HAFÄ°FMEÅžREP BÄ°R "EURO" ANALÄ°ZÄ° Avrupa tek para birimi Euro'nun hızla deÄŸer kaybettiÄŸi bugünlerde, konu gazetelerin ekonomi sayfalarında ve dış geliÅŸmelere

HAFÄ°FMEÅžREP BÄ°R "EURO" ANALÄ°ZÄ° Avrupa tek para birimi Euro'nun hızla deÄŸer kaybettiÄŸi bugünlerde, konu gazetelerin ekonomi sayfalarında ve dış geliÅŸmelere duyarlı yazarların köşelerinde bir ölçüde yankı buldu. Bu çerçevede, aÅŸağıda okuyacağınız satırların yegane amacı, Euro konusunda genel olarak kamuoyunun fazla bilgi sahibi olmadığı varsayımından hareketle, Avrupa tek para biriminin (klasik bir ifadeyle) dünü, bugünü ve yarını hakkında temel bilgiler sunmaktır.Aslında Euro, 1 Ocak 1999 tarihinden bu yana Avrupa BirliÄŸi'ne üye on bir devletin resmi para birimi. Ekonomik ve Parasal BirliÄŸe katılmaya hak kazanan Ãœye Devletler ise, 1998 yılında yapılan deÄŸerlendirmede, Almanya, Avusturya, Belçika, Finlandiya, Fransa, Hollanda, Ä°rlanda, Ä°spanya, Ä°talya, Lüksemburg ve Portekiz olarak tespit edildi. Åžayet Avrupa BirliÄŸi Komisyonu'un önerisi dikkate alınırsa, Yunanistan da 2001 tarihinden itibaren Euro alanına (Euroland) dahil olacak. Ä°ngiltere, Danimarka ve bir ölçüde Ä°sveç'in Euro alanına katılması ise kendilerine bırakılmış bir tercih sorunu.Åžimdi yukarıda yazılanları tekrar okuyalım ve aklımıza takılabilecek soruları gözden geçirelim...Ä°lk soru ÅŸu olabilir: "Madem Euro 1 Ocak 1999'dan bu yana Almanya'nın resmi para birimi, o zaman neden para cüzdanımın bir köşesinde hala mark taşıyorum?" Aslında yanıt basit. Euro Almanya'nın resmi para birimi olduÄŸundan beri, mark yalnızca Euro'nun "alt açılımı" olarak iÅŸlem görüyor. BaÅŸka bir anlatımla, artık kendine özgü bir deÄŸeri bulunmayan mark, sabit ve geri dönülmez bir ÅŸekilde Euro'ya baÄŸlanmış (çapalanmış) durumda (1 Euro=1.95583 Alman markı). Dolayısıyla, döviz piyasalarında Euro deÄŸer kaybettikçe, cebinizde taşıdığınız mark da o ölçüde hafifliyor. Aynı durum, yukarıda adı geçen diÄŸer on üye devletin parası için de bire bir geçerli. Bununla beraber, Euro banknotları ve madeni paraları henüz piyasaya sürülmedi. Dolayısıyla, Euro yalnızca kaydi iÅŸlemlerde (kredi kartı veya çek ile yapılan ödemeler gibi) kullanılabiliyor.Gelelim ikinci muhtemel soruya. "Ä°yi de bu hep böyle mi devam edecek?" Maalesef 2002 yılına kadar iÅŸler böyle sürüp gidecek. Ancak ne zaman 2002 yılına girmenin coÅŸkusuyla 31 Aralık 2001 gecesi yataklarımıza yatacağız; uyandığımızda geceden kalmanın verdiÄŸi yorgunluÄŸun (ve alkol kullananlar için baÅŸ aÄŸrısının) yanısıra, o güne kadar yalnızca ismini duyduÄŸumuz bir para biriminin cismini de göreceÄŸiz. Yok abi, ben 2002'ye kadar sabredemem, kim öle kim kala diyenler ise, Avrupa BirliÄŸi'nin internet sayfası aracılığıyla (http://europa.eu.int/) örnek Euro banknotlarına ve madeni paralarına bir göz atabilirler.Üçüncü bir soru ise daha çetrefilli. Gazetelerin ekonomi sayfalarını yakından takip edenler, bazı günler Euro'nun deÄŸer kazanmasına raÄŸmen, markın deÄŸer yitirdiÄŸini (ve "vice versa") belki de gözlemlemiÅŸlerdir. Bu sorunun yanıtını aslında ben de bulamadım ve TCMB'sına attığım mail (yaklaşık yedi ay önce) yanıtsız kaldı. Eee n'apalım bu da bizim sırrımız olsun!Neyse, kafalarımız daha fazla karışmadan kısaca toparlayalım. 1999 yılı başından bu yana Euro on bir Avrupa BirliÄŸi üyesinin resmi para birimi. Ancak, bu üye ülkelerin paraları 2002 yılına kadar Euro'nun alt açılımı olarak kullanılmaya devam edilecek. 2002 yılından itibaren ise yalnızca Euro kullanılacak.Bununla birlikte, bugünlerde bizim için asıl önemli olan Euro'nun dış deÄŸeri. Dolayısıyla, daha dün 290 bin liraya bozdurduÄŸunuz mark, 280 bin liraya kadar gerilediyse, suçu hemen dost ve müttefikimiz Almanya'ya atmayalım. Bu iÅŸin asıl sorumlusu, herkesin bilsin ki Avrupa Merkez Bankası'dır. (DeÄŸerli okuyucu hâla neden Alman Merkez Bankası'nın sorumlu olmadığını anlamadıysan, ya bu yazıda ya da yazıyı okurken gösterdiÄŸin özende bir sorun var demektir. O zaman hiç vakit kaybetmeden baÅŸka Internet sitelerinde daha neÅŸeli bir yazı bulup okumanı okumanı tavsiye ediyorum. Senin için hem daha eÄŸlendirici olur.)Euro dolar karşısında deÄŸer kaybedince, mark da onun alt açılımı olarak deÄŸer kaybediyor. Peki Euro/dolar paritesi neden ABD lehine geliÅŸiyor dersiniz. Ekonomik açıklamalar şöyle: ABD'de faiz oranları daha yüksek, bu da dolara olan talebi yukarı çekiyor. ABD ekonomisi, Euro alanı ekonomisine göre daha iyi durumda. Ayrıca, ABD, mucidi olduÄŸu yeni ekonomiyi doÄŸal olarak daha iyi bir ÅŸekilde özümsedi.Ä°ÅŸ bu kadarla da bitmiyor, bir de siyasi bir açıklama var. Avrupa BirliÄŸi tek paraya geçti ama, Euro'nun arkasında ciddi bir siyasi irade yok. Oysa tarihin bize öğrettiÄŸi önemli bir gerçek, siyasi güç olmadan parasal gücün de olmayacağıdır. Bu nedenle, piyasalar ciddi bir siyasi hedefi olmayan Avrupa'nın para birimine de güvenmiyorlar.Ve deÄŸerli okurlar, iÅŸin içinde baÅŸka bir iÅŸ var. Åžimdi yazının başına dönelim ve dikkatlice okuyalım. Ne görüyoruz, Ä°ngiltere Euro alanına katılmamış. Bununla beraber, bu ülke Avrupa BirliÄŸi üyesi; yani Avrupa'da alınan bütün kararlara katılıyor. Dış basını takip edenler hatırlayacaklardır; Ä°ngiltere son bir yıldır Avrupa BirliÄŸi'nin bütün ciddi ekonomik atılımlarının önünü kesiyor. ÖrneÄŸin vergi politikalarının uyumlu hale getirilmesine karşı çıkıyor, ÅŸirketler hukuku alanında yapılacak düzenlemeleri bloke ediyor...vs. Bu nedenle Avrupa BirliÄŸi ekonomik alanda koordinasyon saÄŸlayabilmiÅŸ durumda deÄŸil. Sanıyorum anlaşıldı ama bir kere daha söyleyelim, Euro deÄŸer kaybediyorsa, bunun bir nedeni de Avrupa BirliÄŸi'nin içinde "truva atı" iÅŸlevi gören Britanya'dır.Ä°yi de bütün bunlardan bize ne diyorsanız... On yıl sonra, bilemediniz yirmi ilâ otuz yıl sonra Avrupa BirliÄŸi'ne girdiÄŸimizde bu konular hakkında bilgimiz olur, kim ne yapar, nasıl hareket eder anlamış oluruz, gayet de iyi olur.HaÅŸmet SULH - 12 Mayıs 2000, Cuma Â