Çocuklarda yüksek ateş neden olur? Ateş sınırı ne olmalı, ateş nasıl düşürülür?

Ateş normal bir savunma mekanizmasıdır yani bir hastalığa karşı vücudu korumak için ortaya çıkan bir durumdur. Bazen ortada hastalık yoktur, çevre koşullarına bağlı olarak ateş ortaya çıkabilir. Bu nedenle ateş tek başına hastalık değildir sadece anormal bir durum için uyarıcı bir belirtidir.

Şunu unutmamak gerekir ki çocuğun genel durumu ateşin derecesinden daha önemlidir. Genel yanlış kanı ateşin yüksekliğiyle enfeksiyonun şiddetinin bir olduğudur. Aslında bazen düşük ateşli çocuk yüksek ateşli çocuktan daha büyük tehlike altında olabilir. Yani 40 derecede oynuyor, koşuyor, keyfi yerindeyse sorun yoktu. Halsiz, inleyen, yemesi bozuk 38,1 derce olan çocuk daha önemlidir.

Ateşli hastalıklar çocukların sağlığını nasıl etkiler?

Her ateşli durum ailelerde ciddi bakteriyel enfeksiyonlar nedeniyle endişeye yol açar. Çocuktaki en ufak ısı artışı ateşin hemen düşürülmesi gerektiği fikrini tetiklemekte ve ailede paniğe neden olmaktadır. Ateş korkusu olarak tanımlanan bu telaş ve panik hali annelerin sağlık merkezlerini gereksiz kullanmalarına ve gereksiz tedavilere neden olabilmektedir. Ayrıca ateşli çocukların okulları aksamakta, anne ve babalarının çalışması engellenmektedir.

Ateşin uzun sürmesi su kayıplarına, enerji gereksinimi arttığında kilo ve kas kaybına neden olabilir. Özellikle kan akımı ve beslenmeyi de etkilediğinden bazı durumlarda fonksiyonlar bozulabilir. Bunun en talihsiz ve korkutanı ateşli havale durumudur. Normal çalışan beyin ateşin ani yükselmesiyle bozulan fonksiyonla anormal kasılmaların başlamasına sebep olmuştur. Bazı durumlarda halüsinasyonlar da görülür, bu yine fonksiyon bozulmasının bir sonucudur.

Çocuğun ateşi çıktığını nasıl anlayabilirsiniz? Çocuklarda ateş kaç derece olmalı?

Normal vücut ısısında sabah erken saatlerde 36 ve öğleden sonra 37,5 °C’lik bir zirve arasında değişir. Egzersiz, sıkı giyinme, sıcak hava, sıcak yiyecekler ve içecekler ile vücut sıcaklığı yükselebilirken sağlıklı insanlarda uyku sırasında vücut ısısı 2 °C düşebilir).

Sıcaklık ölçümünün; rektal (makat) 38 °C, oral (ağız içi ) 37,8 °C, aksiller (koltuk altı) 37,2 °C’nin üzerinde oluşu ateş olarak tanımlanmaktadır.

Havale geçiren her çocuğa antibiyotik verilmemeli

Hekimler ayaktan başvuran ateşli çocuklara genellikle antibiyotik yazma eğilimi taşırlar. Antibiyotiklerin uygunsuz ve aşırı kullanımı hastanın iyileşmesine katkıda bulunmayacağı gibi, sık kullanılan ampirik antibiyotiklere karşı bakteriyel direnç gelişimine de yol açar. Bu direnç, söz konusu hasta veya başka hastalarda daha sonra gelişebilecek enfeksiyonların rutin antibiyotiklerle tedavisinde başarısızlıklara yol açma riski taşır.

Ateşe bağlı havaleler genelde hayat boyu sadece bir kez geçirilir, ikinci durumda genelde koruyucu ilaç başlanır. Bu çocuk nörolojisi tarafından karar verilen ve takip edilen bir durumdur. Bu çocuklarda genelde yüksek oranda bir sekel beklenmez.

Ateş nedenleri nelerdir?

• Enfeksiyonlar
• Aşılama
• Sıvı kaybı
• Yüksek çevre ısısı
• Sıcak çarpması
• Romatizmal hastalıklar
• Onkolojik hastalıklar
• Nörolojik hastalıklar
• Kanama / hematom

Yüksek ateş nasıl düşürülür?

Yüksek ateş sık kullanılan ölçüm yöntemleri değerlendirildiğinde 38 derece üstünde ölçülen vücut ısısı olarak tanımlanabilir. En sık nedeni vücuda giren çeşitli mikropları etkisiz hale getirebilmek için bağışıklık sisteminin vermiş olduğu tepki sonucu vücut ısısının yükselmesidir. Aslında ateşin yükselebilmesi aktif çalışan bağışıklık sisteminin iyi bir göstergesidir. Ateşin kaç derece olduğundan çok daha önemli olan ateşe eşlik eden diğer bulgulardır. Örneğin; ateşi 38°C olan ancak beslenemeyen, inleyen 3 aylık bir bebeğin durumu ateşi 40°C olan ve oyun oynayan 3-4 yaşındaki bir çocuktan çok daha acil ve önemlidir.

Hangi durumlar acil müdahale gerektirir?

Eğer bebeğiniz yenidoğan döneminde ise veya 3 aylıktan küçük ise sizin gözlemlediğiniz başka bir sıkıntısı olmasa bile mutlaka en yakın sağlık kurumuna başvurulmalıdır. Bu dönemde ateş sık görülmez, hatta ciddi enfeksiyonlarda hipotermiye eğilim vardır. Vücut ısısında değişiklik gözlenen yenidoğanlarda ciddi enfeksiyon hastalığı düşünülmelidir.

Çocuğun yaşına bakılmaksızın bilinç bulanıklığı, nefes alma güçlüğü ve morarma, aşırı kusma ve ishal, vücutta oluşan özellikle mor renkli döküntüler varsa veya daha önce ateşli havale geçirme öyküsü var ise yine zaman kaybetmeden sağlık kurumuna başvurulmalıdır. Neyse ki ateş yüksekliğine bu bulguların eşlik etmesi nadiren olmaktadır. Her ateş zararlı değildir ateşin de faydalı olduğu bilinmelidir.

Ateşli çocuğa ilk müdahale nasıl yapılmalıdır?

Ateşli çocuğa yapılacak müdahale, çocuğun yaşına, genel durumuna, vücut ısısının yükseklik derecesine göre değişir. Ateşli bir bebek 90 günlükten küçükse derhal doktoruna veya acil polikliniğe başvurulmalıdır, çünkü bu bebeklerde ciddi bakteriyel enfeksiyon olasılığı yüksektir. Daha büyük bebek ve çocuklarda düşük düzeyde ateş (rektal 39 °C altında) varlığında ölçüm 2 saat sonra tekrarlanmalıdır(10).

Üç aylıktan küçük ve rektal ateşi 38 °C üzerinde olan bebeklerin %10’unda doktora başvurduklarında ciddi bakteriyel enfeksiyon vardır. Bu hastaların büyük bir kısmında idrar yolu enfeksiyonu veya üst solunum yolu enfeksiyonu saptanır.

Ateşi düşürülmeyen çocuklarda hastalığın daha çabuk iyileştiği klinik araştırmalarla gösterilmiştir. Uzmanların çoğu ateşin enfeksiyonla mücadelede yararlı olduğu ve sadece hastaya verdiği huzursuzluk ve fiziksel rahatsızlık nedeniyle, rektal 39 °C üzerine çıktığı durumlarda düşürülmesi gerektiği konusunda görüş birliğindedir. Titreme, halsizlik, güçsüzlük, baş ağrısı, cilt kuruluğu, susama, iştahsızlık, kalp hızında ve solunum sayısında artış, yaygın ağrılar gibi ateşe eşlik eden belirtiler çocukta fiziksel rahatsızlığa neden olur. Ateş düşürücüler çocukta ateşin neden olduğu bu belirtileri azaltır.

Ateş nasıl düşürülür?

Vücuttan ısı kaybına izin vermek için ateşli çocuğun giysileri çok sıkı olmamalı, tamamen de çıkarılmamalıdır, hafif bir giysi giydirilmelidir. Odanın iyi havalanması sağlanmalı, oda sıcaklığı 25 °C civarında tutulmalıdır. Ateşli çocuğun metabolizma hızı arttığı için, sıvı kaybı artmaktadır. Susuzluk (dehidratasyon) da ateşi artıracağı için çocuklara alabildikleri kadar su, meyve suyu gibi sıvılar verilmelidir. Bulaşıcı hastalık olasılığı yüksek olduğu için ateşli çocuk veya bebek 24 saat boyunca ateşsiz kalana kadar başkalarıyla teması önlenmelidir.

Ateş düşürmek için şunları asla kullanmayınız:

• Soğuk su
• Alkol veya sirke
• İki ateş düşürücü ilacı aynı anda veya ardışık olarak vermek

Çocuğun genel durumu iyi ama ateşi yüksekse ne yapılmalıdır?

Kültürümüzde genelde çocuklar üşütmesin diye kat kat giydirilirler ve evlerimiz sıcacıktır. Önce ortamın ısısını 20°C civarına düşürelim ve çocuğumuzun üzerindeki fazlalıkları çıkaralım ancak çıplak kalmasın. Hem çocukta güvensizlik hissi ve kaygı oluşturur hem de titremeye sebep olacağı için ateşi daha fazla yükseltir.

Sıvı kaybı da artacağı için çocuğa sevdiği sağlıklı içeceklerden içirelim, eğer emiyorsa emzirelim. Çocuğumuzun ateşi 39°C üstü ise veya hızla yükselmeye devam ediyorsa doktorumuzun daha önce önerdiği uygun ateş düşürücüden uygun dozda içirelim.

1 yaş altında halk arasında fitil olarak bilinen ilaç da uygulanabilir. 1 saat zaman tanıyalım ve bu süreci çocuğumuzla ilgilenerek oyun oynayarak geçirelim. Bir saat sonrasında ateşte 1-2 derecelik bir düşme olmamış ancak genel durumu iyi ise yıkanma sıcaklığında su ile doldurulmuş leğen veya küvet hazırlayıp plastik su oyuncaklarını da içine koyarak keyifli bir duş hazırlayalım. Çocuğumuzla suda oynarken saçını ıslatmadan boynundan aşağı küvet veya leğendeki sudan dökelim. 10-15 dakika sonra su ılımış olacak ve küçüğümüz farkına varmadan ateşi de düşmüş olacaktır.

Kesinlikle çocuğun vücuduna buz uygulamayı, ıslak soğuk kompres yapmayı, soğuk su ile yıkamayı veya alkol, sirke gibi maddelerle silmeyi önermiyoruz. Özellikle virüslere bağlı üst solunum yolu enfeksiyonlarında ateşin 38°C-39°C arasında olması bağışıklık sisteminin daha aktif çalışmasını sağlayarak hastalığın daha hızlı iyileşmesine yardımcı olur.

39°C'yi geçmiş olan veya sık sık yükselen ateşli hastalık döneminde ateş odağının saptanması ve gerekli tedavinin başlanması açısından uygun zamanda çocuk sağlığı ve hastalıkları uzmanına başvuralım. Fizik muayene ve gerekli ise tetkikler sonrası çocuk doktorunuz tedavi düzenleyecektir. Her ateşli hastalıkta antibiyotik ihtiyacı olmaz, doktora başvurmadan antibiyotik almamak gerekir.

HÜRRİYET AİLE ÖZEL