Aşı Türleri Ve İsimleri Nelerdir?
Güncelleme Tarihi:
Vücudumuza giren hastalık yapıcı mikroplar hızlı bir şekilde üreyerek savunma sistemimiz genelde onları durduramadan önce savunma sistemi hücrelerimizin baş edebileceği sayıyı geçerler. Bunun neticesinde hastalık durumu ortaya çıkmaktadır. Aşı, çok düşük dozda, seyreltilmiş ve öldürülmüş ya da zayıflatılmış mikropları içeren kimyasallar olarak açıklanabilir. Aşıları çeşitli türleri bulunmakta olup bu türler arasındaki farkı aşının hedefindeki organizmanın özellikleri ile evrimleşme hızı belirlemektedir. Peki, aşı türleri ve isimleri nelerdir detayları ile derledik.
Aşıda bulunan dozaj çok düşük olduğu ve aynı zamanda içerisinde yer alan mikroplar etkisiz hale getirildiği için insan vücudundaki savunma mekanizması hastalığı tam olarak geçirmeden onun mikropları ile tanışmaktadır. Aşılar, her yıl mikropların her yıl evrimleşen soy hatlarına yönelik olarak olarak sezonluk aşılar şeklinde olabileceği gibi daha yavaş evrimleşen ve büyük oranda kontrol altına alınan patojenlere yönelik olarak kalıcı aşılar şeklinde de olabilirler.
Aşı Türleri ve İsimleri Nelerdir?
Dünyada çok farklı hastalık türleri görülmekle beraber bu hastalıklardan etkili bir şekilde korunmak amacı ile çeşitli aşılar üretilmektedir. Bu aşı türleri birbirinden değişik özelliklere haizdir. Mikroorganizmaların antijenik yapıları, immun sistem ile ilişkileri ve hastalık oluşturma mekanizmaları birbirinden farklı olabilmektedir. Değişik mikroorganizmalardan ileri gelen infeksiyonlara karşı farklı tipte aşılar üretilir.
Aşılar; canlı ya da inaktif etken içermelerine bağlı olarak canlı ve inaktif aşılar; mikroorganizma tipine göre viral, bakteriyel ve paraziter aşılar; hazırlanış yöntemlerine göre ise konvansiyonel ve biyoteknolojik aşılar olarak sınıflandırılmaktadır. Konvansiyonel aşılar, halen en fazla kullanılan aşılardır. Bu aşılar klasik yöntemlerle hazırlanmakta ve bağışıklığı olağan mekanizmalar ile sağlamaktadırlar. Canlı aşılar, inaktif aşılar, toksoid aşılar ve Subunit aşılar bu gruba girer.
Canlı Aşılar
Canlı aşılar, hastalığa sebep olan yaban virüsün veya bakterinin laboratuvar şartlarında zayıflatılması yöntemi kullanılarak üretilir. Bu şekilde elde edilen aşıdaki mikroorganizma çoğalma ve bağışıklık yanıtı oluşturma yeteneğine haiz olur. Hastalık yapma özelliği ise zayıflatılmıştır. Canlı aşıların, bağışıklık sistemi zayıflamış veya baskılanmış kişilere uygulanmaması gerektiği özellikle belirtilmekte olup bu hususa dikkat edilmelidir. Ülkemizde kullanılan canlı aşılar; BCG, OPA, KKK ile suçiçeği aşılarıdır.
İnaktif Aşılar
İnaktif aşılar diğer ismi ile ölü aşılar, fiziksel ya da kimyasal yöntemler kullanılarak öldürülen mikroorganizmaları içeren aşılardır. Hangi tür mikroorganizma olursa olsun ekzojen antijen biçiminde algılanırlar. Antijen sunan hücrelerce işlenerek yardımcı T lenfositlerine sunulurlar. Humoral immun yanıt oluştururlar. Hücre dışı bakterilerin sebep olduğu infeksiyonlarda etkili olurlar. Canlı aşılar ile kıyaslandıklarında bağışıklık süreleri daha kısadır. Ölü aşıların çok farklı türleri mevcuttur. Şöyle ki:
- Bir mikroorganizmanın tümünü öldürülmüş olarak içeren aşılara tüm hücreli aşı denir. Tüm hücreli ölü aşılar, kültür ortamında üretilen mikroorganizmanın ısı veya kimyasal yöntemler kullanılarak öldürülmesi ile elde edilirler. Ülkemizde kullanılan Hepatit A aşısı ile İnaktive Polio aşısı örnek olarak verilebilir.
- Mikroorganizmanın sadece belli kısımlarını içeren aşılar ise fraksiyone diğer ismi ile alt birim aşı olarak tanımlanır. Alt birim aşıları, mikroorganizmaların tamamını değil sadece belli antijenik kısımlarını içermektedir. Alt birim aşıları; subunit aşı ve toksoid aşı biçiminde iki temel gruba ayrılırlar.
Ülkemizde kullanılan Hepatit B, Hib, Pnömokok, Aselüler Boğmaca ile risk gruplarına tavsiye edilen Meningokok ile grip aşıları subunit aşılardır. Toksoid aşılar ise toksini olan mikroorganizmaların toksinlerinin yapısı değiştirilerek toksik özellikleri yok edilmiş bağışıklık yanıtı oluşturacak özelliklerinin ise korunmuş halini içermektedirler. Toksoid aşılara örnek olarak tetanoz ile difteri aşıları verilebilir. Aşılar pek çok hastalığa karşı en etkili mücadele yöntemleridir.