Füzeler borsada da uçuyor

Afganistan'ı bombalayan ABD'nin savaÅŸ için üretim yapan ÅŸirketleri yatırımcının gözdesi oldu. 11 Eylül'den önce hisse deÄŸerleri son bir yılın en alt düzeyine inen ileri teknolojiyle savunma sanayi üretimi yapan kuruluÅŸların hisseleri bugünlerde yüzde 50'ye varan oranlarda deÄŸerlendi.ABD'de, 11 Eylül sabahı yaÅŸanan saldırıdan sonra dünya sermaye piyasalarında çok deÄŸiÅŸiklik oldu. ABD, Avrupa ve Japonya merkez bankalarının nakit 250 milyar doları bulan destekleri sayesinde dünyanın geliÅŸmiÅŸ borsalarında ağır kayıplar bir ölçüde önlendi.Bu desteklerden bağımsız ÅŸekilde, ABD ordusunun Afganistan'a yönelik saldırılarıyla birlikte, bu saldırılarda kullanılan savaÅŸ araç-gereçlerini üreten ABD firmalarının hisse senetleri prim yapmaya baÅŸladı.NEDEN YÃœKSELÄ°YORLAR?Aralarında Boeing, General Dynamics, General Elektric, Northrop Grumman, Lockheed Martin gibi ÅŸirketlerin yer aldığı ve hepsi havacılık, uzay sanayine yönelik çalışan ÅŸirketlerin hisse senetleri son bir ay içinde yüzde 20, yüzde 50 gibi yüksek oranlarda prim yaptı.DeÄŸiÅŸen dünya düzeni karşısında, bir zamanların en deÄŸerlileri arasında yer alan bu ÅŸirketlerin hisse senetleri ve buna baÄŸlı ÅŸirket deÄŸerleri son yıllarda giderek düşmeye baÅŸlamıştı.Dünya üzerinde kullanılan en ileri teknolojiyi kullanan ve geliÅŸtiren bu ÅŸirketler, savunma giderlerinin düşmesiyle, yeni proje üretiminde zorlanmaya baÅŸladıkları için kaçınılmaz bir sonuçla karşı karşıyaydılar.ABD'nin Afganistan'a yönelik olan ve uzun süreceÄŸi ilk andaki açıklamalardan da belli olan yeni savaşın oluÅŸturduÄŸu beklentiler, geçmiÅŸin devlerini yeniden hareketlendirdi.Buna basit bir örnek olarak, ABD'de son geliÅŸmelerden önce bazı çevrelerin tartıştığı bir proje olan ‘gelecek jenerasyon’un öncüsü F-22'ler gösterilebilir. Lockheed Martin ile Boeing'in ortak üretimi olan bu uçaklar, planlandığı ÅŸekilde sürmesi halinde ABD ordusuna 86.6 milyar dolara malolacak bir proje.ABD'nin en önemli hava silahları arasında yer alan ve artık normal kullanım süresini doldurmak üzere olan ayrıca parça sıkıntıları bulunan F-15'lerin de görevini üstlenebilecek ÅŸekilde tasarlanmış bu uçaklar için söylenen ‘‘Fazla pahalı’’ veya ‘‘Yeni düzende gereksiz’’ ÅŸeklindeki fikirler artık son buldu.HEPSÄ° YÃœKSELDÄ°Düşük saptanabilme, yüksek manevra, tüm silah sistemleri gövdeye gizlenmiÅŸ olan bu uçaklardan ABD ordusunun daha fazla alma ihtiyacı olabileceÄŸi bile son günlerdeki tartışmalarda yer alır hale geldi.ABD'nin Afganistan savaşında kullandığı savaÅŸ araç gereçlerini üreten firmaların tamamının hisse deÄŸerleri son bir kaç hafta içinde önemli oranlarda artış kaydetti. ÖrneÄŸin, baÅŸta Tomahawk'lar olmak üzere seviÅŸitli elektronik sistemler üreten Raytheon'un 11 Eylül öncesi 47 dolar olan hisse fiyatı daha sonraki günlerde 60 doların üzerine çıktı. geçen cuma günüyse 59.5 dolardan kapandı.Bombardımanın ilk gününden itibaren kullanılan B-1 bombardıman uçağının üreticisi olan Rockwell'in, 11 Eylül öncesinde 11.5 dolar olan hisse fiyatı, geçen cuma 15.36 dolara çıktı.Havayolu ÅŸirketleri zor durumda kaldığı ve çok sayıda sipariÅŸi iptal ettiÄŸi için hisse deÄŸeri 30 dolar seviyesine kadar inen Boeing'in fiyatında daartış oldu. Yüzde 23 yükselen Boeing hisseleri cuma günü 36.9 dolardan kapandı.Afganistan'a bomba yaÄŸdıkça hangi hisseler nasıl arttı?ROCKWELL (COLLINS): B-1B Lancer bombardıman uçağının imalatçısı. Åžirketler grubu olarak elektrik ve yazılım gibi alanlarda da etkin. ABD hükümetine savaÅŸ aracı üreten kolu Rockwell Collins. B-1'ler dışında elektronik savaÅŸ sistemleri üretimi de yapıyor. Hisse fiyatı saldırı öncesi 11.5 dolara kadar çekilmiÅŸti geçen haftayı 15.36'dan kapattı.NORTHROP GRUMMAN: B-2A Spirit, stratejik bombardıman uçağının üreticisi. Åžirket ayrıca E-3 Awacs'lar için radar, F-22'ler için ateÅŸ kontrol radarları, Brilliant anti-tank silah sistemlerini, denizaltı ve üstü savaÅŸ gemileri için sonar ve radar sistemleri, yeni hava ve uzay araçları gibi çok sayıda ünite üretiyor. Çok sayıda proje üzerinde de çalışmaları devam ediyor. Saldırı öncesi 105-108 dolar arasında olan hisse fiyatı geçen hafta 124.25 dolardan kapandı.GENERAL ELECTRIC: Sanayinin çok fazla alanında üretici konumunda olan ÅŸirket uçak motorları da imal ediyor. Saldırı öncesinde 29 dolara kadar inen hisse fiyatı 39 dolara yükseldi.GENERAL DYNAMICS: Kara, deniz ve hava savaÅŸlarında kullanılan çeÅŸitli savaÅŸ araçlarıyla uzayda kullanılanlar dahil ileri teknoloji ürünleri üretiyor. Saldırıdan önce 79 dolar seviyelerinde olan hisse fiyatı, saldırılardan sonra yükseliÅŸe geçti ve 87.9 dolara yükseldi.LOCKHEED MARTIN: F-16 av ve bombardıman uçağı. Helikopter, sonar, radar, füze, ileri teknoloji ürünü kontrol sistemleri üretiyor. Uzay sanayine de hizmet veriyor. Åžirketin, Lockheed döneminden kalma F-117A Nighthaw av ve bombardıman uçağı üreticisi. Bu ÅŸirket ayrıca Boeing ortaklığı ile F-22 Raptor görünmez av uçağı üretimini de yapıyor. Hisseleri saldırıdan önce 38 dolardan iÅŸlem görüyordu. Geçen hafta 45.45 dolardan kapandı.BOEING: B-52 Stratofortress stratejik bombardıman (bu uçakların üretimi 1963'de durdu), F-15 Eagle ve KC-135 Stratotanker hava ikmal uçağı üreticisi. New York Borsası'nda fiyatı 36.9 dolara kadar çıktı. ABD'deki saldırılardan sonra 30 dolara düşmüştü.FAIRCHILD: A-10 Thunderbolt II saldırı uçağı. ABD piyasalarındaki elektronik savaÅŸ parçaları ve savaÅŸta kullanılan ya da kullanılma olasılığı bulunan savaÅŸ araçlarına yönelik ilgiden olumlu etkilendi. Hisse fiyatı 2.93 dolara kadar çıktı. Bu yıl daha çok 2.5-2.7 dolar arasında deÄŸiÅŸen fiyatlardan iÅŸlem görüyordu.RAYTHEON: Tomahawk füzelerini üretiyor. Ayrıca çeÅŸitli savaÅŸ araçlarında ve uzayda kullanılan ileri teknoloji ürünleri üreticisi. Hisse fiyatı 59.5 dolara kadar çıktı. ABD'deki saldırılandan önce 47-48 dolar arasındaydı.Â