Mektuplardan oluşan kitaplar

Türkiye’de modernleşmenin de etkisiyle gerek gazeteler gerekse kitaplarda yavaş yavaş mektup örnekleri yayımlanmaya başlar. 1840 yılında kurulan Posta Nezareti’nin çalışmaları sonucu 1843’te Bağdat, Sivas, Musul, Diyarbakır gibi uzak merkezlerde postaneler açılmış, böylece mektuplaşma yaygınlık kazanmıştır. Bu mektuplaşma nimetinden yararlanan edebiyatçıların başında Namık Kemal gelmektedir. Namık Kemal, İstanbul dışında sürgünde geçirdiği uzun yıllarda yakın çevresiyle sürekli mektuplaşmıştır. Bu mektupların ilk örneklerini yakın arkadaşı Ebüzziya Tevfik, ‘Numune-i Edebiyat-ı Osmaniye’ isimli eserinde yayımlamıştır. Uzun yıllar sonra Namık Kemal’in mektupları aile üyelerinden Türk Tarih Kurumu tarafından satın alınmış ve Fevziye Abdullah Tansel tarafından da dört cilt olarak yayımlanmıştır.
19’uncu yüzyılın sonlarında mektup örneklerinin yer aldığı ‘Mektubat’, ‘Mektuplar’ gibi isimler verilen eserler görülür. Bir kısmı tasavvuf ehli, bazıları edebiyatçılara ait bu mektup kitaplarının en önemlileri Muallim Naci’nin ‘Mektuplarım’ (İstanbul, 1303/1886), Sırrı Paşa’nın ‘Mektubat-ı Sırrı Paşa’ (İstanbul, 1303–1311/1886-1893), Beşir Fuad&Fazlı Necip ikilisinin ‘Mektubat’ (İstanbul, 1305/1888; 2. baskı 1313/1895), Şeyh Hasan Sezai’nin ‘Mektubat-ı Hazret-i Sezai’ (İstanbul, 1287/1870), Süleyman Faik’in ‘Mektubat-ı Mektubî’ (Kastamonu 1314/1896) isimli eserlerdir.
Hayattayken mektuplarının kitap halinde basıldığını gören edebiyatçılarımızın başında Abdülhak Hamid Tarhan gelir. ‘Asar-ı Müfide Kütüphanesi’ adı altında, Abdülhak Hamit’in mektupları ‘Mektuplar’ (İstanbul, 1334/1918; 2. cilt) adıyla basılır. Yayın kurulunun kaleme aldığı önsözde Hamit’in bütün mektuplarının bir araya getirildiği ve Süleyman Nazif tarafından notlanarak yayına hazırlandığı belirtilmektedir. Yine aynı seriden Cenab Şehabeddin’in ‘Avrupa Mektupları’ (İstanbul, 1335/1919) isimli bir eseri yayımlanmıştır. Ahmet Rasim’in ‘Romanya Mektupları’ (İstanbul, 1333/1917) da gezi mektupları kitaplarına örnektir.
Bu yıllarda hanımların birbirleriyle güzel ve edebi yazışabilmeleri için örnek mektup numunelerini içeren kitaplar çıkarılmıştır. Safveti Ziya’nın ‘Hanım Mektupları’ (İstanbul, 1329/1913) ve Halide Nusret Zorlutuna’nın ‘Hanım Mektupları’ (İstanbul, 1342/1923) bunlardandır. Mektup kitapları konusunda gözden kaçmış önemli bir yapıt ‘Piyer Loti’nin Mektupları’dır. Darülfünûn İlahiyat Şubesi mezunlarından ve müntesibin-i Hukuk’tan olduğu belirtilen Marmarisli Abdullah Niyazi tarafından Pierre Loti’nin Türkleri savunan mektuplarının tercümesi 111 sayfalık bir kitap olarak yayımlanmıştır.
Cumhuriyet dönemi edebiyatındaki mektup türü kitaplar da önümüzdeki haftanın konusu olsun.