Barbie, cinsiyetçi ve mükemmel mi?
Oyuncak seçimi çocuğun gelişimi için çok önemlidir. “Barbie” filmi, bu oyuncakları yeniden tartışmaya açtı. Uzun yıllar boyunca ‘mükemmel kadın’ imajı yaratan Barbie oyuncaklarına eleştiriler üzerine sosyal hayatta karşılaşabileceğimiz oyuncaklar da eklenmişti ama eleştirilerin ardı arkası kesilmiyor. Kimine göre 2 saatlik film bir ‘oyuncak reklamı’, kimine göreyse pembe renklerle boyalı cinsiyetçi bir yapım. Bir anda büyük bir ‘Barbie akımı’ başladı. Peki, renkler ve Barbie oyuncakları bize ne söylüyor? Uzmanlara sorduk.
◊ Sizce çocuklara Barbie ile ne anlatılıyor?
- Ayben Ertem (Uzman Psikolog):
Barbie’nin yaratıcılarından Ruth Handler bir röportajında, Barbie’yi kendi çocuğunun kâğıt bebeklerle oynarken ileride nasıl bir kadın olmak istediğini hayal ettiğini gözlemleyerek 1945 yılında tasarladıklarını söylemiş ve “250’den fazla meslek var ve çocuklar arzu ettikleri meslekler için Barbie vasıtasıyla hayal kurabiliyorlar. 1965 yılında astronot Barbie vardı, 1983 yılında uzaya bir kadın gitti” demişti. Ortaya çıkış amacı iyi niyetli olsa da bilimsel araştırmalara göre Barbie özellikle 5-8 yaş aralığındaki çocuklar için yalnızca mesleki olarak değil, vücut imajı olarak da hayal ettikleri bir oyuncak haline geliyor. İmkânsız bir bel ölçüsü, kusursuz vücut yapısı çocukların özendiği bir şey olurken bir yandan araştırmalar sürekli Barbie ile oynayan çocukların öz güvenlerinin ve vücut imajlarının daha düşük olabileceğini gösterdi. Ergenlerde ise Barbie oyuncağına dair bir kızgınlık oluşuyor. Barbie’den kurtulmak isteyen, onu duvarlara çarpan, zarar veren, saçını kesen ergenler var. Bunun nedeni daha çok kendilerine benzeyen oyuncaklar istemeleri.
◊ Barbie’nin öne çıkan mükemmel imajına karşıymış gibi duran ama temelde mükemmeli gösteren algı çocuklarda neye sebep olur?
- Doç. Dr. Ebru Güzel (İletişim Bilimci):
Çocukların gelişimi için doğal oyuncaklar üreten firmalar çoğaldı. Keçe, tahta, bez ya da doğal ürünlerden farklı seçenekler var. Masal kitapları da öyle. Örneğin Oğuz Tansel’in masallarıyla büyüyen çocuklar Fakir Baykurt kitaplarına hazırlanmış olurlar ama siz çocuğunuzu bu oyuncak ve masallarla büyütseniz bile popüler ürünler çocukları okullarda ve akran çevresi aracılığıyla kuşatıyor. Sadece ebeveynlere faturayı kesemeyiz, ancak özellikle kız çocukları açısından toplumun genelindeki çifte standardı da inkâr edemeyiz. Bir yandan ‘kadınlara özgürlük’ derken, diğer yandan kadınları cendereye sokan bir ‘modern güzellik ideali’ olumlanıyor. Bunu da bugünlerde “Barbie” filmi bize gösteriyor. Bir anda aklı başında sinemanın idol oyuncularından annelere kadar kadınların Instagram’da Barbie filtresi ile yaptıkları paylaşımlara şahit olduk. Pembeli, pırıltılı, porselen ve gergin yüzlü plastik bir imgenin ve hatta filminin ‘gönüllü tanıtıcısı’ oldular. Bir yandan ‘renklerin cinsiyeti yoktur’, ‘kadınlar tek tipleştirilemez’ diyenler, öte yandan renk cinsiyetçiliğinin ve kadını tek tipleştirmenin taraftarı olabildiler. Oysaki çocuklarımıza örnek olabilmemiz için öncelikle bu tuzaklardan yetişkinler olarak, bizim uzak durmamız gerekiyor.
- Ayben Ertem:
Filmle ilgili 20’li yaş grubu gençlerle yaptığım diyaloglarda ortak görüş şuydu: “Mükemmel olmak zorunda değilsiniz derken bunu mükemmel görünen insanlarla yapmışlar. Hiç gerçekçi değildi.” Yani aslında mükemmele karşıymış gibi görünen bir mükemmel sunmak çocuk ve gençler için oldukça kafa karıştırıcı ve sağlıksız.
◊ Peki, bu konuda anne babalara ve çocuklara önerileriniz nelerdir?
- Ayben Ertem:
Öz güven, öz saygı ve beden imajı açısından hem oyuncaklar hem de sosyal medya, filtrelenen fotoğraflar, birbirine benzeyen yüz ifadeleri çocuklar için tehlike arz ediyor. Özellikle oyuncak bebek seçerken sürekli mükemmel görünen ince bebekler yerine gerçek insan bedenlerine daha uygun bebekler de tercih etmekte fayda var.
Araştırmalar devamlı çok zayıf bebeklerle oynayan çocukların ileride beden imajıyla ilgili problem yaşama olasılıklarının daha yüksek olduğunu gösteriyor. Barbie’den başka bebekle oynamayan çocuklar var. Çocuklarınızla küçük yaşlardan itibaren beden imajıyla ilgili konuşmanız önemli bir farkındalık kazanmasına fayda sağlar.
Hadi gidelim
Tahta oyuncak boyama atölyesi
Bu atölyede çocuklar, birbirinden güzel tahta oyuncakları istedikleri renklerle boyayacak ve kendi oyuncağını şekillendirmenin keyfini yaşayacak, ardından da müzeyi gezecekler.
Yer: İstanbul Oyuncak Müzesi
Tarih: 19 Ağustos Cumartesi
Saat: 13.00
Yaş: 4+
İletişim: (0216) 359 45 50
Fiyatı: 130 lira
Haftanın kitabı
“Dünyada 100 Kişi Olsaydı” birbirinden ilginç bilimsel verilerle çocukları düşünmeye ve sorgulamaya yönelten şaşırtıcı bir kitap.
Yayınevi: Redhouse Kidz
Yazan-resimleyen: Jackie McCann, Aaron Cushley
Tür: Bilim
Yaş: 8+
Sayfa: 32
Fiyatı: 90 lira
