HAKLARIMIZ

1. BÖLÜM İÇİN TIKLAYIN....

"Yasalardan söz edildiğinde, genellikle hukuk sistemi içinde yer alan yazılı yasalar kastedilir. Oysa biz kadınların yaşamlarının büyük bölümünü yazılı olmayan yasalar belirler. Gelenek, örf ve adet gibi sözlü yasalar, en az yazılı yasalar kadar önemli yer tutar hayatımızda. Çünkü pek çoğumuzun 'nasıl ve hangi yaşta evleneceğimiz', 'kaç çocuk doğuracağımız', 'okula gidip gitmeyeceğimiz', 'kiminle ve ne sürelerle birlikte yaşayacağımız', hatta 'kimlerle arkadaşlık edeceğimiz' yazılı olmayan bu yasalarla belirlenir.

Son yıllarda daha çok görünür hale gelen; 'imam nikâhı ile evlenmeler', 'namus kisvesi altında işlenen cinayetler', 'ölen kocanın kardeşi ile zorla evlendirmeler'  yazılı olmayan yasaların en hayati örnekleri. Yasalarla belirlenmiş hakları kullanabilmemiz ve yazılı olmayan yasalara karşı çıkabilmemiz, söze 'ben' diye başlayabildiğimizde mümkün olur."

"Sözlü ya da yazılı yasalar değişebilir, değiştirilebilir. Bunların değişmesi, kadınlar lehine geliştirilmesi bizim çabalarımızla olacaktır. Ne kadar güç olursa olsun, kadınların hayatı kendilerinden yana değiştirmeye enerjileri vardır. Bu nedenle sizi yan yana durmaya, güçlerimizi birleştirmeye, yaşamımızı tehdit eden sözlü yasalara 'hayır' demeye, bir kadın yurttaş olarak yasalarla belirlenmiş haklarımızı bilmeye, bunları yeri geldiğinde kullanmaya ve yetmedikleri yerde değiştirmeye çağırıyoruz."

BEDENÄ°MÄ°Z MUAYENEDE DE BÄ°ZÄ°MDÄ°R

Kadın doğum hastalıklarına ilişkin muayene ve tedavi yöntemlerinin rahatsız edici ve özensiz oluşu,  kadınları doktora gitmekten alıkoyar. Bu nedenle de erken teşhisle giderilebilecek pek çok hastalık, dönüşü olmayan aşamalarda doktora intikal eder. Örneğin, tüm kadın hastaların rahatsız olduğu yatay muayene ve doğum yapma biçimi tıp dünyasında tartışılan bir konudur. Birçok tıp uzmanı, farklı muayene ve doğum yöntemleri önermektedir.

Muayene için gittiÄŸiniz bir doktora, farklı bir yöntemle muayene olmak istediÄŸinizi belirttiÄŸinizde, en hafifinden alayla karşılaşırsınız. Halbuki muayene koÅŸullarının iyileÅŸtirilmesini istemek en doÄŸal hakkımızdır. Ayrıca, muayene ve doÄŸum sırasında maruz kaldığımız hakaret ve azarlamalara karşı çıkmak da en doÄŸal hakkımızdır. Ama bu hakkı kullanabilmek için öncelikle, kendimiz bedenimize saygı duyup ondan utanmamayı ve bedenimizle gurur duymayı öğrenmeliyiz. Aksi halde hep yaptığımız gibi tüm hakaretleri sessizce kabullenmeye devam ederiz. Â

Kadınların gündelik ve sosyal yaşamda karşı karşıya geldikleri bir başka haksız durum da bekâret kontrolü ve diğer resmi genital muayenelerdir. Bir kadın herhangi bir nedenle karakola götürüldüğünde, özellikle bir erkekle beraberse ya da öğrenci yurdunda kalıyorsa polisin çoğunlukla ilk yaptığı şey muayeneye göndermektir. Halbuki bekâret kontrolü ve diğer muayenelerin yapılmasını yasallaştıran hiçbir hukuki gerekçe ve dayanak yoktur. Böyle durumlarda hem adli kurumlara hem de muayeneyi yapan doktora itiraz etme ve ayrıca cezalandırılması için başvurma hakkımız vardır.

Anayasa'nın 17. maddesi, tıbbi zorunluluklar ve yasalarda belirtilen sebepler dışında, kişinin vücut bütünlüğüne dokunulamayacağını söyler. Ancak, yaşamımız boyunca bedenimize sahip çıkma mücadelesi veririz.

DOÄžUM HAKKI

Kadınların istediği sayıda çocuk sahibi olmaya hakkı vardır. Nüfus Planlaması Yasası, nüfus planlaması esaslarını, gebeliğin sonlandırılması ya da sterilizasyon (kısırlaştırma) ameliyatlarının usul ve şekillerini düzenlemiştir. Çeşitli ilaç ya da araçlar ile gebe kalma yeteneği geçici olarak engellenebileceği gibi, gebeliğe sürekli olarak da engel olunabilir. İlaç ve araçların kullanımında uyulması gereken herhangi bir yasal düzenleme yoktur.

Ancak kısırlaştırmanın hangi koşullarda yapılacağı Nüfus Planlaması Yasası ve buna bağlı olarak hazırlanmış olan "Rahim Tahliyesi ve Sterilizasyon Hizmetlerinin Yürütülmesi ve Denetlenmesine İlişkin Tüzük" tarafından düzenlenmiştir. Yasa, gebeliğin sona erdirilmesi ve sterilizasyonun, devlet gözetim ve denetimi altında yapılacağını söylemektedir.

Devletin, kadınların istedikleri sayıda çocuk sahibi olmalarına destek olmak için gebeliği önleyici bilgi, ilaç ve araçlara ulaşabilmelerini temin ve gerekirse bunları üretmek zorunluluğu vardır. Gereğinde bu araçların, parasız şekilde temin edilmesini sağlamak zorundadır. Gebeliğin önlenmesi için yeterli sayıda sağlık personeli doktor, ebe, hemşire yetiştirmek de yine devletin yapmak zorunda olduğu bir görevdir. Bu hizmetlerden yararlanmak için Ana Çocuk Sağlığı Merkezleri ile hastanelerin Aile Planlaması Kliniklerine başvurabilirsiniz.

Bir erkek veya kadının, cinsel gereksinimlerinin tatminine engel olmayacak şekilde, çocuk yapma yeteneklerinin yok edilmesine 'kısırlaştırma' denir. Nüfus Planlaması Yasası 4. maddesinde buna "sterilizasyon" adı verilmektedir. Kısırlaştırma müdahalesi tıbbi sakınca olmadığı takdirde, reşit kişinin isteği üzerine her zaman yapılabilir. Reşit olmayan kişinin kısırlaştırılması mümkün değildir.

Yani velisi ya da vasisi onaylasa dahi reÅŸit olmayan kiÅŸi kısırlaÅŸtırılamaz. Ancak, reÅŸit olmasına raÄŸmen temyiz kudreti yerinde olmayan (akıl hastası gibi) kiÅŸinin kısırlaÅŸtırılması, veli ya da vasisinin rızası ile mümkün olabilir.Â

Reşit bir kadın kendi rızasıyla kısırlaştırılabilir. Evli kadının bu işlemi yaptırabilmesi için kendi rızasının yanında kocasının da izni gerekir, aynı şekilde kocanın kısırlaştırılabilmesi karısının rızasına bağlıdır. Halk arasında "tüp bağlama" diye bilinen kısırlaştırılma işlemleri değişik tıbbi yöntemler kullanılarak kadınlara ve erkeklere uygulanabilir. Ancak uygulama ne yazık ki daha çok  kadınlara yönelik olmaktadır. Diğerlerinde olduğu gibi kısırlaştırılma da çoğunlukla kadınlar tarafından kullanılan ve böyle olması doğal karşılanan bir doğum kontrolü yöntemidir. Halbuki tıbbi bakımdan her iki cinsin doğum kontrolü uygulaması mümkündür.

Ceza Yasamızın 101. maddesine göre bir kiÅŸiyi iradesi dışında kısırlaÅŸtıran kimse, hapis cezası ile cezalandırılır. KiÅŸinin iradesi olsa bile, kısırlaÅŸtırma fiilinin yetkili olmayan bir kiÅŸi tarafından iÅŸlenmesi hâlinde de hapis cezası verilir.Â

KÃœRTAJ

GebeliÄŸin durdurulmasına "kürtaj" denir. 1972 yılına kadar yasak olan kürtaja iliÅŸkin yasaların deÄŸiÅŸmesi ile birçok kadın, hiç olmazsa saÄŸlıklı koÅŸullarda gebeliÄŸi sonlandırabilme olanağına kavuÅŸtu.Â

Kürtajın ne zaman ve nasıl yapılacağı Nüfus Planlaması Yasası'nda ve bu yasaya baÄŸlı "Rahim Tahliyesi ve Sterilizasyon Hizmetlerinin Yürütülmesi ve Denetlenmesine Ä°liÅŸkin Tüzük"te düzenlenmiÅŸtir. Eskiden suç olan çocuk düşürme ve düşürtme, bu yasanın getirdiÄŸi deÄŸiÅŸiklikle belli koÅŸulların varlığı halinde suç olmaktan çıktı.Â

Gebelik, kadın bedeninde gerçekleÅŸen doÄŸal bir olaydır. Bu nedenle gebeliÄŸi sürdürmeye de sonlandırmaya da kadınların karar vermesi gerekir.Â

Kürtaj için her durumda mutlaka kadının rızasının olması gerekir. Ancak, hayati tehlikenin söz konusu olduÄŸu çok acil hallerde, doktor izin almaksızın müdahale etmek zorunda kalırsa, bu durumu derhal resmi mercilere ihbar etmek ve rapor vermek zorundadır. Â

Kadın evli değilse gebeliğin on haftadan az olması kaydıyla kürtaj yaptırmaya her zaman hakkı vardır.

Kadın evli ise kürtaj için, kendi rızasının yanında kocasının da rızası olmalıdır. Kocanın izin vermemesi halinde kürtaj yapılamaz. Kadının rızası olmadıkça koca istese de kürtaj yapılamaz. Kadının isteÄŸi olmadan gebeliÄŸe son verilmesi suçtur ve cezalandırılır.Â

Kadın akıl hastası ise veya ÅŸuuru yerinde deÄŸilse rızasına bakılmaz.Â

Kadın reÅŸit deÄŸilse, kendi rızası ile birlikte velisinin de rızası olmalıdır. Ana ve baba ayrıysa, velayet hakkına sahip olanın rızası aranır.Â

Kadın vesayet altında ise vasi ile birlikte sulh yargıcının da izin vermesi gereklidir.Â

Kürtaj, tıbbı zorunluluklar nedeniyle yapılabildiği gibi isteğe bağlı olarak da yapılabilir. İsteğe bağlı kürtaj için öncelikle gebeliğin 10 haftadan fazla olmaması şartı aranır. Tıbbi bir zorunluluk olmadıkça,10 haftayı aşkın gebelikte isteğe bağlı kürtaj mümkün değildir. Türk Ceza Kanunu'nun 100. maddesine göre gebelik süresi on haftadan fazla olan kadının çocuğunu isteyerek düşürmesi hâlinde, kadın bir yıla kadar hapis veya adli para cezasıyla cezalandırılır.

Gebelik bir tecavüz sonucu meydana gelmişse ve kadın evli değilse kürtaj için gene yalnız kendi rızası yeterlidir. Kadının mağduru olduğu bir suç sonucu gebe kalması hâlinde kürtaj 20 haftayı aşmamış olmak koşulu ile gerçekleştirilebilir.

YARIN: ÇOCUK DÜŞÜRME VE CİNSİYET DEĞİŞTİRME HAKKI