Mahkemeden emsal HPV aşısı kararı
Geçen yıl meme kanseri tedavisi almış ve bu sayede hastalığı atlatmış biri olarak bugün tek dileğim mümkünse o süreci hiç yaşamamış olmaktı. O nedenle kanser ve özellikle de kadın kanserleri konusunu önemsiyorum. Ancak değişen yaşam koşulları, genetik yatkınlık ve HPV virüsü sebebi ile kadınlarda rahim ağzı, rahim ve yumurtalık, erkeklerde de aynı virüs sebebi ile ağız, yutak, anüs ve penis kanserine yakalananların sayısı her geçen gün artıyor. Dünyada her yıl 500, Türkiye’de ise yaklaşık 3 bin kişi HPV kaynaklı kanserlere yakalanıyor. Oysa bu kanser türleri önlenebilir. Çünkü aşısı var. Ancak bu aşı SGK geri ödemesi kapsamında değil. Peki, neden? Sordum.
7 SORUDA HPV AŞISI NEDİR
ULUSLARARASI Kanser Araştırma Ajansı’na göre, HPV (virüs) kaynaklı kanserler erkek kanserlerinin en az yüzde 1-2, kadın kanserlerinin ise yüzde 5-10’undan sorumlu. Kadınlarda rahim ağzı kanserinin yüzde 99’u ise HPV kaynaklı. Aile Sağlığı Merkezleri ile KETEM’lerde ücretsiz smear testleri yapılıyor ancak bu testler ‘erken tanı’ üzerine çalışıyor. Oysa kanseri HPV aşısı ile daha oluşmadan önlemek mümkün. 80’den fazla ülkede ulusal aşı takviminde ve ücretsiz olan HPV aşısı hakkında merak edilen 7 soruyu Cinsel sağlık & Üreme Sağlığı Hakları Platformu yanıtladı:
1- Neden HPV aşısı olmalıyız?
Çünkü bu aşı Human Papilloma Virüsü’nün (HPV) sebep olduğu kanserlerin yüzde 90’ından fazlasını engelliyor. HPV’nin 200’ün üzerinde çeşidi var. Bunların 18 çeşidi rahim ağzı, dil kökü kanseri ve penis kanserine yol açıyor. Türkiye’de bu 18 çeşide karşı geliştirilen ikili ve dörtlü aşılar var ve ağırlıklı olarak rahim ağzı kanserinden sorumlu olan Tip-18’e karşı bu aşılar yüzde 99 oranında başarılı.
2- Her çeşidi için ayrı bir aşı mı olacağız?
Tüm HPV çeşitleri için tek bir aşı var. Türkiye’de de bulunan ikili ve dörtlü aşılar kanser yapma riski en yüksek olan virüslere karşı koruma sağlıyor. 9-12 yaş arasında yapılan iki doz ömür boyu bağışıklık sağlıyor. 12 yaşından sonra 3 doz gerekiyor. 9-26 yaş grubunda en yüksek bağışıklık sağlanıyor.
3- Aşının yan etkisi var mı? Ücretsiz mi?
Bütün aşıların yan etkileri olabilir ama HPV aşısına özgü bir yan etki tespit edilmemiş. Türkiye’de ücretsiz değil. Tek dozu 994 TL çift dozu yaklaşık 2 bin lira olan ücreti yaptıran ödüyor.
4- Sadece cinsel olarak aktif olanlar mı HPV aşısı yaptırmalı?
Hayır, cinsel aktif olmayan kişiler de yaptırmalı çünkü cinsel aktif olunduğu an bulaş riski var. Aşı ne kadar erken yapılırsa bağışıklık bu virüslere karşı o kadar güçlü oluyor.
5- Aşıyı nerede yaptırabilirim?
Aile Hekimleri hem reçete yazabiliyor hem de aşıyı yapıyor.
6- Aşı olduktan sonra smear testine gerek var mı?
Başka sağlık sorunlarını da atlamamak için tarama testleri atlanmamalı.
7- HPV enfeksiyonu geçirdikten sonra aşı fayda sağlar mı?
Bazı türleri için evet ama cinsel yolla bulaştığı ve başkalarına karşı koruma sağladığı için de yapılabilir.
BİLİRKİŞİ ‘AŞI YAŞAM HAKKIDIR’ DEDİ
Kanseri önleyen HPV aşısının SGK tarafından karşılanması için bugüne kadar 30’dan fazla dava açılmış ve hatta 11 Mart’ta Ankara 62. İş Mahkemesi, 21 yaşındaki Yağmur Varkal’ın 3 doz aşı bedelinin faiziyle geri ödenmesine hükmetmişti. 12 yaşındaki kız kardeşi Ada Masal Öner adına aşı ücretinin geri ödenmesi için SGK, aşının ulusal takvime alınması için de Sağlık Bakanlığı’na dava açan Avukat İlayda Öner, “Ailemde bir kanser öyküsü yok ama bu modern çağda her gün çevremizden birilerini kanser nedeni ile kaybediyoruz. En önemli sebebi HPV (virüs) olan rahim ağzı kanseri ise jinekolojik kanserlerin en başında. Eğer aşı ile kansere yakalanma ihtimali sıfırlanıyorsa neden o aşıyı olmak istemeyeyim ki? Ancak aşı ücretli. Herkes tarafından ulaşılabilir olması için dava açtık” diyor.
2 DOZ 2 BİN LİRA
Kardeşi adına 2 doz HPV aşısı için 2 bin, kendi 3 dozu için de 3 bin lira ödeyen Avukat Öner, “Kadın ya da erkeğin HPV kaynaklı kansere yakalanmasının, tanı ve tedavi masrafları da düşünülünce, devlete maliyeti aşılamadan çok daha yüksek. Oysa aşı hem sorunsuz hem daha az maliyetli” diyerek aşının özellikle 9-12 yaş arası için ulusal aşı takvimine alınması ve ücretsiz olmasını savunuyor.
ÖNEMİ İSPATLANDI
HPV aşısının ulusal aşı takvimine alınması davasının Danıştay 10. dairede beklemede olduğunu ama SGK’ya açtıkları davadan bilirkişi raporu geldiğini belirten Avukat Öner, şöyle devam ediyor: “Bilirkişi raporunda, ‘HPV aşısının ulusal aşı takviminde olmaması sebebi ile ödemesinin SGK tarafından reddedilmesi Anayasa’nın 17, 56 ve 60. maddeleri ile bireylere sağlanan yaşam hakkı, beden-ruh sağlığını koruma ve bu konuda tedbir alınmasını isteme hakkı ile sosyal devlet ilkesinin ihlalidir’ dedi. Bu çok önemli bir gelişme.”
HERKES İÇİN ULAŞILABİLİR OLMALI
İstanbul Barosu Çocuk ve Kadın Hakları Merkez Üyesi avukat Süreyya Kardelen Yarlı da HPV aşısının zorunlu ulusal aşı takvimine alınması için Ankara 15. İdare Mahkemesi’ne dava açtı. Bugüne kadar açılan davaların 3’ünde mahkemelerin emsal kararlar vererek, aşı ücretinin geri ödeme kapsamına alınması gerektiğine hükmettiğini hatırlatan Karlı, “Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü Kanser Dairesi, en yaygın 4. kanser türü olan rahim ağzı kanseri için ‘Nedeni aydınlatılmış bir kanser olup önlenebilir bir hastalıktır’ diyor. Ancak buna rağmen HPV aşısı ulusal aşılama takviminde değil. Sanıyorum maliyeti yüksek bulunduğu ve ‘Nasıl olsa ücretsiz test yapıyoruz’ denilerek ulusal aşı takvimine alınmıyor ama devlet ihaleye çıkıp toplu alacağı için aşının fiyatı muhakkak daha uyguna gelecek böylelikle herkes için ulaşılabilir olacaktır” diyor. Para ödeyerek aşı olanların dava yolunun açık olduğunu da belirten Avukat Karlı, “Eczaneden aşıyı temin ederken hem fiş hem de fatura alın. Bu belgeler ile SGK’dan geri ödeme talep edin ama muhtemelen ret yanıtı gelecek. Gelen ret yazısı ile hakkınızı aramak için 30 gün içinde dava açabilirsiniz” hatırlatması yapıyor.
