Ostia Antica

Günümüzde kıyıdan 4 kilometre içerde bulunan Ostia Antica’nın ne zaman kurulduÄŸuna dair kesin belgeler bulunmamakta ise de Romalı ÅŸair Ennius (MÖ 239-169) Ostia’nın Ancus Marzius’un tahta çıkmasından sonra kurulduÄŸunu yazar. Tarihçi Titus-Livius (MÖ 59-MS 19) da Ostia’yı Ancus Marzius’a kurdurur. Roma’nın dördüncü kralı olan Ancus Marzius MÖ 7. yüzyılda yaÅŸamıştır.Ostia Antica’nın en eski kalıntıları MÖ IV. yüzyılın ortalarından kalma. Eski Ostia, Roma’ya giden su yolunu denetim altına almak için bir kale olarak Tiber Irmağı’nın aÄŸzına kurulmuÅŸ.Önceleri, doÄŸmakta olan Roma’nın deniz ticaretini güvence altına alma iÅŸlevini üstlenen Ostia kısa zamanda Roma donanmasının baÅŸlıca üssü haline geldi. Ä°mparatorluÄŸun geliÅŸmesini izleyen Ostia da olaÄŸanüstü bir geliÅŸmeye tanık oldu. İç savaÅŸ sırasında Marius tarafından yakıldıktan sonra (MÖ 87) Sulla tarafından yeniden inÅŸa edilip geniÅŸletilerek dev bir metropol haline geldi. Ostia’nın nüfusu MS I. ve II. yüzyıllarda 80 bine yaklaşıyordu.BÃœYÃœK BÖLÃœMÃœ GÃœN IÅžIÄžINA ÇIKARILDI1909’dan itibaren sistemli bir ÅŸekilde yürütülen kazılarda kentsel kesimin büyük bir bölümü gün ışığına çıkartıldı. Bugün Ostia Antica birbirini dikey olarak kesen cadde ve sokakları, anıtsal forumu (kapitol, Roma ve Augustus Tapınağı, bazilika), ikamet ve iÅŸ semtleri, kamu ve dinsel binaları, lüks villalarıyla (sütunlu iç avlular, mozaik süslemeler) bir eski Roma kentinin en güzel örneklerinden biridir. Ostia, Roma’ya Via Ostiensis ile baÄŸlanmaktaydı. Hiçbir yerde okumadım ama günümüz Roma’sını Ostia’ya baÄŸlayan yol Via Ostiensis olabilir. Ä°ki yanında çınar ve servi aÄŸaçlarının nöbet tuttuÄŸu muhteÅŸem yol.Her çıkışın bir de iniÅŸi var. Roma Ä°mparatorluÄŸu’nun bütün batı yakasında olduÄŸu gibi Ostia’da da yıkılış III. yüzyılın ikinci yarısında yavaÅŸ yavaÅŸ baÅŸladı. Kuzeyden gelen barbar saldırıları Ostia’mızı da etkiledi.Derken 330 yılında Ä°mparatorluÄŸun baÅŸkenti doÄŸuya, Constantinopolis’e taşındı, daha sonra 402 yılında Batı Roma’nın baÅŸkenti Ravenna oldu.Bu arada Tiber Irmağı taÅŸkınları, ırmağın yatak deÄŸiÅŸtirmesi, kentin yıkımını hızlandırdı. Nüfus sıtmadan kırıldı.1461 yılında Papa II. Pius Piccolomini şöyle yazar: ‘Çok geniÅŸ araziye yayılan kalıntılara bakılırsa çok büyük bir kentmiÅŸ burası... Yıkılmış kapılar, yere yayılmış sütunlar, heykel parçaları var ortalıkta.’Ostia XIX. yüzyılın sonuna kadar böyle kaldı. Ancak 1884 yılında, ‘Ravenna İşçi ve Emekçiler DerneÄŸi’nden 500 erkek ile 50 kadın kasım ayında Romagna’dan gelip çevredeki bataklıkları kurutmaya baÅŸladılar. Kanallar açtılar. 1903 yılında yeni bir kooperatifin çiftçi ve işçi üyeleri Ostia ve Fiumicino’ya yerleÅŸtiler. 10 AÄŸustos 1924 tarihinde Roma-Ostia demiryolu hattı açıldı ve Ostia Roma’nın bir mahallesi oldu. Bugüne kadar durmadan ad deÄŸiÅŸtirdi: Lido di Ostia (Ostia Plajı), Lido di Roma, Roma XIII. Belediyesi...Bana kalırsa Ostia Antica ne kadar görkemli ise Roma’nın banliyösü Ostia o kadar sıradan. Sıradan ama milyonlarca mayolunun mekanı oluyor yaz aylarında.BÃœTÃœN PENCERE BOÅžLUKLARI ÃœST ÃœSTEAçıkça yazayım: Ben Roma düzeninin, dehasının hayranlarından biriyim. Hele aralarında Anadolu da olmak üzere eyalet halklarına son zamanlarında vatandaÅŸlık hakkı vermesi son derece önemlidir. Avrupa, Balkanlar, OrtadoÄŸu ve Kuzey Afrika’da tam anlamıyla bir deÄŸirmen ve ‘mixer’ iÅŸlevi görmüştür. Bugün bir Akdeniz Uygarlığı’ndan söz ediliyorsa bunda Roma’nın çöpçatanlığı önemli bir rol oynamıştır. Toros DaÄŸları’nda köylümüz yüzlerce yıl ‘Roma Yolları’nda at ve eÅŸek sürdü.Roma’nın mimari ve ÅŸehircilik dehası Ostica Antica da ‘Ben buradayım’ diye haykırmakta: Bizim yerleÅŸim yerlerimize, kentlerimize uçaktan bakınca cadde neresi, sokak neresi anlamak mümkün deÄŸil. Oysa Ostia’da duvarları ayakta kalan bir mahalle kalıntısına bakınca bütün pencere boÅŸluklarının üst üste çakıştığını gördüm. Sanki tek boÅŸluk, tek delik. Bunun nedenini, Ostia Antica üzerine yazılmış birkaç kitabı okuyunca anladım:Romalının kenti bir kale içinde oluÅŸuyor. Kale duvarlarının içini güney-kuzey yönünde geçen eksene ‘cardo’, doÄŸu-batı eksenine de ‘decumanus’ deniyor. Bu iki eksenin (caddenin) kavÅŸak noktasında bir ‘forum’ bulunuyor. ‘Forum’ Roma kentlerinin bir numaralı kamusal alanı, kentin en önemli yapıları (tapınaklar, bazilikalar, kamu binaları,vb.) burada bulunuyor. Kentin öteki yolları bu iki eksene parelel oluyor ya da dikeylemesine kesiyor. Böylece yukardan bakınca kare ya da dikdörtgen biçimli adacıklar görünüyor. Bu iki eksenin kent duvarını deldiÄŸi yerde dört adet kent kapısı bulunuyor. Bizim Ostia Antica da bu ÅŸablona göre yapılmış. Kenti iki sur duvarı sarıyor. Birincisi MÖ IV yüzyılda yapılmış, büyük taÅŸ bloklarından (Opus Quadratum) yapılmış. Ä°kinci duvar daha yeni MÖ 40 yıllarında yapılmış. TuÄŸladan. Hayatımda ilk kez tuÄŸladan yapılmış bir sur gördüm. Bütün surların büyük taÅŸ bloklarından yapıldığını sanırdım. (Ä°stanbul’un surlarını başıma kakmayın!)BEÅž KATLI EVLER DE VARMIÅžOstia Antica’da 50 bin nüfus yaşıyormuÅŸ. Bu nüfus sayısını kafada tutarak antrepoların, çarşıların, büyük evlerin, tapınakların, bazilikaların, amfitiyatronun, hamam ve termallerin kalıntılarını görmek mümkün. Gördüğüm evlerin duvarları tuÄŸladandı. TuÄŸlalardan bazılarına dokundum, bazılarını okÅŸadım. Bunları buralara koyan, mala ile harçlarını döken ellerle buluÅŸtuÄŸumu düşündüm. Manyaklık iÅŸte... Ostia Antica’nın evleri de kent gibi düzenli, yamuk-yumuk deÄŸil, kare ya da dikdörtgen biçiminde. OkuduÄŸuma göre beÅŸ katlı evler de varmış. Bizde Hitit kentleri, evleri de aÅŸağı-yukarı böyle. Ama mümtaz halkımız bununla yetinmeyip gecekonduyu keÅŸfetmiÅŸ, Roma yerinde saymış...MUTLAKA GÖRÃœNEfendim! Ostia Antica’da bir müze var, bir kafeterya var, PTT var, sıkışanlar için WC var, görmek için villaların mozayıkları var. SaÄŸda solda bira kutu ve ÅŸiÅŸeleri, naylon poÅŸetler göremedim. Bu kadar kusur kadı kızında da olur. Roma’ya giden ve ‘Kültür Turizması’na meraklı vatandaÅŸ, yurttaÅŸ ve hemÅŸerilerimize, trenle, otobüsle ya da özel araba ile Ostia Antica’yı görmeye gitmelerini tavsiye ederim. 30 dakika mesafede. Özel araba ile gitmenin büyük bir yararı yok. Cardo ve Decumanus’da araba sürmeleri mümkün deÄŸil. Porta Romana’nın epeyce uzağında arabadan inmek zorundalar. Siz benim plajları beÄŸenmediÄŸime bakmayın, yanınıza mayonuzu alın. Dönüş yolunda Porta Romana’dan çıktıktan yarım saat sonra yorgunluÄŸunuzu Akdeniz’in lacivert sularında....Â