Kansız ameliyatlar dönemi baÅŸladı

Ameliyatlarda bundan böyle neÅŸter ve narkoz kullanılmayacak. Dokuyu kesmeden, yüksek yoÄŸunluklu ses ışınları kan damarlarındaki hasarları onaracak, kalpteki ritm bozukluÄŸunu giderecek veya ölümcül bir tümörü ortadan kaldıracak. Işınlar, pirinç tanesi büyüklüğündeki bir alanda, komÅŸu dokulara zarar vermeden iÅŸini görebilecek.Ultrason günümüzde yaygın bir ÅŸekilde hastalık teÅŸhisinde ve ana karnındaki fetüsün geliÅŸimini izlemek amacıyla kullanılmaktadır. Bu sistemde sesi üreten, transdüser (enerjiyi bir sistemden baÅŸka bir sisteme nakleden cihaz, iletme sistemi) adı verilen yüksek-frekanslı hoparlörlerdir. Transdüser cildin üzerine bastırıldığı zaman ses dalgaları vücudun derinliklerine kadar iner. Bazı dalgalar transdüser’a geri döner ve burada özellikleri analiz edilir. Yansıyan dalgaların büyüklüğü, incelenen vücut parçasının yoÄŸunluÄŸuna iliÅŸkin bilgi verirken, dalganın çıkışı ve geri dönüşü arasında geçen zaman ise yapının konumu hakkında ipuçları verir. Tipik olarak kemik gibi yoÄŸun yapılar parlak, sıvılar karanlık görünür. GüneÅŸin onda biriGörüntü elde etmek için kullanılan ultasonlar santimetre kareye 1.75 watt olmak üzere düşük yoÄŸunluklu dalgalar gönderir. Bu, Yeryüzü’ndeki güneÅŸ ışığı gücünün ondabirine eÅŸittir. Ancak yoÄŸunluÄŸu 10.000 katına çıkartıp, transdüser’ın yüzeyini de içbükey hale getirirseniz, son derece yüksek bir yoÄŸunlak elde edersiniz. Bu yoÄŸun ışını odakladığınız anda ortaya ısı çıkar. ‘Bu iÅŸlem, güneÅŸ ışığını bir büyüteç yardımı ile kuru bir yaprağın üzerine odaklamaya benziyor’ diye konuÅŸan Londra yakınlarındaki Sutton’da Royal Marsden Hastanesi Ultrason ile Tanı Merkezi BaÅŸkanı Gail ter Haar, ‘Elde ettiÄŸimiz bu ısı özellikle tümörlerin ortadan kaldırırlmasında mucizeler yaratacak’ diyor. Bu yüksek yoÄŸunluklu, odaklanmış ultrasonu (HIFU), örneÄŸin, karaciÄŸerdeki hasarlı bir kan damarının üzerine düşürürseniz, ısı dokuyu kurutur ve daralmasına neden olur. Dolayısıyla damardaki sızıntıyı yaratan delik kapanır, kanama durur. Çapı birkaç milimetreyi geçmeyen atardamar ve damarlardaki delikler kolayca kapanmaz, ancak ısı kandaki fibrin denilen proteinin salgısını da arttırdığı için yaranın kapanmasını kolaylaÅŸtırır. Yüksek güçSeattle’da Washington Ãœniversitesi’nden Bio-mühendislik Fakültesi’nden Profesör Åžahram Vaezy, sesin iyileÅŸtirme gücünü ortaya koyan çok sayıda deneye imza attı. Domuzlar üzerinde gerçekleÅŸtirilen deneylerde pelvis atardamarındaki bir yırtıktan kaynaklanan kanama birkaç dakika içinde durduruldu. Doktorlar ayrıca bıçak yarasını da akustik dalganın odak noktasını ileri geri oynatarak iyileÅŸtirmeyi baÅŸardılar. Harvard Ãœniversitesi Tıp Fakültesi’ne baÄŸlı Kadın Hastanesi doktorlarından Kullervo Hynynen de benzer ÅŸekilde, fiziksel bir harekete gerek kalmadan ultrason ışınını ileri geri tarayan bir piezoelektrik kristal dizisi geliÅŸtirdi. Isıtarak-yakarak iyileÅŸtirme tıp dünyasında eskiden beri bilinen bir yöntem. Ortaçağ’da dahi doktorlar savaÅŸ alanlarında oluÅŸan yaraları daÄŸlama yoluyla tedavi ederlerdi. Sıcak demir artık yerini lazer veya elektrik akımlarına bırakmış durumda. Ancak bu modern tekniklerde bile cerrahın vücudu keserek yaraya ulaÅŸması gerekir. Oysa ultrason en ufak bir kesiÄŸe gerek bırakmadan vücudun derinliklerine eriÅŸebiliyor. Ordu desteÄŸiUltrason pek çok tıbbi sorunun çözümünde devrim yaratacak bir araç. SavaÅŸ alanlarında veya trafik kazalarında oluÅŸan iç kanamaları ele alalım. Kalbin her atışında kan, dolaşım sisteminin dışına kaçak yapacaktır. Bu durumda hastanın birkaç dakika içinde yaÅŸamını yitirmesi iÅŸten bile deÄŸildir. ‘Bu gibi hallerde hastanenin yakınlarında olanlar kurtulur’ diye konuÅŸan Vaezy, ‘Bu nedenle ultrason ile tedavi konusundaki araÅŸtırmalarımı Amerikan Ordusu’nun finanse etmesini yadırgamamak gerekiyor’ diyor. =Ancak doktorlar kanamayı durdurmadan önce kanamanın yerini tespit etmek zorundadır. Ä°ÅŸte bu aÅŸamada da ultrason devreye giriyor. Konvansiyonel ultrasonlar kanamanın yerini saptama konusunda yarar saÄŸlamaz. Ancak bilim adamları buna da çözüm ürettiler. Çözümlerden biri, ultrason radyasyonunun yoÄŸunluÄŸunu artırmaktır. Ses dalgaları yalnızca dokuları rahatlatan veya sıkıştıran basınç dalgalarıdır. Bu basınç, kan veya diÄŸer sıvıların hareketlenmesine yol açabilir. Bu olaya ‘akustik akış’ adı verilir. Ä°ncelenen vücut bölgesinde kan göllenmesi söz konusu ise, akustik akım gölün hareket etmesini saÄŸlar. Hareket halindeki kan, ses dalgalarının frekansını da deÄŸiÅŸtirir. Bu deÄŸiÅŸiklik taşınabilir bir ‘Doppler ultrason tarayıcısı’ ile tespit edilir. Bu ÅŸekilde Doppler tarayıcısından gelen görüntüler kanamanın yerini net bir ÅŸeklde gösterir. Seattle grubu söz konusu görüntüleme tekniÄŸini HIFU ışını ile birleÅŸtirince, iç kısımlardaki kanamaya odaklanabilen yara kapatıcı bir sistem geliÅŸtirmeyi baÅŸardılar. BaÅŸka yararlarıKaldı ki ultrasonun dokuyu kotarize (yakma) etmesinin dışında baÅŸka becerileri daha vardır. Ses dalgaları vücut dokusunu ve sıvılarını ezip uzatırken, basınçtaki ani deÄŸiÅŸiklikler, kanın içinde dolaÅŸan gazları da dışarı doÄŸru çeker. Bu kavitasyonların (akan bir sıvıda alçak basınçlı buhar boÅŸluklarının oluÅŸup çökmesi) içinde oluÅŸan baloncuklar hızla büyür ve salınır. Bunlar görüntüleme açısından çok faydalıdır, çünkü gazlı bölgeler ses dalgalarını daha güçlü yansıtır. Dolayısıyla ekranda net bir ÅŸekilde seçilebilirler. Baloncukların tedavi açısından da yararları söz konusudur. YoÄŸunluÄŸu, frekansı ve süresi doÄŸru ayarlanan bir ultrason ışını baloncuklar üretebilir. Vaezy ve meslektaÅŸları bu baloncukların ani büyümesi ve çökmesi sonucu ortaya çıkan ÅŸoktan yararlanarak kan damarı davarlarının hasarlı kısımlarını onarmayı baÅŸardı. Bu ayrıca vücudun iyileÅŸme tepkisini uyarır ve kan pıhtısı faktörleri olay yerine koÅŸarak sızıntıyı tümüyle keser. Lifli tümörlerYüksek enerjili ses dalgaları, kanamayı kesmenin yanısıra baÅŸka alanlarda da yararlıdır. ÖrneÄŸin, rahimdeki lifli tümörleri ele alalım. Bunlar kanserli olmamakla birlikte kontrol edilmez ise futbol topu boyutlarına ulaÅŸabilir. Bu gibi durumlarda rahmin tümüyle çıkartılması bile söz konusu olabilir. Böyle bir ameliyattan sonra hastanın iyileÅŸmesi haftalar alabilir. Ancak akustik ameliyat durumunda hasta aynı gün hastaneyi terk eder. Bu yöntemi geliÅŸtiren Harvard Ãœniversitesi Tıp Fakültesi’nden Ferenc Jolesz, ÅŸimdi aynı yötemden yararlanarak meme kanserlerini tedavi etmeye çalışıyor. Memedeki kanserli tümörlerin alınması, rahimdeki selim, lifli tümörlerden daha zordur, çünkü geride kalabilen tek bir kanserli hücre kanserin yeniden oluÅŸumuna yol açabilir. Åžu anda ultrason tekniÄŸini kullanarak meme tümörü ameliyatlarını gerçekleÅŸtiren diÄŸer tıp merkezlerinden gelen sonuçlar hep olumlu. Çin’de Chongqing Tıp Fakültesi, Ultrason MühendisliÄŸi Enstitüsü’nden Feng Wu, karaciÄŸer, göğüs, akciÄŸer gibi organlarındaki kanserli tümörlere HIFU yöntemini uyguladı. Wu bugüne dek 1000 kanserli hasta üzerinde gerçekleÅŸtirdiÄŸi bu ameliyatların hepsinin baÅŸarılı olmamakla birlikte, nüks olayının diÄŸer tedavi yöntemlerine göre daha düşük olduÄŸunu belirtiyor. Zor bölgelerNe var ki akustik cerrahlar vücuttaki bazı bölgelere eriÅŸmekte zorlanıyor. ÖrneÄŸin karaciÄŸerin üst loblarının kaburga kafesinin içinde, kalbin akciÄŸerin arkasında, beynin kafatasının içinde olması eriÅŸimi engellemektedir. Ultrason enerjisi bunlara eriÅŸmek için kemikleri, hava veya gaz dolu cepleri, kalın yaÄŸ tabakalarını geçmek zorundadır ve bu engeller ışınların yolunu saptırabilir. New York yakınlarında Setauket’te Transurgical isimli bir ÅŸirket, yılan gibi kıvrılarak damarların arasından kalbe uzanan bir ultrason kateteri üzerinde çalışıyor. Ancak ÅŸu anda en fazla gereksinim duyulan uygulama, kafatasının içindeki beyin hasarlarıyla ilgili. Ä°ÅŸte Hynynen’in geliÅŸtirdiÄŸi akustik kask burada iÅŸe yarıyor. Kafatası çevresine yerleÅŸtirilen düşük güçlü, düşük frekaslı 64 adet ultrason transdüseri, beynin içindeki herhangi bir bölgeye hassas bir ÅŸekilde odaklanıp, ışın gönderebiliyor. Herkesin kafatası ÅŸekli farklı olduÄŸu için, Hynynen bir bilgisayar programı yardımı ile herkesin kafatasının yapısına göre ayar yapabilen bir sistemi uygulamaya sokmak üzere. Åžirketler yarışıyorHynynen’in sistemi şöyle çalışıyor. Beyninde tümör olan bir hastanın beyni önce bilgisayarlı tomografi ile taranıyor. Cerrah bu bilginin ışığında tümörün haritasını çıkartıyor ve bu bilgileri hassas odaklamayı gerçekleÅŸtirecek biligisayara yüklüyor. Harvardlı bilim adamları bu tekniÄŸi bu yılın sonunda kliniklerde uygulamayı planlıyor. New Scientist dergisinde yer alan ayrıntılı haberde (6 Nisan 2002) dünyanın dört bir yanındaki 20 kadar ÅŸirketin, akustik ameliyat teknolojisi için cihaz geliÅŸtirme yarışında olduÄŸu belirtiliyor. Kanserli olmayan rahim ve prostat tümörleri ile ilgili kansız ameliyatların yaygınlaÅŸması an meselesi. Beyin ameliyatları gibi daha zorlu uygulamaların da eli kulağında. Bu gidiÅŸle hastanalerde neÅŸterler pas tutacak gibi görünüyor. Â