Halat, rüzgardan değil yorulma nedeniyle koptu

1 31 yaşındaki Boğaziçi Köprüsü ömrünü doldurmuş mudur?

Doldurması muhtemeldir. Köprünün ömrü, üzerindeki trafik yüküne bağlı. Ama bunun kesin yanıtı, sistematik analizlerle belli olur. Köprüde metal yorulması olması muhtemel. Bu, trafik yüküyle ilgili. Bir metal taşıyıcı eleman, tekrarlı yükler altındaysa, belirli sayıda tekrardan sonra üzerinde çatlak oluşur. Bu çatlak zamanla büyüyerek, en sonunda gevrek kırılmaya dönüşebilir.

2 Saatte 100 kilometreyi bulan fırtınada halatlar kopar mı?

Halat rüzgárdan değil, yorulmadan dolayı kopar ve öyle oldu. Halatın uç bağlantısında çatlak oluştu. Köprü üzerinde ısı, rüzgarın etkisiyle -30'lara düştü. Isı düşünce metalin mukavemeti düştü ve kırılma oldu. Rüzgar tek başına neden değil, sadece yardımcı etken.

3 Daha önce Türkiye'de böyle bir olay yaşandı mı?

Evet, Boğaziçi Köprüsü'nün halatlarından birinin teli, kamyon çarpması yüzünden kopmuştu. Ancak yaşanan, bu kez olduğu gibi levhadan ayrılma değildi.

4 Boğaziçi Köprü’sü rüzgara karşı koyamıyor mu?

ABD'de 1940 yılında yapılan Tacoma Köprüsü, tabliyesinin ‘‘enkesit’’i (her hangi bir cismi boyuna eksenine dik kestiğinizde ortaya çıkan yüzey) uygun olmadığı için açıldıktan bir kaç gün sonra rüzgarın yarattığı deformasyonla göçtü. Buna ‘‘aerodinamik instabilite’’ denir. O tarihten sonra yoğun araştırmalar yapıldı, en uygun tabliye enkesiti araştırıldı ve birden fazla sonuca ulaşıldı. Boğaziçi ve Fatih Sultan Mehmet köprüleri, enkesitleri bulunan bu optimum modellerdendir.

5 Köprüde kamyonların tampon tampona dizilmesi halinde ne olur?

Köprü maksimum yükünü almış olur. Boğaziçi Köprüsü araç yükü bakımından doğru dizayn edilmiştir. Problem olmaz.

6 Halatları köprüye bağlayan mafsallar ve halatlar değiştirilmeli mi?

Evet. Boğaziçi Köprüsü'ndeki V tipi halat sistemini Fatih Sultan Mehmet Köprüsü'ndeki gibi düşey halat sistemiyle değiştirilmeli. Köprü araç yükünü kaldırıyor, ancak yatay rüzgar ve deprem yüklerini kaldırması için bu değişikliklerin yapılması gerekir.

7 Boğaziçi Köprüsü'nün kardeş köprüsü olarak bilinen İngiltere'deki Severn Köprüsü'nde de problemler var mı?

Orda da benzeri problemler vardı. İngilizler sorunu teşhis edip 1992'de halatların tabliye bağlantısını iki istikamette mafsallı yaptılar. Tabliye hareket ettiği zaman gerilme gelmeyecek. Üstelik Severn Köprüsü'nde trafik akışı çok düşük.

8 Rüzgarlı ve fırtınalı havalarda köprü kapatılmalı ya da şerit azaltılmalı mı?

Köprüye ilişkin problemler teşhis edilip onarılırsa gerekmez. Ancak bunlar yapılana kadar, yoğun trafik geçişlerinde bir miktar kısıtlamaya gidilebilir.

9Köprünün ne kadar ömrü kaldığı hesaplanabilir mi?

Tehlike diğer askı halatı tabliye birleşimlerinde yorulma ömrünün ne durumda olduğuyla ilgili. Çatlaklar var mı? Ayrıca çatlak olmaması, yorulma ömrünün tükenmemesi demek değil. Ultrasonla sadece çatlakları tespit edersiniz. Yaklaşmakta olan çatlak riskleri için araç yükü sayımı ve modelleme yapmak, askı halatı tabliye birleşimindeki gerilme seviyesini hesap etmek, köprünün üzerinde askı halatı tabliye birleşimine aletler yerleştirerek gerilme seviyesini kontrol etmek lazım. Sonra yorulma hesabıyla ilgili metodolojiyi uygulayarak, köprünün geriye kalan ömrünü bulabiliriz.

10 Tamamen ya da kısmen yenilenmeli mi? Önlem alınmazsa ne olur?

Köprüyü yıkıp yapmak çok pahalı bir sistem. ABD'de çok uzun yıllardır, yoğun trafikte kullanılan köprüler var. Önemli olan periyodik incelemelerin yapılması, halatların ve halat sisteminin değiştirilmesi gerekiyor. Halat ucundaki tek istikamette mafsallı olan bileşim elemanlarının iki istikamette mafsallı olanlarla değiştirilmeli. Hesapsız, kitapsız kesin bir şey söylemek mümkün değil ama bunlar yapılmazsa, tabliyede, yorulmadan kaynaklanan bir göçme olabilir. Yani tabliye üzerindekilerle aşağı iner.