Narh nedir? Osmanlı'da narh uygulamasının amacı nedir? Narh sisteminin temel nedenleri..

Narh, Osmanlı devletinde bir sistem olarak kullanılmıştır. Dilimize Osmanlı’dan miras kalan narh kelimesi günümüzde çok sık araştırılıyor.

 Narh Nedir?

 Narh, Osmanlı devletinde bir mal ya da hizmet için yetkililer tarafından belirlenen fiyatlardır. Yiyecek ve diğer tüketim malları için konulan sınırlandırma, sabit fiyat tesbit etme, fiyat sınırı ve kontrol altında tutma anlamlarına gelir. Narh kelimesi, devletin piyasada bulunan eşyaya fiyat koyması şeklinde de tanımlanabilir. Bu sayede ürünlerin azami satış fiyatını belirlenir.

 Narh, sözlük anlamı ile, kanunun yetkili kıldığı resmî makamlar tarafından, bazı malların, özellikle de ihtiyaç ve tüketim maddelerinin uyulması kanun gereği mecburi olan ve satış fiyatları için tespit edilen azami sınırdır. Narh koymak, ihtiyaç maddeleri için azami ve sabit bir fiyat tespit edilir.

 Osmanlı'da Narh Uygulamasının Amacı Nedir?

 Osmanlı’da narh uygulamasını değerlendirirken iki noktaya dikkat etmek gerekiyor. Bunlar ise;

 İslam hukukunda "narh"a ile ilgili izahlar,

 Devlet sisteminde narhın idari olarak işleyişi.

İslam hukukunda narh ile ilgili değerlendirmeler, halifelerin yaptığı açıklamalar ve mevcut hadisler üzerinden yapılmıştır. İslam alimleri, nakledilen bazı örnekler çerçevesinde narhı caiz görenler ve görmeyenler şeklinde iki farklı bakış açısı ortaya çıkarmıştır.

 Narhlar, bir kazada kadının başkanlığı ile esnaf temsilcileri, ayan ve vucüh-ı memleketten meydana gelen meclis tarafından yılda birkaç defa verilen fiyatlardır. Osmanlı devlet yapısında ise, piyasada yaşanan fiyat artışları, halkı ve devleti yakından ilgilendiren konuların başında gelir. Bu nedenle de, XIX. asrın ikinci yarısına kadar bu devlette, her türlü yiyecek, eşya maddelerinin ve hizmetlerin fiyatları, en büyük resmi makamlar tarafından düzenleniyordu. Narh sisteminin isleyişi ile ilgilenen en yetkili kişi sadrazamdır. Ama narhın tespiti ve düzenlenmesi ise, kadıların işidir.

 Günün şartlarına göre tespit edilen narhlar ise, kadılar tarafından seciye sicillerine dikkatli bir şekilde işlenir. Özellikle de narh fiyatlarını içeren listeler, sicillerin baş tarafında, kolay bir şekilde görülebilecek şekilde kaydedilir. Narh veren kadının narh tarihi ve kimliği belirtilir. Kadının başkanlık ettiği komisyonda ise, ulema, ayan ve esnaf bulunur. Tespit edilen fiyatlar ise, daha sonra münadiler tarafından kısa zaman içinde halka duyurulur.

 Narh Sisteminin Temel Nedenleri

 Narh, genellikle azami fiyat tespitini ifade eder. Aynı zamanda, üreticiyi korumak, haksız rekabeti önlemek gibi nedenlerle taban fiyatının tespiti için da kullanılır. Narh, Osmanlı sisteminde uygulanan bir idari işlemdir.

 Osmanlı’da sanayisi ve ticareti de Selçukludan gelen ahilik ve fütüvvet geleneğine göre teşkilatlanır. Bu ahilik ve fütüvvet teşkilatları esnafın kendi içinde kendini denetlemesi gibi bir otorite ortaya çıkarır. Aynı zamanda bu otorite, devletin işleyişini de önemli ölçüde kolaylaştırıyordu. Çünkü bu sistem sayesinde işleyen manevi otorite fiyat istikrarını, kalite kontrolünü, işsizliğin önüne geçmeyi ve aşırı üretimi kontrol ediyordu.

 Narh tespitleri genellikle mevsimlere göre, esnafın uygun bulduğu zamanlara ya da kadının belirlediği zamanlara göre yapılır. Bu tespitlerde o dönemde geçerli olan para değeri, askeri siyasi gelişmeler ve ürünün azlığı çokluğu dikkate alınır.

 Narh sistemi, ticari hayatın vazgeçilmezidir. Ama sanayi devrimi ile birlikte esnaf birliklerinin işleyişi de değişmiş ve tüm ortaçağ boyunca hüküm süren narh sistemi de bu devrimle varlık sahnesinden silinmeye başlamıştır.