TESK Başkanı Bendevi Palandöken: Esnafa da BES modeli gelsin

FOTOĞRAFLAR: MERT GÖKHAN KOÇ

EKO-Nabız’ın bu haftaki konuğu uzun yıllardır esnafın temsilciliği görevini üstlenen Türkiye Esnaf ve Sanatkârları Konfederasyonu (TESK) Başkanı Bendevi Palandöken. Yeni yılda artacak olan asgari ücret sonrasında esnafa desteğin de tekrar masaya yatırılması gerektiğini belirten Palandöken, “Bireysel emeklilik sistemindeki gibi bir destek esnafa da verilmeli. Yanında eleman çalıştıran esnafa yüzde 25’lik SGK prim desteği sağlanmalı. Bireysel emeklilik sisteminde 25 de değil, bildiğim kadarıyla daha fazla yüzde 30’luk bir Hazine teşviği veriliyor” dedi. Palandöken’le yaptığımız renkli sohbetin satır başlıkları şöyle:

TABELAMIZ BİLE DEĞİŞMEDİ

-Bendevi Palandöken’in hikâyesi nasıl başlıyor?

Malatya’da 1949 yılında doğmuşum. 1956 yılında annemle Ankara’ya amcamların yanına geldik. Cebeci’ye yerleştik. Ben ortaokuldayken de 1962 yılında dükkânı açtık. Küçüğüm o zamanlar ama esnaflığı okulda da yapardım. Lili sakızları vardı, içinden küçük filmler çıkardı. Okulda onları satardım hem harçlığım çıkardı hem de bütçeye katkım olurdu. 17-18 yaşıma geldiğimde ise artık bakkallık mesleğim olmuştu. Bakkallar Derneği vardı ve başkanı bize yakın bir yerde bakkallık yapıyordu. Okula gidip gelirken, onun veresiye defterlerini de yazardım. Böylece Bakkallar Derneği’ne üye oldum ve bambaşka bir yol açıldı. Ama bakkalımı hiç kapatmadım. 1962 yılından bu yana aynı dükkânda, aynı semtte çalışıyorum. Mahallenin bakkal abisi, amcası olduk. Üç kuşaktır, ben, benim oğlum Barış ve torunum Bendevi Barış aynı dükkândayız. Aynı isimle, aynı tabelayla... Anlattığım 60 yılın hikâyesi. Gittiğimde “Bendevi baba gelmiş” diyorlar. Çocukluğunu bildiğiniz insanlar kendi çocuklarını getiriyor, mutlu oluyorsunuz.

-TESK Başkanlığı’na giden yol da Bakkallar Derneği’yle mi başladı?

Ben bakkal Bendevi’yim ve benim işimde insanlarla iletişim çok önemli. Çünkü insanlarla her alanda ilişki kuruyorsunuz. O kadar güvenirler ki evin anahtarını bırakırlar, çocuklarını emanet ederler. Böyle bir ilişki ağını içinde bulunduğum her yapıya da taşıdım. Önce Ankara Bakkallar Derneği Başkanı oldum. Oradan Bakkallar Federasyonu’nun yönetimine girdim, sonrasında da TESK başkanlığı geldi. Bugün itibarıyla 415 mesleği ve tam 2.5 milyon iş yerini temsil ediyorum.

KREDİ KARTLARI DOLUNCA BAKKALA GERİ DÖNÜYORLAR

-TESK’in gündeminde de marketler mi var, marketleri esnafa karşı nerede konumlandırıyorsunuz?

Marketler, esnafın kurduğu tarihi ve kültürel yapının bozulmasına neden oldu. Marketten gramla bir şey alamazsınız, anahtarı emanet edemezsiniz, veresiye alışveriş yapamazsınız. Veresiye defterleri artık plastik karta dönüştü. Ama şöyle bir durum da var, not düşmek gerekiyor. Kredi kartı dolduğunda, pos makinesi çekmediğinde, tekrar bakkala dönen insanlar var. Sokaklara, caddelere zincir süpermarketler girdikçe, bakkallar, manavlar, kasaplar yok oldu, esnaf dayanışması da ortadan kalktı.

ENFLASYONLA MÜCADELEYİ MARKET DEĞİL ESNAF YAPAR

-Süpermarketlerin, hipermarketlerin bu kadar tercih edilmesinde daha avantajlı fiyatların payı yok mu, bu tüketicinin lehine değil mi?

Aslında öyle değil. Zincir marketler fiyat değişimini daha çok yansıtır. Esnaf ise ürün bitene kadar aynı fiyattan satar. Esnaf daha ucuz satar. Bu enflasyonist baskının nedeni ortaya çıkan işletme modeli. Kuralsız iş yapan, sürekli büyüyen işletmelerden bahsediyoruz. Girdikleri apartmanın bile yeri geliyor kolonlarını parçalıyor, benzer bir şekilde insanların da hayatını parçalıyorlar. En güzel örnek. Eskiden babasının mesleğini sürdürenlerin oranı yüzde 38’di, son araştırmalarda bu oran yüzde 13’ün altına indi.

ESNAF DAHA UCUZA SATAR

Marketler olmayacak iddiamız yok. Ama esnaf daha ucuza satar. Çünkü biri kendini geçindiriyor, diğeri kâr odaklı çalışıyor. Esnafın güvenilirliği var, toplumsal bir desteği var. Her dükkâna bir zabıta koyacak halimiz yok. Ama esnaf bireysel çalıştığı için birbiriyle rekabet eder, bu da fiyatlara yansır. Biz fiyatların düşüşüne katkı veririz. Çok basit bir örnek. Eskiden kıraathaneler vardı, şimdi kafeler var. Eskiden 2-3 liraya içeceğin çayı, şimdi franchising yöntemiyle 15-20 liraya içiyorsun. Hikâye bu kadar basit.

Bu durumda öncelikle perakende yasasının çıkmasını mı istiyorsunuz?

Tabii ki perakende yasası çıkmalı. Ama sadece o değil. Emeklilikte yaşa takılanlar konusunda esnafın da gündeme alınması lazım, 1999 öncesi işe başlamış esnafın bu haktan yararlanması sağlanmalı. Bizim derdimiz çok. Esnafın dükkânının ışığı aslında sokak lambası gibi. İş yerini aydınlatıyor ama aynı zamanda sokağı güvenli hale getiriyor. Bu nedenle esnafın elektrik ve suyu daha ucuz tarifeden verilmeli. Ticari akaryakıt uygulamasına geçilmeli. Bugün bir kilo domatesi nakliye etmeye kalksanız, bedava bile olsa, sadece ulaşımdan ciddi bir maliyet geliyor. Ticari akaryakıt da fiyatları aşağı çeker.

ANKARA’DA CADDE MAĞAZACILIĞI ZORDA

-Başkent esnafının talepleri de bu yönde mi, yoksa farklı sıkıntıları da söz konusu mu?

Ankara bir memur kenti. Bu nedenle Ankara’daki esnafla, taşradaki esnafın çok farkı yok. Ancak burada özel bir durum var. Başkentte en çok kaybeden cadde mağazacılığı oldu. Kiralar çok yüksek ve buradaki her şey insanları AVM’lere yöneltiyor. Dikkat edin, kiralık dükkân ilanlarından geçilmiyor. Caddelerde dükkân bulmak eskiden çok zormuş, şimdi sıra sıra... Ama tabii Ankara’nın gelişen bir yüzü de var. OSTİM bir üretim üssü haline geldi. Otelleri, hizmet sektörü çok gelişti. Yeni yeni yaşam alanları oluştu. Eskiden Maltepe’ydi, Bahçelievler’di, artık Çayyolu’ndan, İncek’ten bahsediyoruz.

ANTİKA AMA HÂLÂ ÇALIŞAN ÜRÜNLERİ TOPLUYORUM

-Sizin bir de tutku haline dönüşen bir antika merakınız var ve ciddi bir koleksiyona sahipsiniz.

İşe ilk başladığımda aldığım terazi buna vesile oldu. Sonra kilogramlar, asma kilitler, radyolar derken iş büyüdü. Eşim de meraklı. O da antika giysiler ve yazmalar topluyor. Ortak merakımız. Eski mobilyaları alıyoruz. Zaten evde bir kişi bile istemezse bunu yapamazsınız. Aydınlığı çok sevdiğim için gaz lambaları, aynalar topluyorum. At pazarına, diğer antika pazarlarına gidiyorum. Aldığım şeylerin ortak özelliği antika olmalarının yanı sıra halen çalışıyor olmaları. Soba ve tarımsal ürünleri de topluyorum.

-Koleksiyonda çok kıymetli parçalar da var sanırım.

Evet örneğin Ara Güler’in fotoğraf makinesi koleksiyonu burada. Bir profesör aracılığıyla geldi. Başlangıç noktasını bilmiyorum ama Ara Güler benim antika merakımla ilgilenirmiş. Sonrasında “Bu koleksiyonu siz korur musunuz?” dediler, “Seve seve kabul eder ve sergileriz” dedim. Burası bir esnaf kuruluşu. Türkiye’nin 81 ilinden başkanlar ziyaret ediyorlar ve mesleğinde bu kadar başarılı bir ismin koleksiyonunu görme imkânı elde ediyorlar. Manevi değeri çok yüksek bir koleksiyondan bahsediyoruz.

BENDEVİ PALANDÖKEN MÜZESİ ÇOK YAKINDA

-Bu ürünleri sergileyecek misiniz?

Bir müze açacağım. Çok kısa bir sürede açılış olacak. Yer de hazır ama sürpriz olsun. Bir de bakacaksınız, Bakkal Bendevi, Müzeci Bendevi olmuş. Sizi zaman yolculuğuna çıkaracağım. Binlerle ifade edilen bir koleksiyonum var, bu koleksiyonu başkentlilerin beğenisine sunacağım. Kısacası Bendevi Palandöken Müzesi için geri sayımdayım.