Sanat piyasası, sermaye dinamikleri ve etkileyici sergileriyle Art Basel 2023

Dünyanın en prestijli sanat fuarları arasında yer alan Art Basel, bayrak taşıyıcı lokasyonu İsviçre’nin Basel şehrinde 2023 edisyonunu sanatseverler ile buluşturdu. UBS desteğiyle organize edilen ve 82 bin kişinin ziyaret ettiği fuarın bitişinin ardından yayımlanan raporda; özel ve kurum koleksiyonlarına dahil olan yeni eserler ile güçlü satış rakamlarının kaydedilmesi, ana sponsor UBS’in bünyesine kattığı Credit Suisse ile katlanan varlıklarının yanı sıra, yeni bir başarıya daha imza atmasını sağlamış oldu. Credit Suisse’in sanat alanındaki varolan National Gallery London, Kunstmuseum Basel ve Kunstahus Zurich gibi iş birliklerinin yol haritasının ne olacağı ise sanat ve sermaye dinamikleri açısından merak konusu olmuş durumda...
36 ülkeden 284 farklı galerinin katılımıyla gerçekleşen Art Basel’e ek olarak Photo Basel de katılımcılar için verimli geçtiği belirtilen etkinlikler arasında yer alıyor.

ART Basel’de çok konuşulan “Unlimited” ve “Parcour” bölümleri
2023 edisyonunda, fuarın Unlimited bölümünde yer alan büyük ölçekli enstalasyon ve video yerleştirmelerin yanı sıra, sempatik şehrin kamusalına; meydanlarına, parklarına, müzelerine ve duvarlarına yayılan 24 farklı enstalasyondan oluşan Parcour bölümü dikkat çekti. Üretimlerini takip ettiğim pek çok sanatçının, Kunst Halle Sankt Gallen direktörü Giovanni Carmine küratörlüğündeki 76 büyük ölçekli enstalasyon ve performansa ev sahipliği yaptığı Unlimited bölümünde; Basel merkezli galeri Tschudi ve Apalazzo tarafından temsil edilen Litvanya asıllı sanatçı Augustas Serapinas’ın Čiurlionis Gym başlıklı 30 dakika süren performansı da yer alıyordu.

Ağırlığı üç ile sekiz kilo arasında değişen alçı heykellerin fitness aletlerine monte edildiği ve setler halinde egzersiz yapılan performans adını Serapinas’ın mezun olduğu üniversitesinden adını alıyor ve sanat öğrencilerinin eğitim süresince modelleri çizerek teknik bilgilerini geliştirmesi etüdüne mizahi yönü hayli kuvvetli ve hem izleyeni hem de performe edeni terleten bir eleştiri getiriyor. Geleneksel sanat eğitiminin içinde barındırdığı sınırlı, tekrara dayalı ve beden kas sisteminde baskı oluşturan pratiklere işaret etmenin yanı sıra Serapinas’ın yaratmak istediği dünyanın en büyük bir sanat pazarının orta yerinde, bu alanın kendi içindeki kanonlaşmış değerlerini de eleştirmek denilebilir.

Unlimited bölümünde şahsi olarak etkilendiğim işlerden birisi de karşılayıcı konumlanmasıyla Adel Abdessemed’in 6K video projeksiyon ile yansıtılan filmi.

Yanan bir geminin tam yol ileri hareket etmesiyle monumental ve etkileyici olarak tanımlanan yapıt satış rakamı ile de bir o kadar etkileyici.
Monica Bonviccini’nin BDSM salıncaklardan oluşan enstalasyonu ise fonksiyonundan koparılmış, etkileşimin merkezi olarak izleyici tarafından en çok ziyaret edilen yerleştirmeler arasındaydı. Fuarın bu bölümünü beğenenler kadar beğenmeyenler de bir hayli fazla, Unlimited bölümünde bazı eserlerin sanat piyasası dinamiklerine yenilerek sergilendiğine yönelik görüş bildirenler arasında Art Basel müdavimlerinden koleksiyoner Alain Servais de bulunuyor.

Kamusal alana yayılan Parcour bölümünde ise; sonradan tanışma ve eseri hakkında tartışma fırsatını da bulduğum İsviçre asıllı sanatçı Julian Charrière’in zaman ve insanın doğal dünya ile ilişkisini inceleyen, zihni ve duyguları tetikleyici derecede etkileyen, sanatın dünyayı görme biçimlerine dair sorular sormamızı sağlayan Controlled Burn isimli 4K filmi yer alıyor.

Global enerji ve iklim krizinin ortasında kalan dünyamızın petrol, kömür, palmiye yağı ve güneş enerjisi gibi enerji kaynaklarına olan bağımlılığını sorgulatıyor. Dronlarla çekilen film, izleyicileri patlayan havai fişeklerin hava manzarasında süzülmeye, açılan eğrelti otları ve kanat çırpan güvelerden paslı soğutma kulelerine, hizmet dışı bırakılmış petrol kulelerine ve açık ocak madenlerine giden muhteşem bir zaman yolculuğuna davet ediyor. Zamanda geriye, yeraltına ve modernitenin aşırılıklarının yanmış kalıntılarıyla doymuş gelecekteki atmosferlere ve okyanuslara bakan Charrière’in spekülatif vizyonu, geçmiş jeolojik çağların fosilleşmiş yaşamlarına, gezegenlerin geleceğini şekillendirmede bitkilerin aracılığına ve insanlığın ateşle gergin ilişkisine değiniyor.

Museum Tinguely’de Janet Cardiff ve Georges Bures Miller’ın ses heykellerinden oluşan retrospektif “Dream Machines”

Şehirdeki sanat mekanlarının çoğunda sergiler bulunsa da en etkileyicisi şüphesiz Museum Tinguely yer alan Janet Cardiff ve Georges Bures Miller’a ait retrospektif. Dream Machines, daima farklı olanın ve rahatsızlığın izini süren ikilinin, on yılları aşkın birlikteliği süresince birbirlerinin bağımsız kariyerlerine katkılarının ortak bir potada buluşturan 14 adet ses temelli yerleştirmeden oluşuyor. Yapıtlar ses unsurunun hikâye anlatıcılığına olan etkisiyle buluntu eşyaların zihnimizde canlandırdığı sihirli anlara kısa yolculuklar sunuyor. Çoğunlukla izleyicinin harekete geçirmesi üzerine farklı tipte sensörlerle kurgulanan eserler; Cardiff’in de söylediği gibi yeterince yetenekli veya dikkatli katılımcılar tarafından adeta dile gelebiliyor. Sanatçının bu yorumu şüphesiz New York sergisi esnasında Talking Heads grubunun solisti David Byrne’ün sürükleyici performansından kaynaklanıyor. Sesi heykelsi bir yapı olarak hayal eden Cardiff’in, eserleri sesi fiziksel bir biçime büründürerek, dolaşıma sokuyor ve sergileme mekanının tüm sınırlayıcılığının ötesinde, farklı mekân ve zamanlara dalıp gitmeniz için bir portal işlevi görüyor. Şüphesiz bu durumun yaratılmasında “ambisonik” olarak tanımlanan atmosferik ses sisteminin, yeni teknolojilerin de katkısı var. Dream Machines kapsamında Museum Tinguely’nin yapısal değerleri ile doğrudan örtüşen bir eser olarak Killing Machine (2007)’i atlamamak gerekir. Bu yapıt bana robotikliği ve hareket biçimi ile Jean Tinguely’nin sanatsal pratiğini anımsattı.

Fondation Beyeler ise bir tarafta ek binasının inşai sürecini tamamlamaya çalışırken diğer tarafta iki önemli sergiye ev sahipliği yapıyor. Jean Michel Basquiat’ın İtalya’nın Modena’da şehrinde gerçekleştirdiği sanatçı misafir programı kapsamında ürettiği, ancak daha önce hiçbir yerde sergilenmemiş olan dev ölçekli 8 adet tuvali “Modena Paintings” başlıklı sergide 27 Ağustos’a kadar izleyiciye sunuluyor. Beyeler Müzesi’nin doğayı dışarda bırakmayan, etkileyici mimarisinin farklı bir bölümünde ise Kolombiya asıllı sanatçı Doris Salcedo’nun yıllar süren sosyopolitik araştırmaları, tekniği ve konsepti bakımından deneysel çalışmaları ile hayat bulan artistik formun yapısına dair sorular soran kültürler-arası duygu durumlarını inceleyen yapıtları bulunuyor. Empati, yas tutma, unutma ve hatırlama gibi deneyimlerimizi mercek altına alan Salcedo bu duygu durumlarını kolektif bilincin perspektifinden çimento, ahşap mobilya, taş, iğne, çiçek ve su gibi malzemeleri kullanarak 100’e yakın eseriyle somut hale getiriyor.

Basel şehri sürdürülebilirlik politikaları kapsamında, çoğu sanat kurumu yıllık sergi takvimleri kapsamında gerçekleştirdiği sergi sayısını azaltmış durumda. Örneğin: Museum Tinguely artık yılda yalnızca iki sergi yapacak. Aradan yalnızca iki hafta geçmesine rağmen Art Basel ekibi Tokyo için hazırlıklarının tamamlandığına dair bilgilendirme e-postalarını iletti bile. Dünyanın en iddialı sanat etkinlikleri arasında yer alan Art Basel yalnızca 1 hafta sürüyor, bu kısa süre için harcanan prodüksiyon ve insan kaynağına dair fiziksel maliyetler ve bunun çevreye etkisini de düşünecek olursak her geçen yıl giderek büyüyen bu çılgınlığın sürdürülebilirlik perspektifinden ne zaman değerlendirileceği ise merak konusu...