Yapma Destan Nedir, Özellikleri Ve Oluşum Aşamaları Nelerdir? Yapma Destanlar, Örnekleri Ve Yazarları

  Türk Dili ve Edebiyatında doğal destan ve yapma destan gibi destan türlerini mutlaka duymuşuzdur. Destanlar nazım şekline ve türüne göre hem Halk edebiyatında hem de Aşık edebiyatında vardır. 

 Yapay ve doğal destan olarak kategorilere ayrılan destan türleri oluşumlarına göre sınıflandırılmıştır. İlkel dönemdeki olayları konu alan ve yazarı belli olmayan destanlar doğal destan olurken bu özelliklerin tam tersinde var olan destanlar yapay destanlardır. 

 Yapma Destan Nedir? 

 Yazarı belli olan, yakın zamandaki olayları işleyen, doğal destanlara benzetilen, olağanüstü durumlara az yer verilen, toplumu etkileyen olaylardan esinlenilerek benzetme sonucunda üretilen destanlara yapma destan ya da yapay destan denmektedir.

  Dünyadaki yapma destana örnek olarak Milton isimli İngiliz edebiyatına ait şairin Kayıp Cennet isimli destanı verilmektedir. Kayıp Cennet yapay destanda insanın cennetten kovuluşu ve Tanrı'nın şeytanla mücadelesi konusuna yer verilmektedir. Kurtuluş Savaşından bazı kesitlerin anlatıldığı Türklere ait yapay destan örneği ise Fazıl Hüsnü Dağlarca'ya ait olan Üç Şehitler Destanıdır. 

 Yapma Destanın Özellikleri 

 Yapma destanın özelliklerine yapma destanın tanımında yer verilmektedir. Biz yine de yapma destanın özelliklerini maddeler halinde sizlere sunduk. İşte yapma destan özellikleri şöyle sıralanmaktadır: 

Yapma destanların yazarı bellidir.

 Yapma destan örnekleri yazılı destan türleri arasındadır. 

Geçmişteki olaylar değil yakın zamandaki olaylara bu destanlarda yer verilir.

 Toplumu derinden etkileyen olaylardan esinlenilmektedir. 

Yapay destanlara kahramanlara daha az yer verilir. 

Yapay destanlarda olağanüstü olay örgüsüne daha az yer verilir. 

Yapma destanın bir diğer ismi de suni destandır. 

Yapma destanlarda şairin benzetmeleri söz konusudur. 

Yapma destanın anonim özellikte olması onu doğal destandan ayıran en önemli özelliktir. 

Burada şair benzetmeyi doğal destanlara yönelik olarak gerçekleştirir. 

Yapma Destanın Oluşum Aşamaları Nelerdir? 

 Destan türleri doğal ve yapma olarak incelenmektedir. Türk Edebiyatında olduğu gibi dünya edebiyatında da destan konusuna oldukça fazla yer verilmektedir. Destanlar aslında milletleri derinden etkileyen hem sosyal hem de tarihi olayları anlatan genellikle manzum şekilde olan edebi eserlerdir.

  Oluşum aşamaları ise yapma destanın oluşum aşamaları olarak değil genel olarak destanın oluşum aşamaları şeklinde incelenmektedir. Aynı zamanda aşağıda anlatacağımız bu oluşum aşamaları doğal destan türlerinin de oluşum aşamalarıdır. Destanlar yapay veya doğal olsun aynı şekildeki aşamalardan geçmektedir. İşte destanın oluşum aşamaları şöyle sıralanmaktadır:

 Doğuş, yayılma ve yazılış safhaları şeklinde üç aşamadan meydana gelmektedir.

 Doğuş safhasında milletin aklında iz bırakan olaylar ve varsa kahramanlar görülür. 

Yayılma safhasında gözlenen olaylar ve kahramanlar sözlü gelenek ya da yazılı gelenekle yayılır. Yani toplumdan topluma aktarılır.

 Derleme denilen safha yazıya geçirme safhasıdır. Aynı zamanda bu aşamaya yazılış aşaması da denmektedir. Bu aşamada sözlü olarak gelen destan bir şair tarafından bütün halinde derlenir ve manzum olarak yazıya aktarılır.

 Yapma Destan Örnekleri Ve Yazarları

  Yapma destan örneklerine hem dünya edebiyatında hem de Türk edebiyatında rastlanmaktadır. İşte dünya edebiyatındaki yapma destan örnekleri şöyledir: 

İtalyan edebiyatında Tasso isimli yazarın Kurtarılmış Kudüs isimli destanıdır. Bu destanda I. Haçlı seferindeki Kudüs’ün alınışı anlatılmaktadır. 

İtalyan edebiyatında Dante isimli yazarın İlahi Komedya isimli destanıdır. Bu destanda öteki dünyaya Dante’nin yaptığı 7 günlük gezi anlatılmaktadır. 

İtalyan edebiyatında Ludovico Ariosto isimli yazarın Çılgın Orlando isimli destanıdır. Bu destanda Charlemagne döneminde Hıristiyanlar ile Müslümanlar arasında geçen savaşlar anlatılmaktadır. 

Türk Edebiyatındaki yapay destan örnekleri yazarlarıyla beraber şöyle sıralanmaktadır: 

Kayıklı Kul Mustafa Genç Osman Destanı 

Mehmet Akif Çanakkale Şehitlerine 

Fazıl Hüsnü Dağlarca Çanakkale Destanı ve İstanbul Fetih Destanı 

Gülten Akın Maraş'ın ve Ökkeş'in Destanı 

Nazım Hikmet Kuvayi Milliye Destanı

 Ceyhun Atuf Kansu Sakarya Meydan Savaşı 

Cahit Külebi Kurtuluş Savaşı Destanı