Nadir Toprak Elementi (NTE) nedir, nerelerde kullanılır?
Güncelleme Tarihi:
Nadir toprak elementi, adından da anlaşılacağı üzere yer kürede az sayıda bulunuyor olması dolayısıyla değer arz etmektedir. NTE adıyla da bilinen bu elementler grubu, cam, seramik, metalürji sanayi, lazer üretimi, mıknatıs üretimi, petrol katalizörü ve ileri teknoloji cihazların üretiminde yaygın olarak kullanılmaktadır. Hibrid arabalarını, elektrikli taşıt araçlarını, rüzgâr türbinlerini, güneş enerjisi panellerini, MR makinelerini ve birçok temiz enerji teknolojisini hayata geçirme amacıyla kullanımı da bulunmaktadır. İşte, NTE hakkında bazı bilgiler
Nadir toprak elementleri ya da kısaca NTE, lantanitlerle birlikte itriyum ve skandiyum elementlerinin oluşturduğu bir grubu kapsamaktadır. Lantanitler atom numaraları 57 den 71’e kadar olan ve kimyasal olarak benzer elementlerin oluşturduğu bir gruptur. Atom numarası 39 olan itriyum ve atom numarası 21 olan skandiyum da lantanitlerle benzer kimyasal özellikleri nadir toprak elementlerinin içine dâhil edilmiştir. Yerkabuğunda diğer minerallere oranla daha fazla bulunmadıkları sanıldığından dolayı bu ismi almışlardır.
Ana yatakları alkali kayaç kompleksleri, karbonatitler ve plaserlere bağlıdır. Ayrıca ikinci derecede pegmatitler ile çeşitli metamorfik kayaçların yapısında da yer alırlar. Nadir toprak elementleri genellikle birlikte cevherleşmiştir.
Genellikle nadir toprak elementleri hafif nadir toprak elementleri ve ağır nadir toprak elementleri olarak kategorize edilmiştir. Lantan, seryum, praseodim, neodimyum, prometyum ve samaryum hafif nadir toprak elementleri olarak kabul edilirken itriyum, evropiyum, gadolinyum, terbiyum, disprosyum, holmiyum, erbium, tulyum, iterbiyum ve lutesyumu ağır nadir toprak elementleri olarak kabul edilmiştir. Nadir toprak elementleri kararlı bileşiklerinde +3 değerliklidir. Seryum, terbiyum ve praseodim +4; samaryum, evropiyum, tulyum ve iterbiyum +2 değerlik de alabilir.
| Atom numarası | Sembolü | Element adı |
|---|---|---|
| 57 | La | Lantan |
| 58 | Ce | Seryum |
| 59 | Pr | Praseodim |
| 60 | Nd | Neodimyum |
| 61 | Pm | Prometyum |
| 62 | Sm | Samaryum |
| 63 | Eu | Evropiyum |
| 64 | Gd | Gadolinyum |
| 65 | Tb | Terbiyum |
| 66 | Dy | Disprozyum |
| 67 | Ho | Holmiyum |
| 68 | Er | Erbiyum |
| 69 | Tm | Tulyum |
| 70 | Yb | İterbiyum |
| 71 | Lu | Lutesyum |
| 39 | Y | İtriyum |
| 21 | Sc | Skandiyum |
NEREDE ÜRETİLİYOR?
Nadir toprak elementleri 1948 yılına kadar Hindistan ve Brezilya’daki plaser yataklarından elde edilmekteydi. 1950’lerde Güney Afrika’da keşfedilen büyük monazit damarıyla dünyanın nadir toprak elementleri kaynağı burası haline geldi. 1965 ile 1985 yılları arasında ise Mountain Pass madeninden elde edildi. 1985 yılından sonra da Çin’deki bastnazit ve monazit yataklarından elde edilmiştir. Çin'deki en büyük nadir toprak elementleri madeni İç Moğolistan Özerk Bölgesi’nin Baotou şehrinin 120 km güneyinde bulunan Bayan Obo madenidir.