Operasyondayken Mussorgsky'nin ruhumda yaşadığını hissettim

Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Aytaç Yalman tam bir müzik tutkunu. Müzik dinlemenin, konserleri operaları izlemenin yanı sıra Türkiye'deki müzisyenlerin hemen hepsini tanıyor, çıkan bütün müzik kitaplarını alıp okuyor. Evin Ä°lyasoÄŸlu'nun Yalman PaÅŸa'yla müzik üzerine yaptığı ve Andante dergisinin Åžubat sayısında yer alacak söyleÅŸiyi kısaltarak aktarıyoruz...Geçen hafta derin bir klasik müzik tutkunu olan Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Aytaç Yalman ile uzun bir söyleÅŸi yaptık. Komutanlık binasının asansöründe, telefonlarında, Aytaç Yalman PaÅŸa'nın çalışma odasında ve konuk kabul odasında, her yerde klasik müzik çalıyor. Ãœstelik özenle seçilmiÅŸ; bir bilen kulak seçmiÅŸ bu müzikleri.Yalman PaÅŸa Ãœsküdar'da dünyaya gelmiÅŸ, Büyükada'da büyümüş. Okul hayatına, annesinin de mezun olduÄŸu Feyz-i Ati (BoÄŸaziçi Lisesi) nin Bebek'teki ilk bölümünde yatılı olarak baÅŸlamış. Babası dört kuÅŸak asker bir aileden geliyormuÅŸ. Okuldan iki haftada bir Darülbedayideki tiyatroya götürürlermiÅŸ. Daha yedi-sekiz yaşında Shakespeare'in piyeslerini izlemiÅŸ. Sanat ve kültüre son derece önem veren bir ilkokul ona yaÅŸamı boyunca etkili olmuÅŸ. Maarif Klasikleri'nden çıkan Yunan tragedyalarının hepsini okumuÅŸ. Yıl 1961. Dostoyevski romanları okuyarak ve Rus BeÅŸleri'yle Çaykovski'nin eserlerini dinlemeye baÅŸlayarak uzun kış gecelerini geçirmiÅŸ. Derken o sırada vatani görevini yapan Edip Arman'la tanışmış: Ankara operasından bir tenor! Ä°ÅŸte o derin müzik sohbetleri de bugünkü müzik tutkusunun temellerini atmış.Yalman PaÅŸa ayrıca Klasik Türk müziÄŸine de ilgi duymuÅŸ, öğrenmeye çalışmış, bugün dinlediÄŸi her ÅŸarkının makamını tanıyabiliyor. Bugüne dek yüzlerce opera izlemiÅŸ, binlerce plak almış. Yurt dışına gittiÄŸinde sadece plak alıyor, fırsat bulduÄŸunda konser ve opera izliyor. Yalman PaÅŸa gibi bu rütbede ve bu mevkide bir asker ile müzik üstüne söyleÅŸi yapmak, benim için de ayrıcalıklı bir olaydı.MÃœZÄ°K HOÅžGÖRÃœ SAÄžLARÇok sorunlu ve de çok sorumlu bir konumunuz var. Böylesi elle tutulur, somut bir dünyanın insanı olarak müzik gibi soyut bir sanata merakınızı nasıl açıklıyorsunuz? - Bu soruyu çok duyuyorum. Klasik müzik bende bir hoÅŸgörü ortamı yaratmıştır. Dışardan askerleri sert, kararlı görürler. Tabii ki öyledir, ama bu sert görünüşün altında bir hoÅŸgörü dünyası da vardır. Müzik benim meslek hayatımdaki baÅŸarıyı da gerçekten ateÅŸlemiÅŸtir. En zor günlerimde, en karmaşık meseleler içinde bulunduÄŸum günlerde bir konser dinledikten sonra farklı bir dünyada oluyorum, kendimi yeniliyorum. Bir daha dünyaya gelsem, mutlaka bir çalgı çalarım, der misiniz?- Çok arzu etmiÅŸimdir, içimde kalmıştır. GençliÄŸimde biraz akordeon çalmıştım. ÖrneÄŸin Irak'ta bir müzakere yapmaya gidiyorsunuz, müzik sizinle beraber midir böylesi bir yolculukta?O dumanlı ortamın ortasında bir ezgi gelir gider mi kulağınıza?- Gelir tabii. Mesela Kuzey Irak'ta bazı operasyonlarda iken, karanlığın ortasında, Mussorgsky'nin Çıplak DaÄŸda Bir Gece'sini ruhumun derinliklerinde yaÅŸadığımı hissetmiÅŸimdir.Genellikle müzikseverlerin çeÅŸitli ruh hallerine göre seçip dinledikleri yapıtlar vardır. Zorlu bir günün akÅŸamında sizi rahatlatacak belli baÅŸlı eserler var mıdır?- Ruhen sıkıntılı olduÄŸum dönemde Chopin veya Liszt dinlemek beni son derece rahatlatır. Özellikle Chopin'in noktürnleri! Romantiklerin piyano müziÄŸi olduÄŸu kadar senfonik müziÄŸi de beni alıp bir yerlere götürebilir. Çaykovski, Smetana... Ama onbeÅŸ gün önce yine çok düşünceli bir günümde bir buçuk saatlik bir Mahler Senfoni dinledim. Bu post-romantik eser de çok rahatlattı beni.BÄ°NLERCE PLAÄžIM VARYetiÅŸtiÄŸiniz yıllardan hangi müzikleri anımsıyorsunuz? - AyÅŸem opereti, Åžecattin Tanyerli'nin tangoları. Cumartesi sabahı 11'de radyoda çalardı. Radyo çok dinlerdim, halen de her fırsatta büyük bir zevkle radyo dinlerim. Arabamda giderken hep açıktır.Åžimdi plaklığınızda kaç plak var? - Artık sayısını bilemiyorum. Binlerce. Åžimdi daha iyi saklamak için bilgisayar disketlerine aktarıyoruz. Ä°lk dinleyiÅŸte sevmediÄŸiniz ama kendinizi zorlayarak sevdirdiÄŸiniz, daha iyi tanımak için uÄŸraÅŸtığınız eserler var mıdır?- Dinlemek, anlayarak dinlemek, eserin bütünlüğünü kavrayabilmek, o ana çizgiyi yakalamak çok önemli bir ÅŸey. Ben bunun eÄŸitimini almadım ama eseri anlama yöntemi geliÅŸtirdim kendi kendime. ÖrneÄŸin Mahler'e alışmam zor oldu. Ä°lgi duyduÄŸunuz baÅŸka sanat dalları oldu mu?-Resim yaparım. Küçüklüğümden beri karikatür, karakalem çizerdim, son zamanda yaÄŸlı boya çalışmaya baÅŸladım. Ama müzik kadar hayatımın bir parçası olan spordan da sözetmeliyim. 1955 yılından beri hala ve hergün spor yaparım.Nasıl vakit ayırıyorsunuz bunlara?- Åžu an çalışma odamın arkasında bir oda daha var. Bir bölümü spor odasıdır, spor aletlerim durur, diÄŸer bölümünde de tuvalim durur. Ve müzikle ilgili her türlü sistemim kuruludur burada. Evimde de böyle. MüziÄŸin sokaklara taşınması gerekKlasik müziÄŸin, çoksesli müziÄŸin Anadolu'ya yayılması, geniÅŸ kitlelere taşınması lazım. Yıllar önce, Hatay'ın Payas kazasında Sokullu Mehmet PaÅŸa Külliyesinde Hikmet ÅžimÅŸek yönetiminde Cihat AÅŸkın'ın bir Mozart konçertosunu dinlemiÅŸtim. Nasıl yaÄŸmur yağıyordu! Çadırın her yeri su alıyordu. Ama orada kaç kiÅŸi kımıldamadan dinlemiÅŸtik. Böylesi etkinlikler çok önemli. Geçenlerde bir gün evimde spor yaparken televizyondan izledim: Cem Mansur'un Mardin'de Kasımiye Medresesinde verdiÄŸi konser yayınlanıyordu. Tarihi mekanda mükemmel bir akustik! O bölge insanlarına seslenen müthiÅŸ bir ÅŸeydi. Orası hıncahınç dolmuÅŸtu. Demek ki merak etmiÅŸlerdi. Tabii ki bu müziÄŸi anlamak için didaktik bir öğretim, alt yapı gerek. Ama duydukça, dinledikçe alışılır. Okullar ile daha yakın iliÅŸki kurulması lazım. Ve bu müziÄŸin sokaklara taşınması gerek.Müzik zevki aşılamak benim misyonumHer gittiÄŸim yere klasik müziÄŸi götürdüm, binlerce kiÅŸiye bu zevki aşıladım. Ä°yi bir dinleyici olmak için kendimi eÄŸittiÄŸim gibi, yakın çevreme de bu konuda yol gösterdim. Her zaman benimle birlikte konserlere gelen bir grup olmuÅŸtur. Ayrıca bandomuzla konserler düzenlemeye özen gösterdim. Åžimdi de Osmanlı müziÄŸinin Batı'ya etkisi ve Osmanlı Sarayı'nın Batı'dan etkilenmesi temalı bir program hazırlanıyor. Açıklamalarla, bilimsel bir çalışma halinde sunacağız. Ve yalnız kendi içimizde kalmayacak, halka yönelik, herkese açık olacak.Â