Kadın muhtara ‘kapı’ açıyor

Seçmen, Mart 2024’te yerel seçim için sandığa gidecek. Yıllarca çeşitli sivil toplum kuruluşlarında kadınların siyasetteki varlığını artırmak için çalışan akademisyen Ayşe Kaşıkırık, 2021’de 6 kadın arkadaşıyla Küresel Eşitlik ve Kapsayıcılık Ağı Derneği’ni (KAPI) kurdu. Kadınların yerel siyasetteki sayısını artırmayı hedefleyen Kaşıkırık, Türkiye’deki 50 bin muhtarın sadece 1.134’ünün kadın olmasının büyük bir problem olduğunu söylüyor.

Köy köy gezerek kadınların muhtar olması için çalışan KAPI Derneği “Bir Kapı da Sen Aç” kampanyası kapsamında pek çok ilde eğitimler veriyor. Hem halihazırdaki kadın muhtarlara hem de muhtar olmak isteyen kadınlara ulaşan derneğin hikâyesini Kaşıkırık’tan dinliyoruz:

“Derneğimiz kadınların belediyelerde ilk kez seçme ve seçilme hakkını eline aldığı 3 Nisan 1930 tarihinin yıldönümü olan 3 Nisan 2021’de kuruldu. Küresel sorunların çözümünün yerelde olduğunu düşündüğümüz için ismini Küresel Eşitlik ve Kapsayıcılık Ağı koyduk. Cinsiyet eşitsizliği küresel bir sorun ama biz bununla mahalleden başlayarak mücadele edebiliriz; yerel ulusala, ulusal da küresele olumlu katkı sunar.”

DESTEĞE ÇAĞIRIYOR

Siyaset bilimi ve kamu yönetimi alanında doktora çalışmasını sürdüren araştırmacı Ayşe Kaşıkırık, yüksek lisansını da belediyelerde toplumsal cinsiyet eşitliğine duyarlı bütçeleme alanında yapmış. 3 yıl Kadın Adayları Destekleme Derneği’nde (KADER) projeler koordinatörü olarak görev alan Kaşıkırık, akademik kariyere yöneldiği sırada 6 kadınla birlikte yereldeki kadının güçlenmesi için dernek kurmaya karar vermiş. Derneğin ilk ses getiren çalışması da 6 Haziran 2021’de çeşitli sebeplerle boşalan azalık ve muhtarlık koltukları için yapılan ara seçim olmuş. “Eşit temsil ve eşit katılım muhtarlıktan başlar. Aslında iki hedefimiz var. Hem kadın muhtar adayların sayısını artırmak hem de seçmeni kadın adaylara destek vermeye davet etmek” diyen Kaşıkırık Türkiye’deki durumu şöyle özetliyor:

YERELDE TEMSİL DAHA AZ

“Bazı siyasi partiler kota koydu. Ancak yerel siyasette kadının görmezden gelindiğini söyleyebilirim. Kadınlar belediye meclis üyeliğinde yüzde 11, muhtarlık seviyesinde yüzde 2 temsil ediliyorlar. Bu rakamlar korkunç. Kadınlar açısından yerel seçimlerin en zayıf halkası muhtarlık. Şu an Türkiye’de 50 bin muhtarın kadın oranı 1134.”

Peki bunun sebepleri neler? Kaşıkırık’a köy köy dolaşarak yaptığı çalışmaların sonucunda gözlemlerini soruyorum. “Kadınlar için hiçbir şey kolay değil ama yerel siyaset hiç kolay değil” diyen Kaşıkırık: “Yerel siyaset Türkiye’de daha çok rant, imar, ihale üzerinden dönen bir sistem. Türkiye’de temiz siyasete ihtiyacımız var. Dünyada yapılan araştırmalar, kadınların yolsuzluk ve rüşvet işlerine erkeklere oranla çok daha az girdiğini gösteriyor.”

‘ELİNİN HAMURUYLA KARIŞMA’

“Bir eğitim sırasında yerel siyasette çalışan bir kadın arkadaşım şöyle bir hikâye anlattı. Bir gün partilerinin genel merkezinden Ankara’ya iftar için davet gelmiş. İki kadın arkadaş iftara gitmişler. Ancak iftar sadece erkeklere yönelikmiş. ‘Biz sizi göstermelik olarak davet ettik, kadın olarak kalkıp geleceğinizi düşünmedik’ demişler. 2014’ten beri Türkiye’yi köy köy gezdim. Yerelde cinsiyet kodları tahminlerimizin çok ötesinde. Kadınlar görünmeyen yüzlerce engele çarpıyor. Kadın muhtar adaylarına elinin hamuruyla erkek işine karışma diyorlar. Seçildikten sonra ise onu kabul etmiyor, kararlarını saymıyorlar. Pek çok muhtar arkadaşımız ‘Benim sözümü kesiyorlardı, fikrimi saymıyorlardı elimi masaya vurarak, onlarla aynı dili konuşarak kendimi kabul ettirdim’ diye yaşadıklarını anlatıyor.

KAMPANYADA DA EŞİT DEĞİLLER

Eğitimlerde kadın muhtar adayları yaşadıkları maddi yetersizliklerden de dert yanıyor. Örneğin bir muhtar adayının rakip adayı kasapmış et dağıtıyormuş. Bir diğer rakibi ise kuaförmüş bedava saç kesiyormuş. ‘Ben ev hanımı olarak onlarla nasıl mücadele edeceğim?’ diye bize soruyor. Maddi anlamda da kadın muhtar adaylarının yarışı erkeklerle eşit olmuyor.”

URFA TARİHİNDE TEK ÖRNEK YOK

Kaşıkırık’a verdikleri eğitimleri soruyorum: “Amasya, Antalya, İzmir, Kayseri ve Van’da iki günlük eğitimlerimizi tamamladık. Şimdi sırada Mardin, İstanbul ve daha pek çok şehir var. ‘Muhtar nedir ne iş yapar? Adaylık çalışmaları, mahallede hak temelli yaklaşım, kapsayıcı kentsel hizmetler, kadına yönelik şiddette kadın muhtarların rolü, afet kentsel dönüşüm gibi durumlarda muhtar ne iş yapar?’ Bu konularda eğitimler yapıyoruz. Halihazırda muhtarlık yapan kadınlar deneyim paylaşıyor. Kadınlardan o kadar büyük bir talep var ki... Şanlıurfa’da cumhuriyet tarihi boyunca 1 kadın muhtar bile çıkmamış. Bize ulaşan 3 kadın aday oldu. Biz şimdi onların seçilmesi için çaba göstereceğiz. Bu nedenle Urfa’da da eğitimimiz olacak.”

MENTORLUK YAPTIRIYORUZ

“Bir diğer çalışmamız ise mentorluk. Kadın muhtarlarla muhtar adaylarını buluşturuyoruz, birbirlerine deneyimlerini aktarmalarını sağlıyoruz. Ayrıca kendi sosyal medya platformlarımızdan ve internet sitemizden kadın adayların tanıtımına katkı sunmayı planlıyoruz. Bunların dışında bir de online muhtarlık akademisi planımız var. Bu online platformdan muhtar adayları 1 haftalık eğitimlere ulaşabilecekler.”