Beş soruda Makedonya krizi

Arnavut isyancılar kimlerdir?

Halihazırda bölgede faaliyet gösteren iki Arnavut gerilla örgütü var. Bunlardan ilki, Presevo, Medvedja ve Bujanovac Kurtuluş Ordusu (UCPMB). Bu hareket adını, Sırbistan'ın güneyinde bulunan ve önemli Arnavut nüfus barındıran üç kasabadan alıyor. Bu örgüt ilk olarak geçen yılın başlarında ortaya çıktı. Birkaç yüz savaşçısı olduğu biliniyor. Bazı kaynaklar ise militan sayısını 2 bin olarak veriyor.

Makedonya'nın kuzeybatısında faaliyet gösteren diğer örgüt ise Ulusal Kurtuluş Ordusu (UÇK). Bu örgüt sadece birkaç ay önce kurulmuş olmasına rağmen militan sayısının 200'e ulaştığı bildiriliyor. UÇK, Makedonya'da 1990'ların başında beri faaliyet gösteren çok sayıda silahlı Arnavut birimlerin takipçisi konumunda.

Gerilla örgütlerinin hedefi nedir?

Sözkonusu iki örgütün hedefleri büyük benzerlik gösteriyor. Her ikisi de, Arnavut halkı Makedon güvenlik güçlerinin baskısından kurtarmayı amaçladığını iddia ediyor. Ancak bu 'amacın' yanı sıra örgütlerin daha uzun vadeli hedefleri de bulunuyor. Örneğin UCPMB, Sırbistan güneyi ve Makedonya'nın kuzeyindeki Arnavut nüfusun çoğunlukta olduğu bölgelerin Kosova'ya ilhakını istiyor.

Gerçi, resmen hala Yugoslavya'nın bir parçası olan Kosova şu anda Birleşmiş Milletler tarafından oluşturulan bir yönetimce idare ediliyor ancak bölgedeki Arnavutlar bir gün bağımsızlıklarını kazanacaklarını umuyor.

UCPMB son bir yıl içinde epey güçlendi. Bu örgütün en büyük avantajı, küçük bir alanda faaliyet göstermesi ve yüksek bir hareket kabiliyetine sahip olması. Militanların çoğu yakalanmadan dolaşabiliyor eylem yapabiliyor. Bunun en büyük nedeni, bu örgütün faaliyet gösterdiği bölgenin, Yugoslav ordusunun ve Sırp özel birliklerinin girmesi yasak olan beş kilometrelik güvenlik bölgesinde bulunması.

Yeni oluşan olan UÇK ise henüz UCPMB kadar örgütlü değil. Makedonya'da yaşayan yaklaşık 500 bin Arnavut, Kosova'daki soydaşlarının tersine, kendi içinde farklılıklar gösteriyor. Bu nedenle UÇK'nın halk arasındaki desteğinin boyutlarını kestirmek güç. Makedonya Arnavutları için de etnik dayanışma önemli ama şiddetin doğuracağı tepkilerden çekiniyorlar.

Her iki örgüt de, Kosova'da silahlı mücadele yürüten ve NATO harekatının ardından kendini fesheden Kosova Kurtuluş Ordusu'ndan (UÇK) büyük destek alıyor. Makedonya'daki grupların örgütlenme modeli de UÇK'nın aynısı. Hatta, Ulusal Kurtuluş Ordusu'nun Arnavutça kısaltması, Kosova Kurtuluş Ordusu'nunki ile aynı: UÇK. Aslında, her iki gruptaki militanların çoğunun geçmişte UÇK saflarında savaştığı biliniyor. Örgütlerin mühimmat ve lojistik ihtiyacının büyük bölümü de Kosova'dan geliyor.

Bu örgütler bölge barışını tehdit ediyor mu?

Şimdilik bu örgütler gerçek bir tehdit olmaktan ziyade, 'baş ağrısı' niteliğinde. Ancak Makedonya sorunu böyle görmüyor. Hassas dengeler üzerine kurulmuş zayıf bir ülke olan Makedonya'da Makedonlar, birkaç kuşak sonra ülkede çoğunluğun Arnavutlar'dan oluşacağından endişe ediyor. Ayrıca Presevo vadisinde ve Kuzey Makedonya'da faaliyet gösteren silahlı grupların, Orta Avrupa'yı Türkiye ve Ortadoğu'ya bağlayan ana yollarda ulaşımı engelleyebileceğinden korkuluyor.

Ancak Makedonya'daki çatışmaların kısa bir sürede bölgeye yayılması uzak bir ihtimal olarak görülüyor. Böyle bir ihtimali güçlendirecek tek gelişme, Makedon güvenlik güçlerinin Arnavutlar'a karşı sert ve acımasız bir harekata girişmesi olabilir. Böylesi bir harekat, üç yıl önce Kosova'da olduğu gibi, büyük bir isyanın fitilini ateşleyebilir. Bu arada sorunların görüşmeler yoluyla çözülebileceğini yönelik işaretler de artıyor.