Tek parti büyütüyor

Türkiye, cumhuriyetin kuruluÅŸundan beri en hızlı kalkınma dönemlerini tek başına iktidarlarda yaÅŸadı. En hızlı kalkınma, 1923-38 Atatürk, 1950-60 Adnan Menderes, 1965-71 Süleyman Demirel ve 1983-1991 Turgut Özal ağırlıklı ANAP döneminde yaÅŸandı.ADALET ve Kalkınma Partisi'nin seçmenden tek başına iktidar vizesi almasıyla 10 yıldan fazla süren koalisyonlar dönemi son buluyor. Böylece herkesin kafasındaki ‘‘tek parti iktidarı ekonomide ve siyasette istikrar getirir’’ düşüncesi uzun bir aradan sonra bir kez daha test edilebilecek.Türkiye demokrasi ve hükümetler tarihine bakıldığında tek başına iktidar dönemlerinin, en hızlı kalkınmaların saÄŸlandığı ve iktidarın saÄŸ ya da sol olmasının da bu geleneÄŸi etkilemediÄŸi görülüyor. Hatta bir dönem tek başına iktidar olan liderlerin sonraki dönemlerde koalisyon hükümeti kurmaları halinde hızlı kalkınma bakımından kariyerlerinin bozulduÄŸu da dikkat çekiyor.BÃœYÃœMENÄ°N DE ÅžAMPÄ°YONUAtatürk dönemi, sadece enflasyon ve devalüasyon açısından deÄŸil Tarım, Sanayi ve Gayri Safi Milli Hasıla (GSMH) büyümeleri açasından da zirve yılların yaÅŸandığı bir dönem. Ekonomimiz daha sonraki dönemlerde hiç o kadar hızlı büyüyemedi. Bu dönemde, GSMH yıllık ortalama yüzde 7.4, sanayi yüzde 9.6, tarım ise yüzde 7.6 büyüdü.Atatürk dönemindeki rekor büyümeler genellikle muhaliflerce, ‘‘durmuÅŸ ekonominin savaÅŸ sonrası çalışmaya baÅŸlamasıyla ortaya çıkan rakamlar yanıltıcıdır’’ dense de o dönemin çok büyük dezavantajları da vardı. Çünkü Atatürk döneminde ciddi sermaye yetersizliÄŸi ve tarihin en büyük global ekonomik krizi yaÅŸanmıştı. Bu yüzden kayda deÄŸer hiçbir dış kredi ve yabancı sermaye giriÅŸi saÄŸlanamamıştı.DEMÄ°REL VE MENDERESAtatürk'ten sonra aynı meclis-hükümet sistemi ile ülkedeki yönetim sorumluluÄŸunu alan Ä°smet Ä°nönü'nün dönemi ise tek başına iktidar dönemi olmasına raÄŸmen Ä°kinci Dünya Savaşı nedeniyle çok zorlu geçti. 1938-50 arasında yine de yıllık ortalama büyüme GSMH, sanayi ve tarımda eksi yazmadı. SavaÅŸ sonrasında daha sonra Demokrat Parti'nin etkin olarak uygulayacağı bazı liberal adımlar da yine Ä°nönü CHP'since atıldı.Tek başına iktidarlar arasında, Atatürk döneminden sonra en hızlı kalkınmayı 1965-71 Adalet Partisi-Süleyman Demirel döneminde yaÅŸadık. Bu dönemde ihtilal sonrası oluÅŸturulan planlı kalkınma süreci Demirel'in tek başına iktidarı ile birleÅŸince büyük bir baÅŸarı saÄŸlandı. GSMH, Demirel döneminde yılda yüzde 7.3 büyüdü. Enflasyon ve devalüasyonda da yine Atatürk döneminden sonra en iyi veriler bu dönemde elde edildi.ÖZAL VE KOALÄ°SYONLARCumhuriyet döneminde en hızlı kalkındığımız üçüncü dönem ise 1950-60 Adnan Menderes dönemiydi. Bu dönemde GSMH yılda yüzde 6.3 büyüdü. Menderes sanayideki büyüme oranı ile Demirel'i de geçebildi.Turgut Özal'lı yıllar da 'zorlu bir liberalleÅŸme projesine raÄŸmen' kalkınmada çok olumlu sonuçlar verdi. 1970'lerin darbeli, koalisyonlu, krizli yıllarından sonra ANAP'ın tek başına iktidar olması ülkeye yılda yüzde 5.1 büyüme getirdi. Ä°hracata dayalı büyüme modeline geçildi ve böylece ekonomi dışa açıldı. Özal 1989'da cumhurbaÅŸkanı olunca 1991'e kadar iktidarda kalan ANAP'ta Yıldırım Akbulut ve Mesut Yılmaz baÅŸbakanlık yaptı. Türkiye'nin ekonomik kalkınma açısından en kötü yılları ise koalisyonlar döneminde yaÅŸandı. 1994, 1999 ve 2001'de çok yüksek eksi büyüme rakamlarıyla karşılaÅŸtık. Herbiri de koalisyon hükümetleri döneminde yaÅŸanan ciddi ekonomik krizler ekonomiye ağır maliyetler yükledi.Â