2000'Ä°N SONUNDA DÜNYA ÜLKELERÄ° VE TÜRKÄ°YE: KARÅžILAÅžTIRMALI BÄ°R SAÄžLIK ANALÄ°ZÄ° Yeniyıl kutlamalarına artık günler kalmışken, 2000 yılının son yazısını tüm

2000'Ä°N SONUNDA DÃœNYA ÃœLKELERÄ° VE TÃœRKÄ°YE: KARÅžILAÅžTIRMALI BÄ°R SAÄžLIK ANALÄ°ZÄ° Yeniyıl kutlamalarına artık günler kalmışken, 2000 yılının son yazısını tüm dünya ülkelerinin saÄŸlık alanında bu yıl gerçekleÅŸtirdikleri iÅŸlerin genel bir deÄŸerlendirmesine ayırmak istiyoruz. Hazır medyada yıl sonu deÄŸerlendirmeleri yapmak ve genellikle dünya ülkelerinin ekonomik verilerini inceleyip sonra da ülkemize ait karamsar tabloları çizmek modayken bizim de eksik kalmamız beklenemez zaten. Alın bir analiz de bizden. Ä°nanıyoruz ki siz deÄŸerli okuyucularımızın da en kaliteli saÄŸlık hizmetinin hangi ülkede verildiÄŸini öğrenmek hakkı. Bizden kötü ülkelerin de var olduÄŸunu bilelim ki geleceÄŸe umutla bakabilelim deÄŸil mi... Bu amaçla yazarınız gece demedi gündüz demedi ve Dünya SaÄŸlık Örgütünün 2000 yılına ait yayınladığı tüm verileri ve raporları sizler için okudu, öğrendi ve yazıya döktü. Her yıl olduÄŸu gibi bu yıl da örgüt, 191 üye ülkenin saÄŸlık sistemlerini ve verilerini 2000 yılı için inceleyerek sonuçları raporlar halinde açıkladı ve ilk kez de bu verileri açıklamakla kalmayarak iÅŸlemden geçirdi. Sayılardan çıkan anlamları yorumladı. (www.who.int/whr/2000/en/press_release.htm) 5 ayrı kategoride yapılan deÄŸerlendirmede son tahlilde Fransa dünyanın en iyi saÄŸlık hizmetinin verildiÄŸi ülke olarak ilk sırada yer aldı. Sonrasında sırasıyla Ä°talya, Ä°spanya, Umman, Avusturya ve Japonya yer aldı. Gayrisafi milli hasılasından saÄŸlığa önemli pay ayıran ülkelerden Amerika bu sıralamada 37. olabilirken, Ä°ngiltere 18. sıradaydı. Yunanistan 14., Ä°ran 93. iken ülkemiz maalesef 70. sırada yer bulabildi. En alt sırada ise Sierra Leone bulunuyor. Ä°sterseniz biraz ayrıntılı rakamlar verelim. SaÄŸlık hizmetlerinin nüfus içinde eÅŸit veya adil dağılımı sıralamasında Åžili ilk sırada yer alırken, Ä°ngiltere ve Japonya 2ve 3. sıraları aldılar. A.B.D. 32., Yunanistan 6., Liberya ve Mozambik 190 ve 191. olabildiler. Türkiye ise maalesef demek lazım herhalde 109. sırada yer bulabildi. SaÄŸlık hizmetlerinin ulaÅŸtırılabildiÄŸi insan sayısı bakımından Japonya, Ä°sviçre, Norveç sıralamasını A.B.D. 15., Yunanistan 23., Orta Afrika Cumhuriyeti sonuncu olarak izlerken ülkemiz 96. sırada yer aldı. Her ÅŸeyin başı para demek isterseniz de gelin kiÅŸi başına düşen saÄŸlık harcaması deÄŸerlendirmesine bakalım (Amerikan Doları olarak) . BeklendiÄŸi gibi A.B.D. 3724 U.S.D. ile birinci, Ä°sviçre 2644 U.S.D. ile ikinci. Yunanistan 964 U.S.D. ile 30., Ä°ran 200 U.S.D. ile 94. Sırada. Son sırada inanmak zor ama kiÅŸi başına sadece ve sadece 11 (onbir) dolar (yani yaklaşık yılda 7 milyon T.L.) ile Somali. Türkiye kiÅŸi başına 231 U.S.D. saÄŸlık harcamasıyla 191 ülke arasında 82. sırada. Raporda saÄŸlığa ayrılan kaynakların geçmiÅŸ yıllara oranla çok artmasına raÄŸmen, deÄŸerlendirilmesinde sorunlar yaÅŸandığı belirtiliyor. Birçok saÄŸlık sisteminin temel baÅŸarısızlıkları özetlenmiÅŸ: Hemen her ülkedeki SaÄŸlık Bakanlığı Kamu Sektörüne önem vererek aslında daha geniÅŸ kitleye hitap eden Özel Sektörü ihmal ediyor. Bir çok ülkede saÄŸlık çalışanları hem kamu hem de özel kuruluÅŸlarda aynı anda çalışıyor. Böylece istemeden de olsa kamu olanakları özel sektör için kullanılmış oluyor. Özellikle geliÅŸmekte olan ülkelerde saÄŸlık sistemindeki mafyalaÅŸma ve karaborsanın kamu kaynaklarını tüketmesi kaçınılmaz olarak sisteme zarar veriyor. SaÄŸlık Bakanlıkları kendi koydukları kuralların yerine getirilmesini denetlemiyor ve kaynakların kötüye kullanımını engelleyemiyor. Dünya SaÄŸlık Örgütü baÅŸkan yardımcılarından Dr. Musgrove raporda saÄŸlığa yapılan yatırımlarda nicelikten ziyade niteliÄŸinin daha önemli hale geldiÄŸini ve örneÄŸin siz ne kadar doktor yetiÅŸtirirseniz yetiÅŸtirin dengeli miktarda hemÅŸire yetiÅŸtiremezseniz sisteminizin verimli olamayacağının gösterildiÄŸini belirtiyor. Nitekim raporda da kiÅŸi başına daha fazla para ayıran ülkeler saÄŸlık sistemi performanslarında en üst sıradakiler deÄŸil. Sıralamada en altta Afrika ülkeleri yer alıyor. Özellikle AIDS'in bu ülkelerde yaygın hale gelmesi insanlardaki ortalama yaÅŸam beklentisini 40 yıla kadar düşürmüş. Hele hele kiÅŸi başına saÄŸlık harcamalarına inanmak zor. Bu insanların bizimle aynı dünyada yaÅŸamaya çalıştığını düşünmek üzücü. Raporun ortaya koyduÄŸu gerçeklerden biri de saÄŸlık sigortası sistemlerinin tüm nüfusu kaplayabilecek oranda yaygınlaÅŸtırılmasının artık mutlak olması. Ortaya çıkan veriler ülkelerdeki fakirlerin zenginlerden daha fazla oranda saÄŸlık harcamalarına para verdiÄŸini göstermiÅŸ. SaÄŸlık harcamasını kendi ödeyenlerin dünya ortalaması %25 iken; Hindistan'da%80 mesela. Umman'ın gerçekleÅŸtirdiÄŸi baÅŸarı da raporlarda vurgulanıyor. 1970 yılında son sıralarda yer alan ülke, inanılmaz bir yatırım politikasıyla 30 yıl içinde 4. sıraya tırmanmış. Kısa zamanda baÅŸarı saÄŸlanamaz diyenlere örnek olarak gösteriliyor ÅŸimdi. Biraz da ülkemizden bahsedelim. 191 ülke arasında 70. sırada yer almak üzücü. Hele hele Avrupa BirliÄŸine girmeye çalışan ülkemizin bulunduÄŸu yer bırakın Avrupalıları bir çok Güney Amerika ve Asya ülkesinden çok aÅŸağılarda. Elbette bu durumu sadece ülkenin saÄŸlık politikalarına baÄŸlamak anlamsız. BulunduÄŸumuz sıra genel ekonomik performansımızdan farklı deÄŸil ne de olsa. Ama derseniz ki bütçeden %1-2 pay ayırmakla saÄŸlık sorunları çözülür mü; saÄŸlık çalışanları sokakta yürümekten vazgeçer mi, hastalar kuyruklarda ölmeyi erteler mi, sizler veya çocuklarınız yarın hasta olunca her ÅŸeyin yolunda gideceÄŸinden emin uyuyabilir misiniz… Neyse bırakalım bunları ÅŸimdi. Önce bayram geliyor sonra da yeni bir yıl. Umut ve neÅŸe dolmak için daha ne ister ki insan… Bayramınız ve Yeni Yılınız kutlu olsun… Dr. Serdar GÃœNAYDIN - 25 Aralık 2000, Pazartesi Â