Kadife darbeyle gitti
Güncelleme Tarihi:
Oluşturulma Tarihi: Kasım 25, 2003 02:02
Muhalefete boyun eğip kan dökülmeden istifa eden Gürcistan Devlet Başkanı Eduard Şevardnadze yolsuzlukla mücadele sayesinde yükseldi, yine yolsuzluktan gitti. Bakü-Ceyhan petrol boru hattı üzerindeki ülkesinde istikrarı sağlayamayan ‘‘gri tilki’’ lakaplı Şevardnadze halk isyanının ardından koltuğunu bırakmak zorunda kaldı.
Berlin duvarı yıkıldığında dönemin SSCB lideri Mihail Gorbaçov'un dışişleri bakanı olan Eduard Şevardnadze uluslararası sahnede alkışlanan liderlerden biri oldu. 1995 yılında Gürcistan Devlet Başkanı olan Şevardnadze, yolsuzlukla mücadele sayesinde yükseldi, ancak yolsuzluk ve yoksullukla baş edemeyince, meclisi basan halkın protestolarıyla kadife darbeyle koltuğundan indirildi.
Şevardnadze, 1928 yılında Gürcistan'ın Karadeniz sahilindeki Mamati köyünde dünyaya geldi. Köylü bir ailenin beşinci ve son çocuğuydu, doktor olmayı hayal ediyordu. Ancak 20 yaşında siyasete atıldı, öğretmenlik enstitüsünden diploma aldığında ise yaşı 31'e gelmişti. Hızla Komünist Parti içinde yükselmeye başladı, Gürcistan İçişleri Bakanı olduğunda yolsuz yöneticilere karşı bayrak açtı.
Yolsuzlukla mücadelesi Moskova'daki Sovyet liderlerinin de dikkatini çekti. 1972 yılında Gürcistan Komünist Partisi şefi oldu. 1985 yılında ise SSCB dışişleri bakanlığı koltuğuna oturdu. 1991 yılında Gürcistan'ın bağımsızlığını ilan etmesi ve 1992 yılında ilk seçilmiş devlet başkanı Zviad Gamsakurdia'nın darbeyle indirilmesinin ardından ‘‘Gri Tilki’’ ülkesine geri döndü. Şevardnadze'ye ekonomik darboğazın yanı sıra siyasi kaos miras kalmıştı. Sovyetler Birliği, Gürcistan'daki fabrikalara verdiği siparişleri kesmişti. Gürcüler her kış gaz ve elektrik sıkıntısı çekiyor, aylık ortalama gelir ise yaklaşık 10 milyon lirayı geçmiyordu. Rusya'nın da kışkırtmasıyla Güney Osetya ve Abhazya bölgelerinde ayrılıkçı çatışmalar patlak verdi.
PETROL BASKISI
Kafkas petrollerini dünyaya taşıyacak petrol boru hattının geçeceği ülke olan Gürcistan, hem Batı'nın hem de Ruslar'ın yoğun baskısı altında kaldı. 2000 yılında yeniden seçilen Şevardnadze, dünya sahnesinde Soğuk Savaşı bitirmişti, ancak ülkesinde sona erdirememişti. Reformlara rağmen istikrar bir türlü sağlanamıyordu. 2 Kasım'da seçimler yapıldı. Muhalefet, sandığa hile karıştığını iddia etti. Oysa uluslararası aktörlerin Gürcistan'da bir istikrarsızlığa tahammülü yoktu.
5 SORUDA KADİFE DARBE
Gürcistan niye karıştı?
Gürcistan, petrol boru hattı yüzünden Soğuk Savaşın devam ettiği son ülkelerden biriydi. Petrolde by-pass edilmesinden rahatsız olan Rusya, Gürcistan'ın Çeçen konusunda kendilerine destek vermemesinden de rahatsızdı. ABD ise Gürcistan'da istikrar istiyordu.
Eduard Şevardnadze niye gözden düştü?
Şevardnadze kimine göre güçlü bir liderlik ortaya koyamadı. Ülke ABD'den 10 yılda 1 milyar dolara yakın yardım aldı. Ancak Şevardnadze'nin bu paraların çarçur edilmesini engelleyemediği öne sürülüyor. Liberal eğilimli gençler, saflardan ayrılırken yönetimde muhafazakarlar güçlendi. Rusya'ya yaklaşmaya başlayan Şevardnadze'ye alternatif aranmaya başladı.
ABD'nin tavrı ne oldu?
ABD'nin Tiflis Büyükelçisi Richard Miles, Şevardnadze'nin halefi olarak ABD eğitimli avukat Mikhail Saakaşvili'yi yetiştirmeye başladı. Son dönemde Tiflis'e giden ABD'li yetkililer Şevardnadze'ye ‘‘günlerin sayılı’’ mesajı verdiler. Kadife darbe sonrasında da ABD geçici yönetime destek verdiğini açıkladı.
Şevardnadze nasıl gitti?
Muhalefet 2 Kasım seçimlerine hile karıştırıldığını öne sürdü. Geçen cumartesi günü Şevardnadze yeni meclisi topladığında sokaklara dökülen onbinlerce kişiden bazı gruplar meclisi ve başkanlık binasını bastı. Çok geçmeden de Şevardnazde istifasını açıkladı.
Rusya'nın tavrı ne oldu?
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Gürcistan'daki zoraki iktidar değişikliğinden kaygı duyduğunu belirterek, ‘‘Bu tip eylemleri organize ve teşvik edenlerin halka karşı büyük sorumlulukları var’’ dedi.
Berlin Duvarı’nı deviren adam devrildi
Gürcistan Devlet Başkanı Eduard Şevardnadze ‘‘Otoritemi kullandığım takdirde kan dökülecekti. O halde istifa etmeliydim, çünkü ben ülkeme hiç ihanet etmedim’’ diyerek koltuğu muhalefete teslim etti. Bu istifa Batı Avrupa ve Rusya basınında farklı yorumlarla karşılandı. The Guardian Şevardnadze'nin ‘‘Gri Tilki’’ lakabıyla halk gösterilerine gönderme yaparak ‘‘Gri Tilki'yi dumanla çıkardılar’’ diye başlık atarken, Alman Die Welt gazetesi ‘‘Berlin Duvarı'nı deviren adam devrildi’’ diye yazdı. Şevardnadze iki Almanya'nın birleşmesinde önemli rol üstlenmişti. Taş yüzlü Andrei Gromiko'nun 28 yıllık bakanlığından sonra SSCB dışişlerini devralan Şevardnadze, Mihail Gorbaçov'un glasnost ve perestroyka politikalarının Batı'ya açılan yüzüydü. Karizmasıyla Batılı liderleri etkilemişti. Ona ‘‘gri saçları’’ ve hızlı manevra kabiliyeti nedeniyle ‘‘Gri Tilki’’ diyorlardı.
Rus basınına göre ise Hazar petrollerinin akışını garanti altına almak isteyen Batı, Şevardnadze'nin kellesini aldı. Batı için önemli olan Şevardnadze'nin akıbeti değil, Gürcistan'ın istikrarıydı. Rus medyasına göre şimdi yönetimi ele geçiren kadro, Rusya karşıtı bir tutum alabilir ve Rusya Kafkasya'daki etkinliğini yitirebilir, Hazar petrolleri ve doğalgazından da pay alamaz.
Kral Lear gibi ihanete uğradı
Şevardnadze en büyük darbeyi, kızlarının ihanetine uğrayan William Shakespeare'in trajik kahramanı Kral Lear gibi sevdiklerinden yedi. İstifayı sunduğunda masanın karşı tarafında bir zamanlar kendisiyle mücadele eden sonra muhalefet saflarına geçen üç danışmanı vardı.
Zurab Zhvania Danışmanıydı, muhalifi oldu
İki yıl öncesine kadar Şevardnadze'nin en yakın siyasi danışmanıydı, 2001 yılında istifa ettiğinde meclis başkanıydı. Zhvania, başkanın halkın gerçeğinden uzaklaştığını öne sürerek onu terketti. Şimdi muhalefetteki Burjanadze-Demokratlar bloğunun liderlerinden biri. Zhvania, Bakü-Ceyhan hattı projesine bundan sonra da tam destek vereceklerini, projeyle yakından ilgili ülkelerle ilişkilerini en üst düzeyde tutacaklarını kaydetti.
Mihail Saakaşvili Bakanıydı, ABD'nin gözdesi oldu
Colombia Üniversitesi'nde hukuk eğitimi gören, New York'ta avukatlık yapan Mihail Saakaşvili, 2000 yılında meclise seçildi ve Adalet Bakanlığı'na atandı. Ancak Saakaşvili, devlet içindeki yolsuzluğu ortaya çıkarmak için Şevardnadze'den destek alamadığı gerekçesiyle istifa etti, muhalefet cephesine geçti. Ulusal Hareketi kuran Saakaşvili, ABD'nin desteğini de alıyor ve 45 gün sonra yapılması beklenen seçimlerin favorisi. 2 Kasım'daki seçimlerde birinci parti olduğunu iddia ediyor, ancak resmi açıklamaya göre partisi üçüncü sırada.
Nino Burjanadze Kızı gibiydi Geçici Devlet Başkanı oldu
İki çocuk annesi Nino Burjanadze'nin (39) babası Gürcistan Komünist Partisi'nde Şevardnadze'nin yakın adamıydı. Baba Burjanadze, ekmek tekelinin başındaydı. İki aile birbirine çok yakındı. Burjanadze öne hükümet yanlısı bloktan siyasete gidi. Zhvania'dan sonra meclis başkanlığını üstlendi. Şevardnadze kendisini ulusal programını parlamentoda hızlandırmamakla suçlayınca altı ay önce istifa etti Burjanadze-Demokratlar bloğunu kurdu.
Tiflis'e destek mesajı
Türkiye, seçimleri protesto eden muhalefetin parlamento binasına girip yönetime el koymasıyla başlayıp, sonunda da Devlet Başkanı Eduard Şevardnadze'nin istifasına kadar varan tehlikeli gidişin ardından Gürcistan'da işlerin yeniden yoluna girmesinden memnun oldu.
Dışişleri Bakanlığı'ndan dün yapılan açıklamada şöyle denildi: ‘‘Komşumuz Gürcistan'da 2 Kasım'daki parlamento seçimleri sonrasında ortaya çıkan karışıklık ortamının, iktidarı ve muhalefetiyle, siyasi liderleriyle, Gürcistan halkının sergilediği sağduyulu tutum sonucu yoluna girmiş olmasını memnuniyetle karşılıyoruz. Türkiye, bağımsızlığını kazandığı günden bu yana Gürcistan'la sürdürdüğü samimi ve karşılıklı güvene dayalı işbirliğini ve bu dost ülkeye vermekte olduğu desteği devam ettirmeye kararlıdır.’’
Şevardnadze, 1928 yılında Gürcistan'ın Karadeniz sahilindeki Mamati köyünde dünyaya geldi. Köylü bir ailenin beşinci ve son çocuğuydu, doktor olmayı hayal ediyordu. Ancak 20 yaşında siyasete atıldı, öğretmenlik enstitüsünden diploma aldığında ise yaşı 31'e gelmişti. Hızla Komünist Parti içinde yükselmeye başladı, Gürcistan İçişleri Bakanı olduğunda yolsuz yöneticilere karşı bayrak açtı.
Yolsuzlukla mücadelesi Moskova'daki Sovyet liderlerinin de dikkatini çekti. 1972 yılında Gürcistan Komünist Partisi şefi oldu. 1985 yılında ise SSCB dışişleri bakanlığı koltuğuna oturdu. 1991 yılında Gürcistan'ın bağımsızlığını ilan etmesi ve 1992 yılında ilk seçilmiş devlet başkanı Zviad Gamsakurdia'nın darbeyle indirilmesinin ardından ‘‘Gri Tilki’’ ülkesine geri döndü. Şevardnadze'ye ekonomik darboğazın yanı sıra siyasi kaos miras kalmıştı. Sovyetler Birliği, Gürcistan'daki fabrikalara verdiği siparişleri kesmişti. Gürcüler her kış gaz ve elektrik sıkıntısı çekiyor, aylık ortalama gelir ise yaklaşık 10 milyon lirayı geçmiyordu. Rusya'nın da kışkırtmasıyla Güney Osetya ve Abhazya bölgelerinde ayrılıkçı çatışmalar patlak verdi.
PETROL BASKISI
Kafkas petrollerini dünyaya taşıyacak petrol boru hattının geçeceği ülke olan Gürcistan, hem Batı'nın hem de Ruslar'ın yoğun baskısı altında kaldı. 2000 yılında yeniden seçilen Şevardnadze, dünya sahnesinde Soğuk Savaşı bitirmişti, ancak ülkesinde sona erdirememişti. Reformlara rağmen istikrar bir türlü sağlanamıyordu. 2 Kasım'da seçimler yapıldı. Muhalefet, sandığa hile karıştığını iddia etti. Oysa uluslararası aktörlerin Gürcistan'da bir istikrarsızlığa tahammülü yoktu.
5 SORUDA KADİFE DARBE
Gürcistan niye karıştı?
Gürcistan, petrol boru hattı yüzünden Soğuk Savaşın devam ettiği son ülkelerden biriydi. Petrolde by-pass edilmesinden rahatsız olan Rusya, Gürcistan'ın Çeçen konusunda kendilerine destek vermemesinden de rahatsızdı. ABD ise Gürcistan'da istikrar istiyordu.
Eduard Şevardnadze niye gözden düştü?
Şevardnadze kimine göre güçlü bir liderlik ortaya koyamadı. Ülke ABD'den 10 yılda 1 milyar dolara yakın yardım aldı. Ancak Şevardnadze'nin bu paraların çarçur edilmesini engelleyemediği öne sürülüyor. Liberal eğilimli gençler, saflardan ayrılırken yönetimde muhafazakarlar güçlendi. Rusya'ya yaklaşmaya başlayan Şevardnadze'ye alternatif aranmaya başladı.
ABD'nin tavrı ne oldu?
ABD'nin Tiflis Büyükelçisi Richard Miles, Şevardnadze'nin halefi olarak ABD eğitimli avukat Mikhail Saakaşvili'yi yetiştirmeye başladı. Son dönemde Tiflis'e giden ABD'li yetkililer Şevardnadze'ye ‘‘günlerin sayılı’’ mesajı verdiler. Kadife darbe sonrasında da ABD geçici yönetime destek verdiğini açıkladı.
Şevardnadze nasıl gitti?
Muhalefet 2 Kasım seçimlerine hile karıştırıldığını öne sürdü. Geçen cumartesi günü Şevardnadze yeni meclisi topladığında sokaklara dökülen onbinlerce kişiden bazı gruplar meclisi ve başkanlık binasını bastı. Çok geçmeden de Şevardnazde istifasını açıkladı.
Rusya'nın tavrı ne oldu?
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Gürcistan'daki zoraki iktidar değişikliğinden kaygı duyduğunu belirterek, ‘‘Bu tip eylemleri organize ve teşvik edenlerin halka karşı büyük sorumlulukları var’’ dedi.
Berlin Duvarı’nı deviren adam devrildi
Gürcistan Devlet Başkanı Eduard Şevardnadze ‘‘Otoritemi kullandığım takdirde kan dökülecekti. O halde istifa etmeliydim, çünkü ben ülkeme hiç ihanet etmedim’’ diyerek koltuğu muhalefete teslim etti. Bu istifa Batı Avrupa ve Rusya basınında farklı yorumlarla karşılandı. The Guardian Şevardnadze'nin ‘‘Gri Tilki’’ lakabıyla halk gösterilerine gönderme yaparak ‘‘Gri Tilki'yi dumanla çıkardılar’’ diye başlık atarken, Alman Die Welt gazetesi ‘‘Berlin Duvarı'nı deviren adam devrildi’’ diye yazdı. Şevardnadze iki Almanya'nın birleşmesinde önemli rol üstlenmişti. Taş yüzlü Andrei Gromiko'nun 28 yıllık bakanlığından sonra SSCB dışişlerini devralan Şevardnadze, Mihail Gorbaçov'un glasnost ve perestroyka politikalarının Batı'ya açılan yüzüydü. Karizmasıyla Batılı liderleri etkilemişti. Ona ‘‘gri saçları’’ ve hızlı manevra kabiliyeti nedeniyle ‘‘Gri Tilki’’ diyorlardı.
Rus basınına göre ise Hazar petrollerinin akışını garanti altına almak isteyen Batı, Şevardnadze'nin kellesini aldı. Batı için önemli olan Şevardnadze'nin akıbeti değil, Gürcistan'ın istikrarıydı. Rus medyasına göre şimdi yönetimi ele geçiren kadro, Rusya karşıtı bir tutum alabilir ve Rusya Kafkasya'daki etkinliğini yitirebilir, Hazar petrolleri ve doğalgazından da pay alamaz.
Kral Lear gibi ihanete uğradı
Şevardnadze en büyük darbeyi, kızlarının ihanetine uğrayan William Shakespeare'in trajik kahramanı Kral Lear gibi sevdiklerinden yedi. İstifayı sunduğunda masanın karşı tarafında bir zamanlar kendisiyle mücadele eden sonra muhalefet saflarına geçen üç danışmanı vardı.
Zurab Zhvania Danışmanıydı, muhalifi oldu
İki yıl öncesine kadar Şevardnadze'nin en yakın siyasi danışmanıydı, 2001 yılında istifa ettiğinde meclis başkanıydı. Zhvania, başkanın halkın gerçeğinden uzaklaştığını öne sürerek onu terketti. Şimdi muhalefetteki Burjanadze-Demokratlar bloğunun liderlerinden biri. Zhvania, Bakü-Ceyhan hattı projesine bundan sonra da tam destek vereceklerini, projeyle yakından ilgili ülkelerle ilişkilerini en üst düzeyde tutacaklarını kaydetti.
Mihail Saakaşvili Bakanıydı, ABD'nin gözdesi oldu
Colombia Üniversitesi'nde hukuk eğitimi gören, New York'ta avukatlık yapan Mihail Saakaşvili, 2000 yılında meclise seçildi ve Adalet Bakanlığı'na atandı. Ancak Saakaşvili, devlet içindeki yolsuzluğu ortaya çıkarmak için Şevardnadze'den destek alamadığı gerekçesiyle istifa etti, muhalefet cephesine geçti. Ulusal Hareketi kuran Saakaşvili, ABD'nin desteğini de alıyor ve 45 gün sonra yapılması beklenen seçimlerin favorisi. 2 Kasım'daki seçimlerde birinci parti olduğunu iddia ediyor, ancak resmi açıklamaya göre partisi üçüncü sırada.
Nino Burjanadze Kızı gibiydi Geçici Devlet Başkanı oldu
İki çocuk annesi Nino Burjanadze'nin (39) babası Gürcistan Komünist Partisi'nde Şevardnadze'nin yakın adamıydı. Baba Burjanadze, ekmek tekelinin başındaydı. İki aile birbirine çok yakındı. Burjanadze öne hükümet yanlısı bloktan siyasete gidi. Zhvania'dan sonra meclis başkanlığını üstlendi. Şevardnadze kendisini ulusal programını parlamentoda hızlandırmamakla suçlayınca altı ay önce istifa etti Burjanadze-Demokratlar bloğunu kurdu.
Tiflis'e destek mesajı
Türkiye, seçimleri protesto eden muhalefetin parlamento binasına girip yönetime el koymasıyla başlayıp, sonunda da Devlet Başkanı Eduard Şevardnadze'nin istifasına kadar varan tehlikeli gidişin ardından Gürcistan'da işlerin yeniden yoluna girmesinden memnun oldu.
Dışişleri Bakanlığı'ndan dün yapılan açıklamada şöyle denildi: ‘‘Komşumuz Gürcistan'da 2 Kasım'daki parlamento seçimleri sonrasında ortaya çıkan karışıklık ortamının, iktidarı ve muhalefetiyle, siyasi liderleriyle, Gürcistan halkının sergilediği sağduyulu tutum sonucu yoluna girmiş olmasını memnuniyetle karşılıyoruz. Türkiye, bağımsızlığını kazandığı günden bu yana Gürcistan'la sürdürdüğü samimi ve karşılıklı güvene dayalı işbirliğini ve bu dost ülkeye vermekte olduğu desteği devam ettirmeye kararlıdır.’’