Hayatımızda daha fazla yapay zekaya hazır mıyız?

Önümüzdeki dönemde yapay zeka, şu anda insanlar tarafından gerçekleştirilen bazı görevleri otomatikleştirerek ya da iyileştirerek bilgi ekonomisini yeniden şekillendirmeye aday. Robotik süreç otomasyonu, kodsuz makine öğrenimi, görüntü işleme, doğal dil işleme ve anlamayı içeren AI uygulamaları, iş dünyasının üretkenliğini ve verimliliğini sürekli artırıyor. İş sorunlarını çözmekten, dolandırıcılığı tespit etmeye; verimliliği artırmaktan, tedarik zincirlerini yönetmeye; yeni ürün önerileri sunmaktan tasarımcılara ve yazarlara çalışmalarında yardımcı olmaya, hatta COVID-19 sürecindeki aşı çalışmalarındaki keşif sürecine destek olmaya kadar AI her sektörü dönüştürüyor.

Yapay zeka her yerde…

2023’te de pek çok sektörde, AI’ın daha fazla kullanımına rastlayacağız. E-ticarette, AI yardımıyla bedenlerinize en uygun ürünleri seçmekten tutun, dijital asistanlardan destek alarak siparişlerimizi vermeye ya da rezervasyon yapmaya; temassız, kasasız alışverişlerden, otonom teslimatlara; avatarlarımızı oluşturmaktan, NFT tasarlamaya kadar, AI 2023’de de her alanda yanımızda olacak…

Bununla birlikte, içinde bulunduğumuz dönem, AI’ın geldiği noktayı doğru analiz etmemiz için de oldukça kritik bir süreç. AI’ın temelleri ve bu disiplinin nihai hedefi, bu alanın babası olarak nitelendirilen Alan Turing tarafından neredeyse 70 yıl önce atıldı. İlk çalışmaların başlangıcından bu yana, temel amaç bilgisayarların insanlar gibi davranmasını sağlamak. Turing testi olarak nitelendirilen bu aşama, bir insanın sorduğu bir soruya gelen yanıtların, bir insan tarafından mı yoksa bir bilgisayar tarafından mı verildiğinin ayırt edilemediği durumu ifade ediyor. Turing testini geçmeye yakın, belirsiz süreçler karşısında insani reaksiyonlar veren, doğal dilleri anlayıp, dünyamızı insan beyni gibi yorumlayıp bağlantı kurabilen makineler hızla hayatımıza girmeye başladı.

2023’e girmeye günler kala, son birkaç gündür, tüm dünya AI’ın bu tarz yeni kullanım alanlarını test etmeye başlayarak, bu alandaki radikal değişimi bizzat gözlemliyor. Bu yazımda, bu güncel uygulamalar özelinde AI’daki gelişmeleri paylaşmak istedim.

AI devrimi düşündüğünüzden çok daha yakın…

Geçtiğimiz günlerde öne çıkan iki gelişme, AI’ın hayatımızdaki yerinin düşündüğümüzden çok daha fazlası olacağını oldukça somut olarak gösteriyor. Ancak, önce bu gelişmelerin temeli olan generative AI (üretken yapay zeka)’a değinmemiz gerekiyor.

Generative AI’ın yükselişi

Basitçe söylemek gerekirse, “generative AI”, yalnızca mevcut verileri analiz etmek veya bunlara göre hareket etmek yerine yeni içerik üretebilen yapay zekaya verilen isim. Basit yazılı girdilere dayalı olarak ayrıntılı orijinal görüntüler oluşturan OpenAI'ın (insanlığa fayda sağlayabilecek yapay zeka araştırmaları yapmak için San Francisco’da kurulmuş bir araştırma firması) DALL-E programı şu ana kadar en öne çıkan generative AI örneğiydi. Ta ki geçtiğimiz haftalarda lanse edilen ve bir haftadan kısa sürede 1 milyon kullanıcıya ulaşan başka bir Open AI girişimi olan Chat GPT ortaya çıkana kadar. Generative AI şimdiden "interneti ve çevremizdeki dünyayı deneyimleme biçimimizde devrim yaratıyor ve metin, resim, video gibi yeni bir şey oluşturmak için derin öğrenme modellerini kullanarak, pek çok yeni uygulama alanı da ortaya çıkarıyor.

Sohbet robotlarının en gelişmişi: ChatGPT

Bugüne kadar pek çok işletme, özellikle müşteri ilişkileri ya da müşteri destek süreçlerine sohbet robotları ya da bilinen genel ismi ile chatbotları entegre etse de şimdiye kadar öne çıkan başarılı bir uygulama olmamıştı. Geçen hafta OpenAI “sohbet yoluyla etkileşim kuran bir model” olan ChatGPT'yi tanıtınca işler değişti. Birbiri ardına gelen soruları yanıtlayabilen, hatalarını kabul edebilen ve uygunsuz istekleri reddedebilen bir sohbet robotu olan ChatGPT, web siteleri, metinler, kitaplar, makaleler ve diğer içerikler dahil olmak üzere çok büyük miktarda veri ile eğitilmiş. ChatGPT tıpkı bir arkadaşınıza soru sorar gibi sohbet etmenize olanak tanıyor.

New York Times teknoloji köşe yazarı Kevin Roose'a göre de ChatGPT "basit bir ifadeyle, şimdiye kadar halka sunulan en iyi yapay zeka sohbet robotu."

ChatGPT'nin dil becerileri etkileyici olsa da başka becerileri de öne çıkıyor. Kodsuz yapay zeka akımının önemli bir temsilcisi olarak basit web siteleri oluşturmada, kod yazmada hatta resim çizme ya da müzik bestelemede ChatGPT’den yararlanmak mümkün.

ChatGPT sisteminde "GPT-3'ü (OpenAI'nin üçüncü nesil GPT dil modelidir ve şu anda mevcut olan en güçlü dil modellerinden biridir) teknik olmayan bir kitleye nasıl anlatabiliriz?" diye sorduğumuzda; birkaç saniye içinde: “GPT-3 (Generative Pretrained Transformer 3), OpenAI tarafından geliştirilmiş güçlü bir dil işleme aracıdır. Doğal insan dilini anlamak ve üretmek için tasarlanmış bir tür yapay zekadır. GPT-3, metin oluşturma, soruları yanıtlama ve dilleri çevirme gibi çok çeşitli görevler için kullanılabilir. Dünyadaki en gelişmiş yapay zeka dil işleme sistemlerinden biri olarak kabul edilir ve çok çeşitli girdilere son derece doğru ve gerçekçi yanıtlar verme yeteneğine sahiptir. Genel olarak, GPT-3, yapay zekanın insan dilini anlama ve üretme gücünün dikkate değer bir örneğidir” yanıtını alıyoruz.

ChatGPT de GPT-3 modelinin chatbot uygulamaları için özel olarak tasarlanmış bir çeşidi. “Chat GPT'nin diğer sohbet botlarından farkı nedir?” sorusunu sorduğumuzda ise: “Chat GPT, diğer sohbet robotlarına göre daha doğal ve insan benzeri konuşmalar oluşturmasına olanak tanıyan doğal bir dil işleme tekniği kullanır. Chat GPT’nin sohbetlerden öğrenip farklı bağlamlara uyum sağlaması onu daha etkileşimli ve ilgi çekici hale getiriyor” cevabını alıyoruz.

ChatGPT’nin kullanımı sonrası internette de pek çok tartışma ve yorum gündem olmaya başladı; kullanıcılara çözümle ilgili deneyimlerini paylaşma konusunda ilham verdi ve çeşitli uygulamaların nelere sebep olabileceğine dair soruları gündeme getirdi. Artık viral olan çözüm, şakalar yapabildiğini, denemeler yazabileceğini, karmaşık konuları izleyicilere rahatlıkla açıklayabileceğini, metin tabanlı oyunlar oluşturabileceğini ve daha fazlasını yapabileceğini şimdiden kanıtladı. Denemeler, popülist yaklaşımlar kadar, etik kaygılara kadar pek çok farklı açıdan paylaşımlara dönüştü. Bununla birlikte, ChatGPT, dijital asistanların geleceğine yönelik de bize oldukça somut veriler sunuyor; ileride bu tarz bir dijital asistan operasyonel işlerimizde bize destek olmaktan, yaşam koçluğuna kadar pek çok alanda hayatımızı kolaylaştırıyor olacak.

GPT sistemleri yaratıcı uygulamaları da destekliyor…

Sabancı Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği programından geçtiğimiz dönem mezun olan, bir AI start-up kurucusu ve benim de mentörlük yaptığım Uygar Kurt GPT’den yararlanarak bir şiir kitabı yazdı. Kitaptaki tüm şiirler, özel olarak toplanan veriler ile Uygar’ın bizzat kendisinin eğittiği derin öğrenme modeli tarafından yazıldı. Kitabın kapağı bile uygulama tarafından tasarlandı. Kitabın başlığı olan “Gerçekliğin İçinden’i” DALL-E’e yükleyerek, kapak resmi üretilmiş oldu. Uygar ve GPT’nin şiir kitabı, Amazon’da bile büyük ilgi uyandırmayı başardı…

Ben de geçtiğimiz ay Gazi Üniversitesi tarafından ilk kez gerçekleştirilen TED Talks etkinliğinde NFT’ler ve sanatın geleceğine yönelik bir sunum gerçekleştirdim ve sunumumda kullandığım resimlerin bir kısmını, DALL-E’de oluşturdum…

Bu alanda öne çıkan start-up’lardan biri de Anticode. Anticode kurucuları Batuhan ve Berke, geliştirdikleri kodsuz yapay zeka ile görüntü işleme tabanlı yapay zeka uygulamaları ortaya çıkarabiliyorlar…

Lensa ile yapay zeka resimleriniz sosyal medyada…

Son günlerde sosyal medyayı meşgul eden tek uygulama ChatGPT değil. Bu aralar sosyal medya sayfalarınızda garip kostümler ve alışılmadık sanatsal tarzlar içinde arkadaşlarınızın resimlerini gördüğünüze eminim. Bu, App Store'da kısa süre önce en popüler uygulamalar arasına giren Lensa sayesinde. 

Lensa, “sihirli avatar” olarak adlandırılan uygulama ile selfie görüntülerinden farklı görünümler oluşturmak için yapay zekadan yararlanıyor. Uygulama, kullanıcıların kendi fotoğraflarını yüklemelerine olanak tanıyarak, kullanıcı fotoğraflarını masal kahramanlarından animeye kadar çeşitli temalarda dijital sanat eserlerine dönüştürüyor.

Lensa, yapay zeka tarafından oluşturulan sanat konusunda yeni bir tartışmayı ateşliyor…

Lensa uygulaması, kullanıcılara yalnızca $7,99 karşılığında yapay zeka tarafından oluşturulmuş 50 benzersiz avatar sunduğundan, herhangi bir serbest sanatçının Lensa ile fiyat konusunda rekabet etmesi pek olası değil.  Yapay zeka ve görüntü işleme dünyasında önemli bir kilometre taşını temsil eden Lensa, tanıdık etik tartışmaları gündeme getirse de, anlık başarısı, insanları destekleyen yapay zeka araçlarına yönelik artan bir iştahı da resmediyor.

Robotlar daha insansı olacak ve rutin işleri gerçekleştirmede bize destek olacaklar

Peki gelelim AI alanında öne çıkan diğer gelişmelere… 2023'te robotlar hem görünüm hem de yetenek açısından insanlara daha çok benzeyecek. Bu tür robotlar etkinliklerde karşılama görevlisi, restoranlarda garson, teslimatlar için kurye ya da yaşlılar için refakatçi olarak görev alabilecek. Ayrıca üretim ve lojistikte insanlarla birlikte çalışarak depolarda ve fabrikalarda karmaşık görevleri yerine getirecekler.

Bu alanda çalışmalarına hız veren firmalardan olan Tesla, evlerimizde çalışacak insan benzeri robotlar piyasaya çıkarmak için çalışmalarına başladı. Eylül ayında gerçekleştirilen bir AI etkinliğinde Tesla CEO’su Elon Musk, insansı robot prototipini tanıttı ve şirketin önümüzdeki birkaç yıl içerisinde sipariş almaya hazır olacağını aktardı.

IoT ve AI’in birleşimi - AIoT

IoT cihazları, genellikle sensörler veya yazılım aracılığıyla verileri alır ve bağlantı sayesinde paylaşır. Basit bir örnek, egzersiz sırasında kullanıcının kalp atışıyla ilgili verileri toplayan ve doğrudan bağlı bir uygulamaya gönderen bir akıllı saattir.

Ancak sorun şu ki, ham veriler tek başına anlamlı ve kullanışlı değil. Gün boyunca kalp atış hızınızı bilmeyi mi yoksa bu verilerin zindelik ve sağlık hedefleriniz için ne anlama geldiğine dair bir genel bakışa sahip olmayı mı tercih edersiniz? Yapay zekanın devreye girdiği yer de burası. Yapay zeka verileri işleyip analiz ederek sonuçlar, tahminler ve hatta kararlar almanızı sağlar. Bu, çok daha güçlü iç görülere ve uygulamalara yol açarak, insanların belirli süreçleri denetleme ihtiyacını ortadan kaldırır. AIoT, 2023’de özellikle giyilebilir teknolojiler ile kendisine yer edecek ve kalp kriz riskinden, bulaşıcı virüslerle mücadeleye kadar pek çok alanda toplum sağlığını destekleyecek.

AI Akıllı şehir vizyonunu destekliyor…

Şehirleri daha verimli ve sürdürülebilir hale getirmek için de yapay zekadan yararlanılıyor. Örneğin, kameralar ve sensörler şehrin bir bölgesinde trafik sıkışıklığı sorunu olduğunu gösterebiliyor ve sorunu çözmek için trafik ışıkları optimize edilebiliyor.

Bu alandaki bir başka heyecan verici yenilik de farklı politikaları veya modelleri test etmek için bir şehrin dijital simülasyonunu yaratabilen dijital ikizler (ekipman veya binaların nasıl daha sürdürülebilir bir şekilde çalışabileceğini incelemek için). Las Vegas ve Mannheim dahil olmak üzere çeşitli şehirler dijital ikizleri kullanmaya başladı bile.

AI sigorta sektörünü de değiştiriyor

Sigorta şirketleri, hasarı değerlendirmek ve tahminleri iyileştirmek için yapay zekadan yararlanmaya başladı. Görüntü işleme ile, bir arabanın hangi bölümünün hasar gördüğünü belirlemek için bir makine öğrenimi modeli kullanılıyor. Fotoğraflar yüklendikten sonra, hasar değerlendirilerek; insanlara kıyasla sürecin yürümesi için gereken süreyi önemli ölçüde azaltıyor. Sompo Japan ise hasarlı evlerin yaklaşık onarım maliyetini hesaplamak için AI’dan destek alıyor.

AI destekli buluş

Geçen yıl, Güney Afrika hükümeti, yeni bir kilit yöntemini icat eden yapay zeka sistemine patent verdi. Bu, dünyada bir ilk, çünkü bildiğiniz üzere daha önce patentler yalnızca insanlara veriliyordu. ABD'de ise başka bir başvuru, bir yargıcın yalnızca bir insanın patent sahibi olabileceğini öngören içtihada atıfta bulunmasıyla reddedildi. Bu şu soruyu akla getiriyor: AI sistemleri yeni ürünleri insanlarla birlikte icat ettiğinde veya tamamen kendisi icat ettiğinde buluş kimin olacak?

2 boyutlu görüntülerden 3 boyutlu sanal ortamlar oluşturma

Nvidia, yapay zekaya, kısa video kliplerden ya da 2 boyutlu resimlerden gerçekçi 3 boyutlu ortamlar oluşturmayı öğretiyor. Time tarafından 2022’nin en büyük buluşu olarak gösterilen Nvidia'nın bu sistemi, sinema ya da oyun endüstrisinde çığır açmasının yanında, dijital içerik ya da metaverse’ler oluşturulmasına da destek olacak.

AI mı insan mı?

AI’ın her zaman insanların ya da mesleklerin yerini alması gerekmiyor. AI sayesinde karar mekanizmasını daha doğru ve sağlıklı hale getirebildiğimiz gibi, yaratıcılığı ve üretkenliği artırabilmemiz de mümkün. Yapay zekanın her alana girdiği ve dünyayı etkilediği bir dönemde bizim de yapay zekadan yararlanarak işimizi nasıl ileri götüreceğimizi ya da nasıl farklı, yararlı uygulamalar geliştireceğimizi düşünmemiz gerekiyor…