31 Mart yerel seçim analizi (12) Yeniden Refah’ın on ayda sağladığı artış ne anlatıyor?

Eski başbakanlardan Prof. Necmettin Erbakan’ın oğlu Fatih Erbakan’ın liderliğini yaptığı Yeniden Refah Partisi (YRP), sandıklarda elde ettiği ve ülke genelinde yüzde 7 oranına yaklaştığı sonuçla pek çok siyasi gözlemciyi şaşırttı.

Fatih Erbakan, babasının “Milli Görüş” ideolojisinin izinden gitmek üzere 23 Kasım 2018 tarihinde YRP’yi kurduğunda, ilk başlarda bu partinin başarı şansına genellikle şüpheyle yaklaşılmıştı. Ancak YRP, sonraki süreçte “Milli Görüş” çizgisinin devamı olma iddiasındaki Temel Karamollaoğlu’nun liderliğindeki Saadet Partisi’nin önüne geçebilmiş, hatta son seçimde görüleceği gibi arayı bir hayli açmıştır da...

YRP’nin ilk ciddi sınavı 14 Mayıs 2023 tarihinde gerçekleşen milletvekili seçimleriydi. YRP, “Cumhur İttifakı” çatısı altında katıldığı bu seçimde mütevazı sayılabilecek bir başlangıç yaptı. Ülke genelinde toplam 1 milyon 505 bin oy alan YRP, yüzde 2.86 oy oranı ile Türkiye sıralamasında DEM Parti, MHP ve İYİ Parti’nin ardından altıncı parti geldi ve TBMM’ye beş milletvekili sokabildi.

YRP TÜRKİYE’NİN ÜÇÜNCÜ PARTİSİ Mİ?

Şimdi YRP’nin 31 Mart seçimindeki performansına yakından bakalım. YRP, bu kez Cumhur İttifakı’nın dışında kalmayı tercih ederek, kendi adaylarını sahaya sürmüştür. Bir anlamda parti olarak “rüştünü kanıtlama”, siyasi gücünü tescil etme hamlesi yapmıştır.

Sandıklarda 31 Mart’ta aldığı sonuca gelirsek... 14 Mayıs milletvekili seçiminde 1.5 milyon oy alan YRP, tam 10 buçuk ay sonra ülke genelindeki oyunu yaklaşık iki katına çıkarabilmiştir.

30 büyükşehirde belediye başkanlıkları ile kalan 51 ilde il genel meclisleri için kullanılan oyları toplayan hesaplama yöntemi esas alındığında, YRP, 2 milyon 851 bin gibi bir oy alarak yüzde 6.19 oranına çıkmıştır.

MHP, büyükşehirlerde Cumhur İttifakı uzlaşısı çerçevesinde daha çok AK Parti adaylarını desteklemiştir. MHP oylarının önemli bir bölümü bu nedenle AK Parti oyları içinde göründüğünden, bu parti sıralamada aşağı düşünce, YRP Türkiye’nin üçüncü partisi olarak belirmiştir.

340 BİNE YAKIN YRP SEÇMENİ BAŞKA PARTİLERE YÖNELİNCE

İkinci hesaplama yönteminde ise 30 büyükşehirde ilçe belediye meclisleri için kullanılan oyların toplamı ile 51 ilde yine il genel meclisi sonuçları toplanıyor. Belediye meclislerine atılan oylar parti aidiyetini daha çok yansıttığı için, partinin gücünü daha gerçekçi bir şekilde gösteriyor.

Bu yöntemle baktığımızda, YRP’nin oylarının bu kez 3 milyon 190 bine çıktığını görüyoruz. Ülke genelindeki oy oranı da yüzde 7’nin hemen altında yüzde 6.96’ya gelmiştir.

İki hesaplama arasında 338 binlik bir fark var. Bu fark, bize ilçe belediye meclisleri pusulalarında YRP için oy kullanan seçmenlerin bir bölümünün, belediye başkanlığı seçimine sıra geldiğinde, başka partilerin adaylarına yöneldiklerini anlatıyor.

Zaten il bazında baktığımızda İstanbul, Ankara, Bursa gibi bazı büyük şehirlerde belediye meclislerindeki YRP oylarından azımsanmayacak miktarlarda kopmalar olduğunu farkediyoruz.

Örnek vermek gerekirse, İstanbul’daki ilçe belediye meclisleri oylarında YRP’ye toplam 326 bin oy çıkmıştır. Ama partinin İstanbul Belediye Başkan adayı Mehmet Altınöz’e verilen oylar 226 binde kalmıştır. Demek ki İstanbul’daki 100 bin YRP seçmeni, belediye başkanlığı pusulalarında partisinin dışındaki adaylara yönelmiştir. Öncelikle AK Parti adayı Murat Kurum’u tercih etmiş olmaları muhtemeldir.

Ankara’da da bu şekilde farklı adaya giden 54 bin oy söz konusudur.

YÜZDE 20-30 BANDI ARASINDAKİ İLLER

Şimdi ülke genelindeki oy dağılımına bakalım. Parti aidiyetini daha gerçekçi yansıttığı için yine ilçe belediye meclisleri oylarına dayanan ikinci hesaplama yöntemini esas alıyoruz. Burada gördüğümüz, YRP’nin yalnızca bir ilde (Kahramanmaraş) oy oranının yüzde 30’un üstüne çıktığı, Şanlıurfa, Konya ve Düzce olmak üzere üç ilde yüzde 20-30 bandı içinde sonuç aldığıdır.

YRP, Kahramanmaraş’ta 193 bin oyla (yüzde 33.66) AK Parti’nin hemen arkasındadır. AK Parti adayının kazandığı belediye başkanlığı seçimi de yine bu iki parti arasında geçmiştir.

YRP’nin Şanlıurfa Büyükşehir Belediye Başkanlığını eski AK Parti Milletvekili Mehmet Kasım Gülpınar’ı aday göstererek kazanması, partinin bu seçimdeki en dikkat çekici başarı öykülerinden biridir. Bununla birlikte YRP, başkanlığı alsa da, Şanlıurfa’da ilçe belediye meclisleri toplamında 263 bin oyla (yüzde 29.88) AK Parti’nin gerisinde kalmıştır.

YRP’nin oyu Konya’da yüzde 22.89, Düzce’de yüzde 20.41 gibi oranlardadır. Vurgulanması gereken bir nokta, bu gibi merkezlerde YRP’nin genellikle AK Parti’den sonra ikinci parti gelmesidir. Bir başka deyişle, AK Parti’nin geleneksel olarak hakimiyet bölgesi görülen, muhafazakâr dokunun kuvvetli olduğu bu merkezlerin önemli bir bölümünde onun en yakın takipçisi kimliğiyle beliriyor YRP.

ANADOLU’DA YAKALADIĞI İVMEYİ İSTANBUL’A TAŞIYAMADI

YRP, toplam 14 ilde oran olarak yüzde 10-20 aralığı içindedir. Bunlar arasında Kayseri (yüzde 19.18), Elazığ (18.74), Erzurum (17.41) , Gaziantep (16.62), Samsun (16.05) , Sakarya (15.18), Malatya (14.97) ve Trabzon (11.93) hemen göze çarpan illerdir. Bingöl (17.19) ve Bitlis (13.06) gibi Doğu Anadolu bölgesinden iki il de bu kümede yer alıyor.

Buna karşılık, Fatih Erbakan’ın YRP’sinin ülkenin batı ve güneydeki sahil şeridinde, bu bölgelerdeki metropollerde ve Trakya’da kayda değer bir siyasi varlık gösteremediğini görüyoruz. Bu partinin oy oranı Antalya’da yüzde 1.66, İzmir’de yüzde 1.2, Aydın’da yüzde 1.1, Çanakkale’de yüzde 1.09, Muğla’da yüzde 1.04, Edirne’de yüzde 0.55 ve Kırklareli’nde yüzde 0.59’dur.

YRP, İstanbul’da 326 bin oyla 3.76 oranında görünüyor. İstanbul’la ilgili ilginç bir durumun altını çizelim. Geçen 14 Mayıs’taki milletvekili seçiminde YRP bu şehirde 334 bin oy (yüzde 3.31) almıştı. Oy sayısı az bir miktar gerilese de katılım oranının düşüklüğü nedeniyle oran biraz yükselmiştir. Yine de bu partinin geçen on ay zarfında İstanbul’da bir artış sağlayamadığını, ancak gücünü koruduğunu söyleyebiliriz. YRP, Anadolu’da yakaladığı ivmeyi İstanbul’a taşıyamamıştır.

Ankara’da ise yüzde 4.81 oranında duruyor YRP. 14 Mayıs’ta Ankara’daki oy oranı yüzde 2.71 dolayındaydı. İstanbul’a kıyasla oran olarak başkentte bir ilerleme gösterebilmiş, oylarını 50 bin kadar artırabilmiştir.

ÇIKIŞ TRENDİ MUHAFAZAKÂR ANADOLU’DA

YRP’nin performansını değerlendirmek için bakabileceğimiz bir başka gösterge 14 Mayıs’la kıyaslandığında 31 Mart’ta hangi illerde oran olarak daha çok oy artışı sağladığıdır. Ülke genelinde oylarını 1.5 milyon kadar artırırken, toplam 40 ilde on buçuk ay içinde iki kat ve üstüne çıkabilmiştir. Bunlar, yine ağırlıklı olarak Orta Anadolu ve Karadeniz illeridir.

Örneğin, Kahramanmaraş’ta oylarını 34 binden 193 bine doğru neredeyse altı kat artırmıştır. Samsun’da 36 binden 124 bine, Kayseri’de 32 binden 146 bine, Gaziantep’te 47 binden 151 bine çıkılması dikkat çekici artışlardır. Konya’da da 73 binden 269 bine yükseliş not edilmesi gereken bir başka sonuçtur.

Bu illerin hepsinin aslında geçen yirmi yıl boyunca AK Parti’nin oy depoları olduğunu hatırladığımızda, YRP’nin en kuvvetli kazanımlarını daha çok bu merkezlerde yaptığını görüyoruz.

Ayrıca, Diyarbakır ve Van gibi büyükşehirlerde oyunu iki katına yakın artırabilmiş olması da, YRP’nin muhafazakâr Kürt seçmenlerin denkleme dahil olduğu bu coğrafyada da bir gelişme potansiyeli taşıdığına işaret ediyor.

BATIYA AÇILAMIYOR

Kuşkusuz, yerel dinamikler ve sahaya sürülen adayların kimlikleri de bu sonuçlarda kayda değer ölçülerde bir rol oynamaktadır. Böyle olmakla birlikte, 31 Mart’ın YRP ile ilgili herkesin büyük ölçüde mutabık olduğu şu temel sonucunun altını bir kez daha çizmemiz gerekir. YRP, 31 Mart’ta AK Parti’den uzaklaşmak isteyen ancak CHP’nin başını çektiği muhalefet kanadına güven duymayan, bu çizgiye destek vermeyi muhafazakâr duruşları açısından sorunlu gören kesimler için önemli bir çekim merkezi olma yeteneğini sergileyebilmiştir.

Bu durumun AK Parti iktidarının stratejisine, politikalarına nasıl etki edeceği önümüzdeki dönemde Türkiye’de siyasetin en kritik sorularından biridir.

YRP’yi değerlendirirken, bu partinin gücünü daha çok Anadolu’nun muhafazakâr coğrafyasında ortaya koyabildiğini, ülkenin batısına, sahil şeridine, büyük metropollere açılamadığını da son bir nokta olarak vurgulamalıyız.