Fren ‘balon’ gibi patlar mı
Güncelleme Tarihi:
Oluşturulma Tarihi: Mart 09, 2004 21:59
Freni patlayan kamyonların yol açtığı savaş gibi kaza haberlerine sıkça duyarız. Onlarca kişinin öldüğü ve yaralandığı bu kazaların nedeni olarak ‘‘frenin patlaması’’ gösterilir. Ancak, Oto Yaşam'ın yaptığı araştırma ‘‘frenin balon gibi patlamasının’’, ‘‘balon’’ olduğunu gösterdi.
Gazetelerde sık sık ‘‘fren patlaması’’ sonucu yaşanan kaza haberleri ile karşılaşıyoruz: ‘‘Şehiriçi yolcu otobüsünün freni patladı 3 kişiyi ezdi, şöför 'frenim patladı' dedi.' Tır yokuş aşağı inerken, freni patladı, 5 aracı ezdi’’.
İki hafta önce 20 ton mazot yüklü bir petrol tankeri, İstanbul-Kartal'ı savaş alanına çevirdi. Uzun süre televizyon ve gazetelerde manşetten inmeyen ‘‘savaş’’ gibi kazada, tanker 26 aracı ezerken, 9 kişi hayatını kaybetti. Tanker şoförü Cavit Karakaş, polise kazayı anlatırken, ‘‘Kavşağa geldiğimde frenim patladı. O an çok panik yaptım. Bu sırada kavşağı geçip önümdeki dik yokuşa girmiş bulundum’’ demişti.
Hürriyet Gazetesi yazarı Ege Cansen, bu konulara çok duyarlıdır. Daha önceden de birçok yazısında trafik kazalarına ve kazalardaki sürücü hatalarına değinen Ege Cansen, ‘‘Ufuk bu konuyu bir araştır. Haberde freni patlayan kamyondan söz ediliyor. Nedense hep yokuş aşağı inen kamyonlarda fren patlıyor. Bu kazada sürücünün hiç hatası yok mu? Fren patladı diye yazarak, sürücüyü aklıyoruz’’ dedi.
İki hafta önce yaşanan bu kazadan yola çıkarak, freni patlayan kamyonların yol açtığı kazaları araştırdık. Otoritelere ‘‘fren patlar mı’’ diye sorduk. Ayrıca Hürriyet Gazetesi'nin arşivinde kazalarla ilgili haberlere göz attık. Yüzlerce ‘‘freni patlayan’’ trafik kazasıyla karşılaştık. Ölümle sonuçlanan ve kamyonların, otobüslerin karıştığı kazalarda araçların hepsininin freni patlamış ve bu araçların hepsi yokuş aşağı, yüklü bir şekilde iniyormuş. Düz bir yolda freni patlayan ve kaza yapan araç haberine rastlamadık.
‘‘Fren patlar mı?’’ sorusunun cevabını aramak için 24 yıldır frenlerle ilgili olarak çalışan Makina Yüksek Mühendisi Alpay Lök'e başvurduk. Fren servisi ve frenlerle ilgili olarak TC. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı'nın testlerini yaptırmak için atadığı Teknik Hizmet Kuruluşu olan Frenteknik'in de sahibi olan Alpay Lök, frenlerle ilgili otorite olarak tanınıyor.
PATLAMAZ, ISINIR
Lök, fren patlar mı sorusuna şöyle yanıt veriyor:
‘‘Fren sisteminin herhangi bir yerinde oluşabilecek bir ve hatta iki hata/arıza durumunda bile aracı durdurabilecek en az iki yedek sistem vardır. 1970'lerin başından itibaren üretilen araçlarda İki Devreli Ana Fren Sistemi ve ayrıca acil durumlarda aracı yavaşlatabilen kademelendirilebilir bir tip el freni vardır.
Havalı veya hidrolik fren sisteminde bir arıza nedeniyle iki fren devresinden birisi devre dışı kalabilir. Bu durumda gösterge panelinde (!) şeklinde kırmızı bir uyarı lambası yanar ve bunu gören sürücü fren pedalına sonuna dek basarak sağlam kalan diğer fren devresi ile aracı güvenli şekilde durdurabilir.
İki devrenin birden arızalanması durumunda bile araç el freni ile durdurulabilir. İki devreli fren sistemlerinde oluşabilecek bu en kötü varsayımda bile fren patlamaz! Ancak, bakım eksikliği, frenlerin yanlış kullanım sonucu ısıtılması ve yüksek hız nedenleriyle fren yetersiz tutar veya hiç tutmaz.
Ana Fren Sistemi dediğimiz ayak freni, bir aracı belli bir durma mesafesinde ve ortalama fren ivmesiyle durdurmak üzere tasarlanmıştır. Ana Fren Sistemi'nin özellikle ticari taşıtları yokuş aşağı yavaşlatmak için kullanılması aracın ağırlığına bağlı olarak frenlerinin aşırı ısınmasına neden olmaktadır. Bu durumda frenler soğuk duruma göre çok zayıflayabilmektedir.
Doğrusu, yavaşlamak için ayak freni yerine, küçük araçlarda vites küçülterek motor kompresyonu, büyük araçlarda da yavaşlatıcı (Retarder) kullanılmasıdır. Bu şekilde tekerlek frenleri soğuk kalacak ve acil bir fren gereksiniminde istenilen etkinlikte fren kuvveti verecektir.
Ülkemizin ekonomik şartları, araçlarımızın bakım ve denetim durumları gözönüne alındığında gerçekten de 'sürat felakettir'.
Hız 'fading'i nedeniyle frenlerin zayıflama sorununu kontrol altında tutabilmek için hızın kontrol altında tutulması gerekmektedir.Bu da ancak sürücü eğitimi, etkin denetim ve ticari taşıtlarda hız sınırlayıcı ile mümkündür.
Fren patladı diyen şoför yalan söyler
Ege Cansen, daha önce yazdığı köşe yazısında konuya açıklık getirmiş ve sürücünün hatasını aramıştı: ‘‘Bu konuyu daha önce de işlemiştim. Yokuş aşağı inerken, kamyonların freni patlamaz. Hiçbir şoför, fren pedalına basarak fren sistemini patlatamaz. Ama sürekli frene basarak, balataları kızgın hale getirir. Balatası kızan fren de tutmaz. Kaza yapan şoförlerin frenim patladı demesi, yüzde doksan dokuz yalandır. Fren hidrolik sisteminin patlaması veya tanktaki havanın boşalması çok nadir rastlanan mekanik arızalardır. Teklifim şu: Her kazadan sonra yetkili bir mühendis veya usta, kamyonun fren sistemini kontrol etsin ve bir rapor yazsın. Gazetelerimiz de ‘‘Freni patlayan kamyon’’ haberi ile birlikte bu raporu da yayınlasın. Bu yola gidilmezse, freni patlamasa bile, daha çoook kamyon yokuş aşağı inerken feci kazalara sebep olmaya devam edecektir.’’
SONUÇ
Günümüzde fren patlamaları da tarihe karışmıştır. Modern fren sistemlerinde fren sistemlerinde oluşabilecek bir ve hatta iki arıza durumunda bile aracı durduracak en az bir yedek sistem daha vardır. Ancak frenler bakımsız olduğunda, aşırı ısındıklarında ve aşırı hızlı araç kullanıldığında fren yetersiz tutar veya hiç tutmaz. Bu sorun tamamen sürücünün sorumluluğundadır.
İki hafta önce 20 ton mazot yüklü bir petrol tankeri, İstanbul-Kartal'ı savaş alanına çevirdi. Uzun süre televizyon ve gazetelerde manşetten inmeyen ‘‘savaş’’ gibi kazada, tanker 26 aracı ezerken, 9 kişi hayatını kaybetti. Tanker şoförü Cavit Karakaş, polise kazayı anlatırken, ‘‘Kavşağa geldiğimde frenim patladı. O an çok panik yaptım. Bu sırada kavşağı geçip önümdeki dik yokuşa girmiş bulundum’’ demişti.
Hürriyet Gazetesi yazarı Ege Cansen, bu konulara çok duyarlıdır. Daha önceden de birçok yazısında trafik kazalarına ve kazalardaki sürücü hatalarına değinen Ege Cansen, ‘‘Ufuk bu konuyu bir araştır. Haberde freni patlayan kamyondan söz ediliyor. Nedense hep yokuş aşağı inen kamyonlarda fren patlıyor. Bu kazada sürücünün hiç hatası yok mu? Fren patladı diye yazarak, sürücüyü aklıyoruz’’ dedi.
İki hafta önce yaşanan bu kazadan yola çıkarak, freni patlayan kamyonların yol açtığı kazaları araştırdık. Otoritelere ‘‘fren patlar mı’’ diye sorduk. Ayrıca Hürriyet Gazetesi'nin arşivinde kazalarla ilgili haberlere göz attık. Yüzlerce ‘‘freni patlayan’’ trafik kazasıyla karşılaştık. Ölümle sonuçlanan ve kamyonların, otobüslerin karıştığı kazalarda araçların hepsininin freni patlamış ve bu araçların hepsi yokuş aşağı, yüklü bir şekilde iniyormuş. Düz bir yolda freni patlayan ve kaza yapan araç haberine rastlamadık.
‘‘Fren patlar mı?’’ sorusunun cevabını aramak için 24 yıldır frenlerle ilgili olarak çalışan Makina Yüksek Mühendisi Alpay Lök'e başvurduk. Fren servisi ve frenlerle ilgili olarak TC. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı'nın testlerini yaptırmak için atadığı Teknik Hizmet Kuruluşu olan Frenteknik'in de sahibi olan Alpay Lök, frenlerle ilgili otorite olarak tanınıyor.
PATLAMAZ, ISINIR
Lök, fren patlar mı sorusuna şöyle yanıt veriyor:
‘‘Fren sisteminin herhangi bir yerinde oluşabilecek bir ve hatta iki hata/arıza durumunda bile aracı durdurabilecek en az iki yedek sistem vardır. 1970'lerin başından itibaren üretilen araçlarda İki Devreli Ana Fren Sistemi ve ayrıca acil durumlarda aracı yavaşlatabilen kademelendirilebilir bir tip el freni vardır.
Havalı veya hidrolik fren sisteminde bir arıza nedeniyle iki fren devresinden birisi devre dışı kalabilir. Bu durumda gösterge panelinde (!) şeklinde kırmızı bir uyarı lambası yanar ve bunu gören sürücü fren pedalına sonuna dek basarak sağlam kalan diğer fren devresi ile aracı güvenli şekilde durdurabilir.
İki devrenin birden arızalanması durumunda bile araç el freni ile durdurulabilir. İki devreli fren sistemlerinde oluşabilecek bu en kötü varsayımda bile fren patlamaz! Ancak, bakım eksikliği, frenlerin yanlış kullanım sonucu ısıtılması ve yüksek hız nedenleriyle fren yetersiz tutar veya hiç tutmaz.
Ana Fren Sistemi dediğimiz ayak freni, bir aracı belli bir durma mesafesinde ve ortalama fren ivmesiyle durdurmak üzere tasarlanmıştır. Ana Fren Sistemi'nin özellikle ticari taşıtları yokuş aşağı yavaşlatmak için kullanılması aracın ağırlığına bağlı olarak frenlerinin aşırı ısınmasına neden olmaktadır. Bu durumda frenler soğuk duruma göre çok zayıflayabilmektedir.
Doğrusu, yavaşlamak için ayak freni yerine, küçük araçlarda vites küçülterek motor kompresyonu, büyük araçlarda da yavaşlatıcı (Retarder) kullanılmasıdır. Bu şekilde tekerlek frenleri soğuk kalacak ve acil bir fren gereksiniminde istenilen etkinlikte fren kuvveti verecektir.
Ülkemizin ekonomik şartları, araçlarımızın bakım ve denetim durumları gözönüne alındığında gerçekten de 'sürat felakettir'.
Hız 'fading'i nedeniyle frenlerin zayıflama sorununu kontrol altında tutabilmek için hızın kontrol altında tutulması gerekmektedir.Bu da ancak sürücü eğitimi, etkin denetim ve ticari taşıtlarda hız sınırlayıcı ile mümkündür.
Fren patladı diyen şoför yalan söyler
Ege Cansen, daha önce yazdığı köşe yazısında konuya açıklık getirmiş ve sürücünün hatasını aramıştı: ‘‘Bu konuyu daha önce de işlemiştim. Yokuş aşağı inerken, kamyonların freni patlamaz. Hiçbir şoför, fren pedalına basarak fren sistemini patlatamaz. Ama sürekli frene basarak, balataları kızgın hale getirir. Balatası kızan fren de tutmaz. Kaza yapan şoförlerin frenim patladı demesi, yüzde doksan dokuz yalandır. Fren hidrolik sisteminin patlaması veya tanktaki havanın boşalması çok nadir rastlanan mekanik arızalardır. Teklifim şu: Her kazadan sonra yetkili bir mühendis veya usta, kamyonun fren sistemini kontrol etsin ve bir rapor yazsın. Gazetelerimiz de ‘‘Freni patlayan kamyon’’ haberi ile birlikte bu raporu da yayınlasın. Bu yola gidilmezse, freni patlamasa bile, daha çoook kamyon yokuş aşağı inerken feci kazalara sebep olmaya devam edecektir.’’
SONUÇ
Günümüzde fren patlamaları da tarihe karışmıştır. Modern fren sistemlerinde fren sistemlerinde oluşabilecek bir ve hatta iki arıza durumunda bile aracı durduracak en az bir yedek sistem daha vardır. Ancak frenler bakımsız olduğunda, aşırı ısındıklarında ve aşırı hızlı araç kullanıldığında fren yetersiz tutar veya hiç tutmaz. Bu sorun tamamen sürücünün sorumluluğundadır.