İstanbul’un depremleri

İkinci derece deprem bölgesinde bulunan İstanbul tarih boyunca bir çok deprem geçirdi. İstanbul iç merkez olarak tektonik kırık (fay) üzerinde değil, ama İzmit Körfezi'nden Marmara Denizi'ne bağlanan Kuzey Anadolu fay hattının çok yakınında. Bu yüzden de meydana gelen bütün depremlerden etkilendi.

1983 depreminde evden böyle çıkmıştı

Uzmanlar, bundan 105 yıl önce, 10 Temmuz 1984 tarihinde İstanbul'da gerçekleşen büyük sarsıntının 100 yıl sonra yineleneceğini öngörüyorlardı. Deprem beş yıl gecikmeyle geldi.

Bu İstanbul'un uzun tarihindeki sayısız depremden biri. Bizans döneminden günümüze, can kaybına ve maddi hasara yolaçan bilinen 29 deprem yaşadı bu kent. Bunların en büyüklerinden biri, 105 yıl önce, 10 Temmuz 1894'de yaşanan depremdi. Cumhuriyet gazetesi yazarı, mimar Oktay Ekinci beş yıl önce, büyük sarsıntının 100. yılına atfen yazdığı yazıda Afife Batur'un yazısına yer vermişti:

‘‘Sarsıntı ve şok denizde de duyuldu. Sular önce Asya yakasında Salacak'tan Kartal'a, Avrupa yakasında da Sarayburnu'ndan Yeşilköy'e kadar olan sahilden iyice uzaklaştı, sonra dev bir dalga halinde geri geldi. Karaköy ve Azapkapı köprüleri bile sular altında kaldı. O sırada köprüden geçenler, boğulacaklarını sandılar...’’

Oktay Ekinci yazısında İstanbul'un beş yıl önceki haline de değinmiş ve olası bir depremin sonuçlarını şöyle anlatmıştı:

‘‘Bu büyük depremin 100. yılındaki İstanbul'a bakıldığında, mühendislik ve mimarlık alanındaki onca ilerlemeye ve özellikle yapı teknolojisindeki büyük gelişmelere karşın, olası bir eşdeğer şiddetteki sarsıntının 1894 Temmuz’undan çok daha büyük bir felakete neden olabileceğini söylemek kehanet sayılmasa gerek...’’

Bizans dönemi

407, 437, 447, 450, 542 yıllarında şiddetli depremler oldu.

19 Ekim 557'deki depremde Ayasofya'nın kubbesi hasar gördü. Kent surları yıkıldı.

740 yılındaki depremde Aya İrini Kilisesi ve bir çok büyük bina hasar gördü.

989 depremi İtalya'yı da etkilemiş ve Ayasofya'nın batı kubbesi çökmüştü.

1064 yılı depreminde kentin batısı büyük oranda yıkıldı.

1343'te 12 gün süren sarsıntılar İstanbul'da geniş hasar yarattı.

1346'da sarsıntılar aralıksız bir yıl sürdü ve Ayasofya'nın bu kez doğu kemeriyle kubbesinin bir kısmı çöktü.

1354 depreminde en büyük hasar surlarda oldu.

Cumhuriyet dönemi

İstanbul merkez olmak üzere 85 kilometrelik yarıçaplı bir daire içerisinde, 1923-1994 arasında 5 ve daha büyük şiddetle gerçekleşen depremlerin tarihleri şöyle:

29 Mayıs 1923- 5.5 şiddetinde, merkezi İzmit'in kuzeyinde.

26 Ekim 1923 - 5 şiddetinde, merkezi Çatalca'da.

13 Mart 1952 - 5 şiddetinde, merkezi Marmara Ereğlisi'nde.

26 Aralık 1957 - 5.2 şiddetinde, merkezi İzmit'te.

18 Eylül 1963 - 6.3 şiddetinde, merkezi Çınarcık'ta.

24 Nisan 1988- 5.1 şiddetinde, merkezi Marmara Ereğlisi'nde.

(Kaynak: İstanbul Ansiklopedisi)

Osmanlı dönemi

16 Ocak 1489 depremi, fetihten hemen sonra inşa edilen camilerin özellikle minarelerinde tahribata yol açtı.

22 Ağustos 1509'daki deprem, tarihe ‘‘kıymet-i sugra’’ (küçük kıyamet) olarak geçti. Sarsıntılar 45 gün sürdü. Ölü sayısı hakkındaki bilgiler 5 bin ile 15 bin arasında değişiyor. Depremden sonra 2. Beyazıt, İstanbul'daki önemli binalar üzerinde büyük bir onarım ve imar hareketi gerçekleştirdi.

30 Nisan 1557 depreminde Fatih Camii hasar gördü.

28 Haziran 1648 depreminde, denizdeki gemiler çarpışarak zarar gördü. Çok sayıda ev yıkıldı.

6 Şubat 1659'da hisarlarla şehir surlarında yıkılmalar oldu.

11 Temmuz 1690 depremi gece oldu. Fatih Camii'nin kubbeleri hasar gördü. Topkapı'daki sur kapısı yıkıldı.

24 Mayıs 1719'da Yedikule Ahırkapı surları yıkıldı, Mihrimah Camii'nin (Edirnekapı) kubbesi çöktü.

3 Eylül 1754'te Fatih ve Bayezid camilerinin kubbeleri hasar gördü.

22 Mayıs 1766 depremi, Kurban bayramının ikinci gününe rastladı. Sarsıntılar sekiz ay sürdü. Halk arasında korkudan şuurunu kaybedenler oldu.

23 Eylül 1841'de kent üç kez sallandı ve büyük hasar oldu.

10 Temmuz 1894 depremi 12 saniye sürdü ve Beyoğlu ile Boğaziçi dışında, özellikle tarihi yarımada ve Adalar'da büyük can kaybı ve hasar oldu.