8. Sınıf Türkçe Yapılarına Göre Cümleler konu anlatımı

Cümlelerin yapısını belirleyen en önemli unsur bildirdiği yargı sayısıdır. Aynı zamanda cümledeki ögelerin yüklemle olan ilişkisi ve bağlaç kullanımı da cümlelerin yapısını oluşturur.

8. Sınıf Türkçe Yapılarına Göre Cümleler - Konu Anlatımı

 1- Basit Cümle:

 Tek yargı bildiren ve tek yüklemden oluşan tüm cümleler basit cümledir. Başka bir cümle ile anlamca bağlantılı olsa da yapı gereği tamamen bağımsızdır.

 Basit cümlelere örnekler:

 1- Bu kitabı ikinci kez okuyorum.

 2- Babam bugün erken geldi.

 3- Ablam bana doğum günü sürprizi yaptı.

 4- Bilgisayarım bozuldu.

 Bu cümleler bir fiilden oluştuğu dolayısıyla tek yargı bildirdiği için basit cümle olarak tanımlanır.

 2- Birleşik Cümle:

 Bir temel ve bir yan cümleden oluşan cümlelere birleşik cümle denir. Kendi içerisinde dört ana gruba ayrılır.

1. A. Girişik Birleşik Cümle

 Genellikle fiilimsi kullanılarak kurulan cümlelerdir. Bazılarında yan cümle çekimli fiillerle de kurulabilir.

 Birleşik cümlelere örnekler:

 1-Telefonumu çalan hırsız günler sonra yakalandı.

 Çalan - Fiilimsi

 Yakalandı - Fiil

 2- Birden karşıma çıkınca çok şaşırdım.

 Çıkınca- Fiilimsi

 Şaşırdım - Fiil

 3- Merdivenlerden inerken düşüp ayağını incitmiş.

 İnerken / Düşüp - İki fiilimsi olduğu iki yan cümle var.

 İncitmiş - Fiil

1. B. İlgi Cümlesi

 Bu cümlelere Ki'li Birleşik Cümle de denir. Bağlaç görevinde olan -ki cümleleri birbirine bağlar.

 İlgi cümlelerine örnekler:

 1- Öyle ısrar etti ki hayır diyemedim.

 Etti ve diyemedim yüklemleri -ki bağlacı ile birbirine bağlanmış.

 2- Görüyorum ki odanı topluyorsun.

 3- Öyle çok çalıştı ki sonunda sınavı kazandı.

1. C. İç İçe Geçmiş Birleşik Cümle

 Cümle içinde cümle adıyla da bilinir. Genelde bir sözün ya da cümlenin alıntılandığı cümlelerdir.

 İç içe geçmiş birleşik cümlelere örnekler:

 1- Öğretmen ''bir daha bu kadar geç kalma'' diye uyardı.

 Temel cümle 'uyarmak' fiili üzerinden kurulmuştur. Tırnak içine alınan söz ise yan cümledir.

 2- ''Şimdi kalkarsam geç kalmam'' diye düşündü.

 Temel cümlenin fiili düşünmek eylemidir. ''Geç kalmam'' eylemi ise yan cümlenin fiilidir.

 1.D. Şartlı Birleşik Cümle

 Yan cümlenin taşıdığı şart anlamıyla temel cümleye etki ettiği cümlelerdir.

 Şartlı birleşik cümlelere örnekler:

 1- Zamanım olsaydı seni gezmeye götürecektim.

 2- Fiyatta anlaşırsak evi tutacağım.

 3- Yarın daha erken gelirsen sana yardımcı olurum.

 4- Bu sınavı da geçersem mezun oluyorum.

 3- Sıralı Cümle

 Sıralı cümlelerin temel özelliği birden fazla yüklemden oluşmasıdır. Bağımlı ve bağımsız olmak üzere iki türü bulunur.

1. A. Bağımlı Sıralı Cümle

 Nesnesi ya da öznesi ortak olan cümlelere bağımlı sıralı cümle denir.

 Örnek -1- Dün geç saatlere kadar bekledim, gelmeyince yattım. / Öznesi ortak sıralı cümle

 Örnek -2- Kitabı raftan aldı, masanın üstüne koydu. / Nesnesi ortak sıralı cümle

1. B. Bağımsız Sıralı Cümle

 Nesnesi ya da öznesi ortak olmayan ancak anlam bütünlüğü bulunan cümlelere bağımsız sıralı cümle denir

 Örnek-1- Biri pişirdi, diğeri yedi. / Pişiren ve yiyen özneler farklı olduğu için bağımsız sıralı cümledir.

 4- Bağlı Cümle

 Bağlaçlarla birbirine bağlanan cümlelere denir. Bu cümlelerde temel ve yan cümle ayrımı bulunmaz.

 Örnek -1- Hem suçlu hem güçlü. / Hem bağlacıyla birbirine bağlanmış iki isim cümlesinden oluşmuş.

 Örnek -2- Ne aradın ne sordun. / Ne - Ne bağlaçları iki fiili birbirine bağlamış.