Prof. Dr. Banu Coşar
Bülent KATARCI
Ayşegül DOMANİÇ YELÇE
Ersin KALKAN
Son Güncelleme:
Türkiye’nin en güzel tabiat parkları
Eğer hayatınız boyunca bir milli parka ya da tabiat parkına gitmediyseniz ya da tabiat anıtlarından birini görmediyseniz Türkiye’nin ne denli olağanüstü hazineye sahip olduğunu bilmiyorsunuz demektir. Okumuş ya da belgesel filmlerden izlemiş, uçları bulutları okşayan kayınların, ardıçların, meşelerin, ladinlerin; toprağın üstünde aranjmanlar oluşturan kum zambaklarının, yabani lalelerin, süsenlerin, kamelyaların fotoğraflarını da görmüş olabilirsiniz. İnanın bunların hiçbir kıymeti harbiyesi yok. Gözünüzle görmeli, dokunmalı, koklamalı, gölgesinde serinlemelisiniz. Deklanşöre basan parmak sizinki olmalı.
Türkiye’de 12 bin bitki türü var. Hafızanızı yoklayın bakalım kaçını aklınızda tutabilmişsiniz? Ya da kaç tanesini tanıyorsunuz. Kaçımız irisle lilyumu, anemonla fulyayı birbirinden ayırabiliriz? Nilüfer çiçeğinin üzerine bir toz zerresi ya da çamur parçası geldiğinde gövdesini sallayarak kirleri belli bir noktaya doğru taşıdığını, bu kirleri de küçücük bir yağmur damlasıyla temizleme yeteneğine sahip olduğunu biliyor musunuz? Eğer bunları bilmiyorsanız çıkın yollara ve vurun kendinizi tabiat parklarına. Bu sayfada sadece bazılarından söz edeceğiz. Türkiye’nin bulunduğu farklı coğrafyanın yanı sıra topoğrafik yapısı nedeniyle çok çeşitli iklim tiplerine sahip olduğunu zaten biliyorsunuzdur. Ama dünya üzerinde nadir bulunan bitki türlerinin yer aldığı 37 flora bölgesinden üçünün yaşadığımız topraklarda bulunduğunu da bilmelisiniz.
AFYON - AKDAĞ
Akdağ ve çevresinin içermiş olduğu rekreasyon potansiyeli, yaban hayatın zenginliği, ilgi çekici kanyonları, vadi ve peyzaj değerleri, zengin bitki çeşitliliği ana özelliğini oluşturuyor. Afyon İli Sandıklı İlçesi ile Denizli İli Çivril İlçesi sınırları içerisinde 14.916 hektarlık bir alanı kapsıyor. Denizli ve Afyon’dan parka ulaşmak mümkün.
ANTALYA - KURŞUNLU ŞELALESİ
Sağlıklı orman dokusu ve zengin bitki topluluğu örneklerinin ilgi çekici su ve kaya formlarıyla bütünleştiği eşsiz bir doğal peyzaj özelliğine sahip. Kurşunlu Şelalesi nedeniyle 394 hektarlık bölümü 1991’de Tabiat Parkı olarak ayrıldı. Kızılçamın hakim olduğu alanda yer yer tek veya küçük gruplar halinde doğu çınarı, defne, harnup, yabani zeytin, sakız ağacı, söğüt ve incir ağaçları bulunuyor. Mersin, alıç, zakkum, böğürtlen, yabani gül, sütleğen, ılgın, ladin, kermes meşesi, kekik, yabani nane, kayıt, eğrelti ve sarmaşıklar alt florayı meydana getiriyor. Faunasını ise yabandomuzu, tilki, tavşan, sincap, yarasa, ibibik, ağaçkakan, üveyik, sazan, su kaplumbağası, yılan ve kertenkele gibi hayvanlar oluşturuyor. Antalya’dan 22 km. uzaklıkta. Aksu karayolunun Soğucaksu Köprüsü’nden kuzey istikametine ayrılan 8 km.lik bir yoldan ulaşılıyor. Nisan - Aralık arası parkı ziyaret için en iyi dönem.
ARTVİN - BORÇKA - KARAGÖL
Gürcistan sınırında yer alan Karçal Dağları biyolojik çeşitlilik açısından Türkiye’nin en önemli yerlerinden biri. Ani yükseklik değişimleri ile ortaya çıkan ekosistem çeşitliliği, yüksek endemizm oranı, zengin yaban hayatı Karçal Dağları’nın en önemli özelliklerini oluşturuyor. Nadir en az 61 bitki taksonu yetişiyor. Kayın ve ladinin hakim olduğu karışık ormanlarda kestane, gürgen, ıhlamur gibi daha birçok ağaç türüne ve huş meşcerelerine rastlamak mümkün. Bozayı popülasyonu açısından yalnızca Türkiye’nin değil Avrupa’nın da en önemli yerlerinden biri. Havayoluyla gelmek isteyenler, Artvin’e en yakın havaalanının Erzurum ve Trabzon’da olduğunu bilmeliler. Borçka merkezde kalınacak oteller var ama park alanı içinde sadece Orman Bakanlığı’nın kamp ve karavan alanları mevcut.
BALIKESİR - AYVALIK ADALARI
1995 yılında Tabiat Parkı olarak ayrılmış. Denizaltındaki manzara bütünlüğü buraya çok sayıda sualtı meraklısını da çekiyor. Balıkesir il sınırlarında yer alan Ayvalık Adaları’na denizden ve karayolundan ulaşım mümkün.
ÇORUM - ÇATAK
Olağanüstü güzellikteki peyzajlara sahip bu alan 1984’te tabiat parkı olmuş. Hakim ağaç türü karaçam olan parkta, az miktarda sarıçam da bulunuyor. Fauna ise tilki, tavşan, kurt, ötücü kuşlar ve özellikle bülbül popülasyonu açısından çok zengin. Parka Çorum - Laçin karayoluyla ulaşılıyor.
GÜMÜŞHANE - ARTABEL GÖLLERİ
Yöre iki ayrı jeolojik zaman diliminde hüküm süren volkanik aktiviteye bağlı formasyonlarla kaplı. İlk zamanda, Artabel Deresi kaynağının hemen kuzeyinde bulunan ve ilk şelalenin kuzeydoğusunda yer alan Karanlık Göl yer almakta, diğer göller ise Karagöl Dağı doğu yamacındaki beş göl, Artabelinbaşı Tepesi’nin kuzeydoğu eteğindeki Karanlık Göl, Sofranınbaşı Tepesi’nin batısındaki Beşgöller adıyla anılan dört göl, Gavurdağı doğu zirvesi yamacında Karagöller adıyla anılan üç göl var. Sahada toplam 18 krater gölü bulunuyor. Bölge ormanlarında genel olarak bulunan ağaçlar sarıçam ve köknar. Manzarası çok güzel olan 5859 hektarlık alan, 1998 yılında tabiat parkı yapılmış. Ulaşım Gümüşhane’ye uzaklığı 50 kilometre olan Gülaçar Köyü üzerinden.
ISPARTA - YAZILI KANYON
Bu parkın yüzlerce çeşit nebatı barındıran bitki örtüsü, yabani hayvanların çeşitliliği, arkeolojik kaynakları ve eşsiz bir manzarası var. 600 hektarlık bölümü 1989’da tabiat parkı oldu. Parktaki bitkilerden bazıları şunlar: Kızılçam, kızılağaç, saçlı meşe, çınar, ardıç, ceviz, keçiboynuzu, pırnalmeşesi, akça kesme, sandal, defne, tespih, sakız, alıç, zakkum, ladin, sarmaşık ve eğreltiler... Isparta’nın Sütçüler İlçesi sınırlarında bulunan parka 94 kilometrelik Isparta - Sütçüler Devlet Karayolu ile ulaşılıyor.
İSTANBUL - TÜRKMENBAŞI
Belgrat Ormanı bitki örtüsüne benzer üstün estetik verilere sahip florası ve manzara bütünlüğü içerisinde İstanbulluların solunum alanlarından biri. Bu alanın içinde sahilçamı, karaçam, meşe en sık görülen bitki türleri. Çakal, yaban domuzu, sincap, sürüngenler ve kuş türleri ise faunayı oluşturuyor. Belgrad Ormanı piknik ünitelerine giden Bahçeköy sırt yolunun Hacıosman girişinde bulunuyor.
KOCAELİ - BEŞKAYALAR
Vadi boylarında zengin çeşitliliğe sahip bitki örtüsü ve manzara açılımlarıyla eşsiz doğal güzellikler sergileyen ve bu özellikleri derin kanyonlarla desteklenen bir alan. Yaban hayatı ve yaylaları, mağaraları, çadırlı kamp alanları ve trekking güzergahlarıyla da ayrı bir öneme sahip. Kocaeli’nin Gölcük İlçesi sınırlarında bulunan park İzmit’e 26 kilometre uzaklıkta.
KOCAELİ - BALLIKAYALAR
Uzunluğu 1.5 kilometre, genişliği ise 40-80 metre arasında. Kanyon görünümlü, dar ve derin kazılmış bir boğazı andırıyor. Kuzeyden güneye, Gürgenden adı verilen ve vadi içerisinde ‘Ballıkaya Dere’ adını alan bir akarsu sayesinde, yakın jeolojik geçmişte kireçtaşları içerisinde gömülerek açılmış. Buraya özellikle sabahları erkenden bülbül sesi dinlemeye gidenler var. Eski Ankara Asfaltı’ndan İzmit yönüne doğru giderseniz, Gebze’den birkaç kilometre sonra Tavşanlı Köyü tabelasını göreceksiniz. Bu sapaktan içeri girin. Sapaktan içeriye kısa bir süre yolaldığınızda Ballıkayalar’a ulaşacaksınız.
KONYA - KOCAKORU ORMANI
Taraşçı ve civarı genel olarak bozkır ormanı tabir edilen, Toroslar’ın kuzeye bakan eteklerinde bulunan farklı bir doğa parçası. Anadolu Karaçamı (Pinus nigra ssp.pallasiana) ve Toros Göknarı (Abies cilicica ssp. isaurica) ile birlikte bazı meşe ve ardıç türleri buradaki ekosistemin en belirleyici türleri. Taraşçı ve civarındaki ormanların büyük kısmı gerek yerel nüfusun kullanım baskısı yüzünden ekolojik karakterini ve çeşitliliğini kaybetmiş durumda. Bölgede, tüm bu etkilerden belli oranda uzak kalabilmiş ve doğal orman parçası özelliği taşıyan tek saha burası. Bir tabiat adası gibi duruyor bozkırın ortasında. Konya’dan birbuçuk saatlik bir araba yolculuğuyla ulaşılıyor.
MUĞLA - ÖLÜDENİZ - KIDRAK
Kıyıları olağanüstü manzaralara, jeolojik ve jeomorfolojik özelliklerine, yapılaşmaya kapalı flora ve faunasına, su sporları yapmaya elverişli deniz potansiyeline sahip. Bu nedenle 950 hektarlık bölümü 1983’te tabiat parkı olarak ayrılmış. Kızılçamların hakim olduğu alanda mersin, meneviş, keçiboynuzu ve makiler yer alıyor. Muğla - Fethiye sınırları içindeki parka 400 numaralı Devlet Karayolu ile ulaşılıyor.
TRABZON - UZUNGÖL
Eski çağlarda bir heyelan sonucu oluşan doğa harikası Uzungöl, bir taraftan erozyona karşı direnmeye devam ediyor, diğer yandan yerli ve yabancı konuklarına doğanın güzelliklerini yaşatıyor. Bölge zengin bitki örtüsü, yaban hayatı ve manzara güzelliklerine sahip olması nedeniyle 1989 yılında Tabiat Parkı ilan edilmiş. Hakim ağaç, doğu ladini. Kayın, Göknar, porsuk, sakallı, kızılağaç, gürgen, fındık, ıstranca meşesi, dağ karaağaç, akçaağaç, kızılağaç da var. Bir de gölün kenarındaki beton cami yıkılıp yerine yöreye has bir ahşap cami yapılsa dünyanın en güzel peyzajlarından biri olacak. Trabzon’un Çaykara İlçesi’ne 19 kilometre uzaklıkta.
AFYON - AKDAĞ
Akdağ ve çevresinin içermiş olduğu rekreasyon potansiyeli, yaban hayatın zenginliği, ilgi çekici kanyonları, vadi ve peyzaj değerleri, zengin bitki çeşitliliği ana özelliğini oluşturuyor. Afyon İli Sandıklı İlçesi ile Denizli İli Çivril İlçesi sınırları içerisinde 14.916 hektarlık bir alanı kapsıyor. Denizli ve Afyon’dan parka ulaşmak mümkün.
ANTALYA - KURŞUNLU ŞELALESİ
Sağlıklı orman dokusu ve zengin bitki topluluğu örneklerinin ilgi çekici su ve kaya formlarıyla bütünleştiği eşsiz bir doğal peyzaj özelliğine sahip. Kurşunlu Şelalesi nedeniyle 394 hektarlık bölümü 1991’de Tabiat Parkı olarak ayrıldı. Kızılçamın hakim olduğu alanda yer yer tek veya küçük gruplar halinde doğu çınarı, defne, harnup, yabani zeytin, sakız ağacı, söğüt ve incir ağaçları bulunuyor. Mersin, alıç, zakkum, böğürtlen, yabani gül, sütleğen, ılgın, ladin, kermes meşesi, kekik, yabani nane, kayıt, eğrelti ve sarmaşıklar alt florayı meydana getiriyor. Faunasını ise yabandomuzu, tilki, tavşan, sincap, yarasa, ibibik, ağaçkakan, üveyik, sazan, su kaplumbağası, yılan ve kertenkele gibi hayvanlar oluşturuyor. Antalya’dan 22 km. uzaklıkta. Aksu karayolunun Soğucaksu Köprüsü’nden kuzey istikametine ayrılan 8 km.lik bir yoldan ulaşılıyor. Nisan - Aralık arası parkı ziyaret için en iyi dönem.
ARTVİN - BORÇKA - KARAGÖL
Gürcistan sınırında yer alan Karçal Dağları biyolojik çeşitlilik açısından Türkiye’nin en önemli yerlerinden biri. Ani yükseklik değişimleri ile ortaya çıkan ekosistem çeşitliliği, yüksek endemizm oranı, zengin yaban hayatı Karçal Dağları’nın en önemli özelliklerini oluşturuyor. Nadir en az 61 bitki taksonu yetişiyor. Kayın ve ladinin hakim olduğu karışık ormanlarda kestane, gürgen, ıhlamur gibi daha birçok ağaç türüne ve huş meşcerelerine rastlamak mümkün. Bozayı popülasyonu açısından yalnızca Türkiye’nin değil Avrupa’nın da en önemli yerlerinden biri. Havayoluyla gelmek isteyenler, Artvin’e en yakın havaalanının Erzurum ve Trabzon’da olduğunu bilmeliler. Borçka merkezde kalınacak oteller var ama park alanı içinde sadece Orman Bakanlığı’nın kamp ve karavan alanları mevcut.
BALIKESİR - AYVALIK ADALARI
1995 yılında Tabiat Parkı olarak ayrılmış. Denizaltındaki manzara bütünlüğü buraya çok sayıda sualtı meraklısını da çekiyor. Balıkesir il sınırlarında yer alan Ayvalık Adaları’na denizden ve karayolundan ulaşım mümkün.
ÇORUM - ÇATAK
Olağanüstü güzellikteki peyzajlara sahip bu alan 1984’te tabiat parkı olmuş. Hakim ağaç türü karaçam olan parkta, az miktarda sarıçam da bulunuyor. Fauna ise tilki, tavşan, kurt, ötücü kuşlar ve özellikle bülbül popülasyonu açısından çok zengin. Parka Çorum - Laçin karayoluyla ulaşılıyor.
GÜMÜŞHANE - ARTABEL GÖLLERİ
Yöre iki ayrı jeolojik zaman diliminde hüküm süren volkanik aktiviteye bağlı formasyonlarla kaplı. İlk zamanda, Artabel Deresi kaynağının hemen kuzeyinde bulunan ve ilk şelalenin kuzeydoğusunda yer alan Karanlık Göl yer almakta, diğer göller ise Karagöl Dağı doğu yamacındaki beş göl, Artabelinbaşı Tepesi’nin kuzeydoğu eteğindeki Karanlık Göl, Sofranınbaşı Tepesi’nin batısındaki Beşgöller adıyla anılan dört göl, Gavurdağı doğu zirvesi yamacında Karagöller adıyla anılan üç göl var. Sahada toplam 18 krater gölü bulunuyor. Bölge ormanlarında genel olarak bulunan ağaçlar sarıçam ve köknar. Manzarası çok güzel olan 5859 hektarlık alan, 1998 yılında tabiat parkı yapılmış. Ulaşım Gümüşhane’ye uzaklığı 50 kilometre olan Gülaçar Köyü üzerinden.
ISPARTA - YAZILI KANYON
Bu parkın yüzlerce çeşit nebatı barındıran bitki örtüsü, yabani hayvanların çeşitliliği, arkeolojik kaynakları ve eşsiz bir manzarası var. 600 hektarlık bölümü 1989’da tabiat parkı oldu. Parktaki bitkilerden bazıları şunlar: Kızılçam, kızılağaç, saçlı meşe, çınar, ardıç, ceviz, keçiboynuzu, pırnalmeşesi, akça kesme, sandal, defne, tespih, sakız, alıç, zakkum, ladin, sarmaşık ve eğreltiler... Isparta’nın Sütçüler İlçesi sınırlarında bulunan parka 94 kilometrelik Isparta - Sütçüler Devlet Karayolu ile ulaşılıyor.
İSTANBUL - TÜRKMENBAŞI
Belgrat Ormanı bitki örtüsüne benzer üstün estetik verilere sahip florası ve manzara bütünlüğü içerisinde İstanbulluların solunum alanlarından biri. Bu alanın içinde sahilçamı, karaçam, meşe en sık görülen bitki türleri. Çakal, yaban domuzu, sincap, sürüngenler ve kuş türleri ise faunayı oluşturuyor. Belgrad Ormanı piknik ünitelerine giden Bahçeköy sırt yolunun Hacıosman girişinde bulunuyor.
KOCAELİ - BEŞKAYALAR
Vadi boylarında zengin çeşitliliğe sahip bitki örtüsü ve manzara açılımlarıyla eşsiz doğal güzellikler sergileyen ve bu özellikleri derin kanyonlarla desteklenen bir alan. Yaban hayatı ve yaylaları, mağaraları, çadırlı kamp alanları ve trekking güzergahlarıyla da ayrı bir öneme sahip. Kocaeli’nin Gölcük İlçesi sınırlarında bulunan park İzmit’e 26 kilometre uzaklıkta.
KOCAELİ - BALLIKAYALAR
Uzunluğu 1.5 kilometre, genişliği ise 40-80 metre arasında. Kanyon görünümlü, dar ve derin kazılmış bir boğazı andırıyor. Kuzeyden güneye, Gürgenden adı verilen ve vadi içerisinde ‘Ballıkaya Dere’ adını alan bir akarsu sayesinde, yakın jeolojik geçmişte kireçtaşları içerisinde gömülerek açılmış. Buraya özellikle sabahları erkenden bülbül sesi dinlemeye gidenler var. Eski Ankara Asfaltı’ndan İzmit yönüne doğru giderseniz, Gebze’den birkaç kilometre sonra Tavşanlı Köyü tabelasını göreceksiniz. Bu sapaktan içeri girin. Sapaktan içeriye kısa bir süre yolaldığınızda Ballıkayalar’a ulaşacaksınız.
KONYA - KOCAKORU ORMANI
Taraşçı ve civarı genel olarak bozkır ormanı tabir edilen, Toroslar’ın kuzeye bakan eteklerinde bulunan farklı bir doğa parçası. Anadolu Karaçamı (Pinus nigra ssp.pallasiana) ve Toros Göknarı (Abies cilicica ssp. isaurica) ile birlikte bazı meşe ve ardıç türleri buradaki ekosistemin en belirleyici türleri. Taraşçı ve civarındaki ormanların büyük kısmı gerek yerel nüfusun kullanım baskısı yüzünden ekolojik karakterini ve çeşitliliğini kaybetmiş durumda. Bölgede, tüm bu etkilerden belli oranda uzak kalabilmiş ve doğal orman parçası özelliği taşıyan tek saha burası. Bir tabiat adası gibi duruyor bozkırın ortasında. Konya’dan birbuçuk saatlik bir araba yolculuğuyla ulaşılıyor.
MUĞLA - ÖLÜDENİZ - KIDRAK
Kıyıları olağanüstü manzaralara, jeolojik ve jeomorfolojik özelliklerine, yapılaşmaya kapalı flora ve faunasına, su sporları yapmaya elverişli deniz potansiyeline sahip. Bu nedenle 950 hektarlık bölümü 1983’te tabiat parkı olarak ayrılmış. Kızılçamların hakim olduğu alanda mersin, meneviş, keçiboynuzu ve makiler yer alıyor. Muğla - Fethiye sınırları içindeki parka 400 numaralı Devlet Karayolu ile ulaşılıyor.
TRABZON - UZUNGÖL
Eski çağlarda bir heyelan sonucu oluşan doğa harikası Uzungöl, bir taraftan erozyona karşı direnmeye devam ediyor, diğer yandan yerli ve yabancı konuklarına doğanın güzelliklerini yaşatıyor. Bölge zengin bitki örtüsü, yaban hayatı ve manzara güzelliklerine sahip olması nedeniyle 1989 yılında Tabiat Parkı ilan edilmiş. Hakim ağaç, doğu ladini. Kayın, Göknar, porsuk, sakallı, kızılağaç, gürgen, fındık, ıstranca meşesi, dağ karaağaç, akçaağaç, kızılağaç da var. Bir de gölün kenarındaki beton cami yıkılıp yerine yöreye has bir ahşap cami yapılsa dünyanın en güzel peyzajlarından biri olacak. Trabzon’un Çaykara İlçesi’ne 19 kilometre uzaklıkta.