Giyimde nadide şarap akımı

Modada devamlı geriye dönülüp eski tarzların yeniden keÅŸfedildiÄŸini herkes bilir. Ama birkaç yıl önce baÅŸlayan ‘‘retro’’ ya da ‘‘vintage’’ akımı, geçmiÅŸten ilham almayı aşıyor. Retro, geriye gidiÅŸ demek. Vintage kelimesini ise moda dünyası ÅŸarap dünyasından almış. Vintage Ä°ngilizce'de çok nadide bir ürünün alındığı yılın rekoltesi anlamına geliyor. Belli bir dönemin elbisesi iyi bir yılın ÅŸarabı, ÅŸampanyası ya da viskisi gibi deÄŸerli. Bu kadarla kalsa, antika tarihi çok kısaldı deyip geçeceÄŸiz. Ama özellikle giyside ÅŸimdi bir de ‘‘yeni vintage’’ akımı var. Yani eskinin beÄŸenilen bir kıyafeti olduÄŸu gibi taklit edilip yeniden üretiliyor. Bu iÅŸte blue-jean lider, ama yeni üretilmiÅŸ eski kıyafet satan pekçok alışveriÅŸ sitesi var.1950'de çekilmiÅŸ, o günü anlatan bir filmle, 2002'de çekilmiÅŸ 1950'yi anlatan bir filmi nasıl birbirinden ayırdedebiliyorsak, modada da 1950'lerden esinlenmiÅŸ 2002 tarihli bir giysiyi anneannemizin elbisesiyle karıştırmayız. Sözünü ettiÄŸimiz yeni akım, bundan çok farklı. Amaç, gerçekten anne ya da babanızın gençlik kıyafetini giymiÅŸsiniz gibi gözükmek. Yakın geçmiÅŸe olan merak sadece giysilerle sınırlı deÄŸil. Yirmi yıl önce herkesin oynamaktan çok hoÅŸlandığı Rubik'in kübü, otuz yıl önce teknolojinin son harikası zannettiÄŸimiz Texas Instruments marka hantal hesap makinesi, Commodore bilgisayar, bilgisayar oyunlarının atası Attari, 1917'de yaratılmış Converse All Stars spor ayakkabısı, 70'lerden kalma yerinden kalkmayan deri koltuklar. Bunların hepsi çeÅŸitli web sitelerinde satışa sunulmuÅŸ durumda. Ä°kinci el demek doÄŸru deÄŸil, fiyatlar antika sıfatını hak edecek kadar yüksek. Bir de eski kıyafet ve aksesuarların aynen yeniden üretilip satıldığı özel web siteleri de var. Bunlardan biri olan www.pop-boutique.com Ä°ngiltere'de kurulmuÅŸ. Bu alışveriÅŸ sitesinde onbeÅŸ, yirmi, otuz yıl önce çok moda olan tişörtler, jean'ler, kaftan tarzı elbiseler, hippi kıyafetleri, logolarına, üzerine basılmış yazı ve resimlere kadar eskisinin tıpatıp aynısı olarak üretilmiÅŸ ÅŸekilde satılıyor. Ä°ÅŸte buna ‘‘yeni vintage’’ deniyor.ÖrneÄŸin Adidas 1962 Dünya Kupası'nda kullanılmış futbol ayakkabısının aynısını 2002 sonbaharında yeniden yapıp piyasaya sürüyor, 1980'lerdeki ünlü KISS konseri için üretilmiÅŸ tişörtler yeniden yapılıp en lüks butiklerde satışa çıkarılıyor, Amerikan jean markası Levi's ‘‘Kutlama Jean’’i adı altında Levi's 501 modelinden 501 tane üretip tanesini 501 dolardan satıyor. JAPONLAR PÄ°YASAYI PATLATTIABD'nin en eski kıyafet markalarından biri olan Levi's'ın bu iÅŸte öncü olması doÄŸal, çünkü ilk Levi's blue jean'i 1873'de yaratılmış. Ama eski denim pantolonları deÄŸerli birer obje haline dönüştüren Japonlar olmuÅŸ. Japonlar, 1990'ların başında eski Amerikan jean pantolonlarına merak sarmışlar. Piyasa o kadar hızla geliÅŸmiÅŸ ki, eski jean'lerin o güne kadar hiç dikkat edilmeyen ufak tefek özellikleri büyük bir önem kazanmış. Mesela Levi's marka bir jean'in markasında E büyük harfle mi yazılı? Yan cepleri tek dikiÅŸli mi? DoÄŸal çivitle mi, sentetik çivitle mi muamele görmüş? Bütün bunlar, blue jean yapım teknolojisindeki çeÅŸitli aÅŸamaları gösterdiÄŸinden, kıyafetin tarihinin saptanmasında önem taşıyor. ABD'li bir denim ithalatçısı olan John Furley, Japonya'da Wanted (Aranıyor) adında bir dergi basarak bütün maÄŸazalara göndermeye baÅŸlamış. Dergide, vintage jean'lerin antika piyasasında oluÅŸan fiyatları yer alıyormuÅŸ. Ä°ÅŸte bu dergi yüzünden birdenbire eski jean piyasası fırlamış ve 400 dolara satılan eski bir pantolonun fiyatı birdenbire 2 bin dolara kadar yükselmiÅŸ...1998'de Yen'in çökmesiyle Japon piyasası hasar gördüyse de 'yeni vintage' piyasası, yıllık 10.5 milyar doları bulan toplam jean piyasasında gittikçe büyüyor.NEDEN ZENGÄ°NLER ESKÄ° BLUE JEAN'E MERAKLI?Eski jean'lerin sahtesini almak için bile epeyce bir gelir sahibi olmak gerekiyor. Peki niye zengin Amerikalılar, vaktiyle sadece madencilerin, inÅŸaat işçilerinin ve köylülerin giydiÄŸi bu aÄŸarmış, eskimiÅŸ, yamalı kıyafete bu kadar meraklı? Tasarım temasına ayırdığı son sayısında yeni nadide jean'leri kapak yapan New York Times Magazine, ilginç bir cevap veriyor bu soruya: ‘‘Bu kıyafetlere olan merak sadece eski yaÅŸam stiline duyulan özlem deÄŸil, ağır, tahrip edici çalışmaya duyulan nostaljiden kaynaklanıyor.’’ Yeni nadide jean üreticilerinden biri olan Bart Sighs şöyle diyor: ‘‘Eskiden blue jean'ler masa başında oturup çalıştığımız için aÄŸarıp delinmiyordu herhalde!’’ Eski bir blue jean, yenisiyle karşılaÅŸtırıldığında bir tarihe sahip, yaÅŸanmışlığın iÅŸaretleriyle dolu. Dizlerinizin üzerinde saatlerce çalıştığınızı, tozlu topraÄŸa oturduÄŸunuzu kanıtlıyor. Orta ve üst düzey gelire sahip Amerikalılar ise evden iÅŸe, iÅŸten spor salonuna gidiyor, klimalı odalarda dolaşıyor ve 'gerçek' hayat olarak düşündükleri beden gücüne dayalı çalışmaya özlem duyuyorlar. Ama çok da fazla deÄŸil! Hijyen konusunda biraz titizler. Bir baÅŸkasının bedenine girmiÅŸ bir blue-jean yerine, öyleymiÅŸ gibi duran ama aslında yepyeni olan bir 'sahte' jean, onlara 'gerçek' duygusunu vermeye yetiyor. Yine de ÅŸimdiki işçi ailelerinin çocuklarının babalarının kullandığı ucuz jean'leri atmamaları, çocuklarına miras bırakmaları yerinde olur: Elli altmış yıl sonra çok para edebilirler.ASLI 46 BÄ°N TAKLÄ°DÄ° 400 DOLAR1998 baharında Nevada'da bir madende bulunan bu jean'in 1880'lerde üretildiÄŸi tahmin ediliyor. Pantolonun sol tarafında bıçak taşımaya yarayan bir cep var. GüneÅŸten, sudan ve topraktaki kimyasal maddelerden dolayı açılmış ve aÄŸarmış. 24 Mayıs 2001'de bir açık arttırmaya çıkarıldı. Ãœreticisi Levi's firması 46 bin 532 dolar ödeyerek satın aldı. Daha sonra orijinalinin kumaşı, kesimi, zımbaları, düğmeleri gibi tüm özelliklerine sadık kalarak 500 tane üretti. Nevada jean'ler ÅŸu anda San Francisco'daki The Levi's Store'da, Londra'daki Cinch'de, Barselona'daki Zinc'te ve Paris'teki Nim maÄŸazalarında satılıyor. 400 dolara. Â