Binaları kim onaracak?

Depremde binası hasar gören, görmeyen herkes endişe içinde. Herkes birbirine kim onaracak, kaça yapacak, devlet yardım edecek mi sorularını soruyor. 79 gün sonra gelinen noktanın fotoğrafını çekmeye çalıştık. İşte bina onarımı rehberi.

Depremin üstünden üç aya yakın süre geçti. Ama bina onarımı sorunu sürüyor. Deprem bölgesinde olsun olmasın binası hasar gören herkesin kafası karışık. Buna evinin depreme dayanıklı olup olmadığını merak edenler de eklenince ortaya sağa sola koşturan onlarca aile çıkıyor.

Başvurulacak kurum az

Devlet, deprem bölgesindeki binaların onarımı için yetkili kıldığı proje müşavirliklerinin listesini önümüzdeki günlerde kaymakamlık ve muhtarlıklara asacak. İlk bilgilere göre hafif ve orta hasarlı binaların onarımını bu müşavirlikler yapacak. Kendi başına onarım yapanlar yardımdan yararlanamayacak. Ama onarımların ne kadar süreceği, yardım alınıp alınmayacağı, alınacaksa yardımın miktarı ve şekli hala belli değil.

Üstelik deprem bölgesinde olmadığı halde hasar gören binalarda da durum farklı değil. Buralarda da binlerce aile binasını kime inceleteceğini, kime, ne kadar para ödeyeceğini bilmeden kurumlar arasında koşturup duruyor.

Bina sahipleri kadar, onarımı yapacak olanların da kafası karışık. Bina onarımı için başvurulacak kurum sayısı oldukça az. Onarım için başvurulacak adresler şöyle: İstanbul, Boğaziçi, İstanbul Teknik ve Yıldız üniversitelerinin inşaat fakülteleri, İnşaat Mühendisleri Odası, Deprem Vakfı ve birkaç büyük müşavirlik firması.

Hesap sorsunlar

Bu noktada İnşaat Mühendisleri Odası'ndan Mutlu Öztürk'ün uyarıları dikkate değer açıklamalar yapıyor:

‘‘Onarım işi tümüyle paraya dökülmüş gibi görünüyor. Bina sahiplerine birkaç uyarıda bulunmak istiyor ve öncelikle şunu tavsiye ediyorum. Önce binanın proje mühendisine ve fenni mühendisine başvursunlar. Meydana gelen hasardan bu kişiler sorumlu. Neden hasar olduğunu bu kişilerin yakasına yapışarak sorsunlar. Zaten onarım ve değişiklik için sonradan bu kişilerden mutabakat almak zorundalar. Aksi takdirde birçok yasayla belirlendiği gibi sorumlu duruma düşebilirler. Bu yöntem süreç ve maddi açıdan daha ekonomik olabilir.’’

Metrekareye 1.5 milyon

Öztürk'ün ikinci uyarısı daha da önemli: ‘‘Bayındırlık Bakanlığı uygulama esaslarına ilişkin bir düzenleme yaptı ve onarımlarda azami bir fiyat önerdi. Bu rakam metrekareye bir buçuk milyon lira. Ama bunun iki katını aşan fiyatlar konuşuluyor. İnsanları çok korkutup fahiş fiyatlara onarım yapılmasına izin vermesinler. Onarım için başvurdukları firmanın ya da kurumun doğru adres olduğu konusunda kuşkucu olsunlar.’’

Dayanıklılık testi şart

Onarım yapan kurumlardan biri Deprem Vakfı. Vakfa bugüne dek bin 200 bina sahibi başvurmuş. Bunlardan 830'unun onarım çalışmaları başlatılmış. Vakıf Başkanı Prof. Dr. Rıfat Yarar onarım safhalarını şöyle anlatıyor:

‘‘Binanın önce gelecek depremlere dayanıklı olup olmadığının tespit edilmesi gerekiyor. Teknik analizler ve deneyler ışığında buna karar veriliyor. Dayanıklıysa sorun yok. Ama değilse binayı tamirle güvence altına almak ve güçlendirmek gerekiyor.’’

Binanın güçlendirilmesinde proje geliştirildiğini, projenin ise İstanbul Teknik Üniversitesi hocalarının danışmanlığıyla gerçekleştirildiğini söyleyen Yarar, ‘‘Daha sonra binayı onaracak müteahhit bulunarak onarım başlatılıyor. Ama onarım devamlı olarak kontrol ediliyor’’ dedi.

Deprem bölgesinde olmayanlar

Binanın depreme dayanıklığı ve onarımı için başvurulacak adresler şunlar: İstanbul, Boğaziçi, İstanbul Teknik ve Yıldız üniversitelerinin inşaat fakülteleri. İnşaat Mühendisleri Odası, Deprem Vakfı ve birkaç büyük müşavirlik firması.

İstanbul Teknik Üniversitesi bir değişikliğe giderek, Yapı ve Deprem Uygulama Araştırma Merkezi'ne yapılan onarım başvurularını, İTÜ Geliştirme Vakfı aracılığıyla kabul etmeye başladı.

Bayındırlık Bakanlığı onarım için metrekarede azami bir buçuk milyon lira alınmasını öngörüyor.

Ama bina sahiplerinden talep edilen fiyatlar oldukça farklı. Ortalama olarak bütün kurumlar metrekarede 30 dolardan başlayıp deprem dayanıklılığı testiyle birlikte 60 dolar arasında değişen miktarlar talep ediyor.

İleride yasal anlaşmazlıkların çıkmaması için binanın proje mühendisi ve fenni kontrolörüyle de bağlantı kurulması tavsiye ediliyor.

Deprem bölgesindeki binalar

HAFİF HASARLILAR

Binası hafif hasarlı olanlar devletten 600 milyon lira para yardımı alacak.

Kiracılara ödeme yapılmayacak. Yardımdan konutunda oturan mal sahibi yararlanacak.

Birden fazla hafif hasarlı konutu olanlar, oturduğu konut için yardım alacak.

Para aile reisine, ölmüşse eşine, o da ölmüşse reşit olan en büyük çocuğuna verilecek.

Gerekli evraklar: Hasar Tespit Komisyonu'ndan alınan başvuru belgesi, hasar tespit raporunun fotokopisi, ikametgah belgesi, nüfus cüzdan örneği, tapu fotokopisi ya da yerine geçen belge ile elektrik, su veya telefon faturası.

ORTA HASARLILAR

Binası orta hasarlı olanlara devletin ne kadar yardım yapacağı belli değil.

Orta hasarlı bina sahipleri onarımı Bayındırlık Bakanlığı'nın belirlediği proje müşavirliklerine ya da üniversitelere yaptıracak.

Müşavirliklerin listeleri önümüzdeki günlerde kaymakamlık ve muhtarlıklara asılacak.

Onarım yapıldıktan sonra proje müşavirliğinden alınan belgelerle Bayındırlık Bakanlığı'na başvurulacak.

Kendi başına onarım yapanlar yardımdan yararlanamayacak.

Orta hasarlı binaların tapularına ayrıca şerh kondu. Bu şerhler de onarım tamamlanınca kaldırılacak.

AĞIR HASARLILAR

Ağır hasarlı bina sahiplerinin yapabileceği fazla birşey yok. Devletin para yardımı yapıp yapmayacağı da henüz belli değil.

Bu binaları Bayındırlık Bakanlığı ve Afet İşleri Genel Müdürlüğü yeniden inceleyecek ve yıkılıp yıkılmayacağına karar verecek.