Biden ve Şi problemleri sanal zirvede görüşecek

DÜNYANIN en büyük iki ekonomisinin liderleri Washington saatine göre pazartesi akşamı çevrimiçi görüşme gerçekleştirecek. Eski Başkan Donald Trump döneminden beri “zirve” niteliğinde yapılacak bu ilk toplantı öncesi Şi, ilişkileri rayına oturtmakta istekli olduğu mesajını verse de ilerleme yönünde umutlar zayıf. Peki çözüm bekleyen önemli başlıklar neler?

TAYVAN: Tayvan’ı topraklarına katmanın hesabını yaptığı öne sürülen Çin’in, ekim ayı boyunca yüzlerce savaş uçağı ile Tayvan hava sahasını ihlal etmesi üzerine Biden, olası saldırı durumunda Ada’yı savunacaklarını söyledi. Tayvan lideri Tsai Ing-wen de ilk kez Ada’daki Amerikan askeri varlığını kabul etti. İki liderin 9 Eylül’deki son telefon görüşmelerinin ardından yaşanan bu gelişmeler, Washington’un yıllardır Pekin’in hassasiyetlerini önceleyen Tayvan politikasında değişime gittiği yorumlarına neden oldu.

SİLAHLANMA YARIŞI: Tayvan geriliminin sürdüğü sırada artan askeri hareketlilik dikkat çekiyor. Stockholm Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü’nün hesaplamasına göre, Pekin’in askeri harcamaları on yılda yüzde 76 artarak 2020’de 252 milyar dolara ulaştı. Aynı sene ABD’nin orduya ayırdığı kaynak 778 milyar dolar oldu. Pentagon raporuna göre 355 deniz aracı ile dünyanın en büyük donanmasına sahip Çin’in bir de hipersonik füze geliştirmesi Amerikalıları endişelendirirken, Washington Hint-Pasifik bölgesinde askeri kapasitesini arttırmanın yollarını arıyor.

HONG KONG VE SİNCAN: Demokrasi ve insan hakları iki süper güç arasındaki bir diğer sorun alanı. Eski Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, Trump’ın görevdeki son gününde Pekin’in Sincan’daki Müslüman Uygurlara yönelik pratiklerini “soykırım ve insanlığa karşı suç” olarak nitelemişti. 2019’un son aylarında kabul edilen ve Pekin muhaliflerinin yargılanmak üzere ana karaya sevkine imkân tanıyan güvenlik yasası da Washington’un tepkisini çekmişti.

TİCARET SAVAŞLARI: Pekin-Washington ilişkilerini bugünkü seviyesine gerileten olayların fitili Trump’ın başlattığı ticaret savaşı ile ateşlendi. Çin’e verilen ticaret açığından şikâyet eden Trump, 2018’de peş peşe adımlar atarak geniş bir yelpazede yüzlerce milyar dolar değerinde Çin ürününe ek vergiler getirdi. Ayrıca ulusal güvenliği tehlikeye attığı gerekçesiyle başta Huawei olmak üzere Çinli teknoloji şirketlerine yaptırımlar uyguladı. İki ülke ticaret açığı 2018’deki 418 milyar dolardan 2020’de 310 milyar dolara gerilemiş olsa da henüz tam bir anlaşma sağlanabilmiş değil.

KORONAVİRÜS SALGINI: COVID-19 dünyanın seyrini değiştirirken, Çin-ABD hattındaki kırılmaları da büyüttü. Trump, “Çin virüsü” dediği hastalıkla ilgili komplo teorilerini dillendirirken, pandeminin kökenine dair tartışmalar halen devam ediyor.

BİLGİ NOTU:

Şi, korona salgınının başından beri ülkesinden ayrılmadığı için zirve sanal olarak düzenleniyor. Toplantı öncesi partisinin tam desteğini alan ve kendisini 2027’ye taşıyacak üçüncü dönemini neredeyse garantileyen Şi’nin eli güçlü taraf olduğu yorumları yapılıyor.