Avrupalı olma modası çıktı reçel iftar mönüsüne girdi

Türkiye'nin Avrupa ile yakından tanışması, 1850'li senelerde yaÅŸanan Kırım Savaşı ile baÅŸlar. SavaÅŸ sırasında Ä°stanbul'a çok sayıda Ä°ngiliz ve Fransız askerin yanısıra binlerce Avrupalı sivil de geldi ve yabancılar ÅŸehrin sosyal hayatında büyük deÄŸiÅŸiklikler yaptılar. Ä°ftar, devletin zirvesinde artık hurmanın yanısıra Fransız reçelleriyle de açılıyor, hatta Ä°ngilizler'e mahsus ‘‘kum midyesi çorbası’’ bile içiliyordu.Türkiye'de 19. asrın ortalarında gittikçe artan AvrupalılaÅŸma hevesi, iftar soframızı bile etkiledi ve asırlardan beri devam edegelen iftar mönümüzü deÄŸiÅŸtirdi.Ä°ÅŸte, bu deÄŸiÅŸmenin kısa öyküsü:Rus Çarı Birinci Nikola, Osmanlı'nın bir an önce çökmesini istediÄŸi için Osmnlı topraklarını iÅŸgal etmek istiyordu. 1853'ün 2 Temmuz günü Osmanlı teb'ası olan Ortodokslar'ın haklarını koruma bahanesiyle Eflak ve BoÄŸdan'ı iÅŸgal etti. Ä°ngiltere ve Fransa, Rusya'nın büyüyüp baÅŸlarına bela olmasından korktukları için ilk ve son kez Osmanlılar'ın yanında savaÅŸa girdiler ve böylece tarihe 'Kırım Savaşı' diye geçen meÅŸhur muharebeler baÅŸlamış oldu.Sivastopol'un 10 Eylül 1855'te müttefikler tarafından alınmasıyla, çarpışmaların sonu görünmüştü. SavaÅŸ sürüyordu ama taraflar artık anlaÅŸma istiyorlardı. Çar, müttefiklerin anlaÅŸma taleplerini 25 Åžubat 1856'da kabul etti ve barış görüşmelerine Paris'te baÅŸlandı. Temaslar aslında Osmanlı'yı korumak amacıyla yapılıyordu ama Avrupalılar kendi çıkarlarının derdine düşmüşler, Türkiye ise birbirini yiyen Avrupalılar'ın arasında zarar görmemek için büyük çaba göstermiÅŸti.Bitmek tükenmek bitmeyen diplomatik manevraların sonunda, 29 Mart 1856 günü Paris AndlaÅŸması imzalandı. Bu andlaÅŸmayla, Osmanlı Ä°mparatorluÄŸu'nun toprak bütünlüğü büyük Avrupa devletlerinin garantisine alınmış ve Avrupa'dan etkilenmemiz zirveye ulaÅŸmıştı.Osmanlılar, Ruslar karşısında büyük bir baÅŸarı saÄŸlamışlardı ama savaşın bedeli pahalıya malolmuÅŸtu. Ä°mparatorluk tarihinde ilk defa dışarıdan borç alındı ve borçlar giderek arttı.Kırım Savaşı, Osmanlı Ä°mparatorluÄŸu'nu yeni teknolojiyi ile tanıştırmıştı. Ä°ngiliz askerleri, savaÅŸ sırasında Londra ile devamlı ÅŸekilde haberleÅŸebilmek için, Ä°stanbul ile Varna ve Varna ile Kırım arasında bir telgraf hattı çektiler. Fransızlar ise Varna'dan Avusturya'ya kadar bir baÅŸka hat uzattılar. Böylece Osmanlılar, telgrafı icadından kısa bir süre sonra kullanmaya baÅŸlamışlardı.Müttefik gemilerinin Karaköy limanına yanaÅŸabilmeleri için büyük bir rıhtım inÅŸa edildi. Ancak rıhtımlar karanlıktı. Ä°ngilizler ile Fransızlar'ın uyarısıyla Çanakkale ve Karadeniz BoÄŸazı ile kıyılara 18 adet fener inÅŸa edildi. Osmanlı Ä°mparatorluÄŸu'nun ilk askeri demiryolu da yine bu dönemde Fenerbahçe ile HaydarpaÅŸa arasında döşendi. Aynı günlerde, Ä°ngiliz askeri doktor Paul Pincoffs'un tavsiyesi ile batı tarzındaki ilk meslek örgütümüz olan 'Societe Medicale de Constantinople' da kuruldu.SavaÅŸ sürerken önce dönemin hükümdarı Sultan Abdülmecid, daha sonra da Sadrazam ReÅŸid PaÅŸa, Fransız elçiliÄŸini ziyarete gitmiÅŸlerdi. PadiÅŸah ve sadrazam, Osmanlı tarihinde ilk defa bir elçiyi ziyaret ediyordu. Sultan Abdülmecid savaÅŸ bittikten sonra, Fransız ElçiliÄŸi'nde tertip edilen baloya Fransa'nın vermiÅŸ olduÄŸu Legion d'Honneur niÅŸanını takarak gitti ve bu gidiÅŸiyle bir padiÅŸahın baloya katılmasına öncülük etmiÅŸ oldu. Ä°ngiliz ve Fransız elçilerin savaÅŸtan sonra Osmanlı yönetimi üzerindeki etkileri giderek arttı. Artık baÅŸbakan ve bakan olabilmek için, her iki elçiliÄŸin de desteÄŸini saÄŸlamak gerekiyordu.O sıralarda hálá Ä°stanbul'da bulunan Ä°ngiliz, Fransız birlikleriyle Sardunyalı askerler sürekli alışveriÅŸ yapıyor ve esnafı zenginleÅŸtiriyordu. Bu durum, esnafı lükse yöneltti. Ä°stanbul sokaklarında gezen Avrupalıların giyimlerine özenen Osmanlılar da, Avrupa modasını Ä°stanbul'a getirdiler. 19. yüzyılın en önemli tarihçilerinden olan Cevdet PaÅŸa, harem kadınlarının mesire yerlerinde sık sık gitmelerinin bu döneme denk geldiÄŸini yazar.Sosyal hayatta yaÅŸanan bu deÄŸiÅŸiklikler, asırlardan beri yerleÅŸmiÅŸ olan geleneksel iftar mönümüzü de etkiledi. Hükümdarın sarayda, zamanın sadrazamının da konağında verdiÄŸi resmi iftarlarda Mekke ve Medine hurmasının yanında artık Fransız reçelleri, Ä°ngiliz marmelatları ve hatta Ä°ngilizler'in meÅŸhur 'Clam Chowder'i, yani 'kum midyesi çorbası' bile ikram ediliyor, haremde geleneksel Fransız tatlısı 'Charlot' yeniyordu.Bütün bu geliÅŸmeleri yazan dönemin tarihçileri, Türkiye'de bazı geleneklerin artık deÄŸiÅŸmekte olduÄŸuna dikkat çekerlerken, sarayda kaynatılan reçellerin bile 'baÅŸka bir tat aldıklarını' yazıyorlardı.Osmanlı ArÅŸivleri'nde ve saray mutfak kayıtlarının yeraldığı defterleri incelerseniz, özellikle Abdülmecid döneminde sarayda bol bol 'cassis' yani Fransa'da yetiÅŸen bir cins meyveden marmelat yapılmasıyla ilgili belgelerin arkasında yatan olay, budur.Â