı. Gece saatlerinde havalimanına giren eylemciler seferlerin iptal edilmesine neden oldu. Yerel kaynaklar havalimanında iki Kazakistan askerinin öldüğünü aktardı. Son duruma dair Hürriyet’e bilgi veren Türkiye’nin Almatı Başkonsolosluğu, işletmeci TAV ile irtibatta olduklarını, bugün akşam itibarıyla havaalanında operasyonların normale dönmesinin beklendiğini bildirdi. Açıklamada, “Güvenlik güçleri havalimanında kontrolü yeniden sağladı. Türk Hava Yolları’nın zaten dün uçuşu yoktu. Bugünse yalnızca bir kargo seferi var, normal şekilde yapılmasını bekliyoruz” denildi. Konsolosluk yetkilileri Türkler’den olumsuz etkilenen olmadığını, şu aşamada tahliye uçuşu planlanmadığını da belirtti. (Muhammed KAFADAR)

TÜRK DIŞİŞLERİ: TAKİP EDİYORUZ

Dışişleri Bakanlığı Kazakistan’da yaşanan olaylarla ilgili yayımladığı açıklamada özetle şöyle dendi: “Kazakistan’daki protesto eylemlerini yakından takip ediyoruz. Dost Kazakistan’ın istikrarına önem atfediyoruz. Kazakistan yönetiminin bu krizin üstesinden geleceğine yönelik inancımız tamdır."