Yumurta dondurma işlemi kimlere yapılır?

Fotoğraf: Ali GÜLERYÜZ

Bu haftaki röportaj konuğum Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı aynı zamanda Tüp Bebek Merkezi Klinik Sorumlusu Prof. Dr. Volkan Noyan…

Konumuz “Yumurta dondurma işlemi”

Son yıllarda adını sıkça duyduğumuz bir alan… Sağlık nedenlerinden dolayı ya da partneri olmadığı için ya da kariyer planlamasından dolayı bebek planlamasını ilerleyen dönemlerde yapmak isteyen kadınların bir seçeneği yumurta dondurmak.

Prof. Dr. Volkan Noyan ile kimlerin bu işlemi yaptırabileceğini, riskleri ve bütün detayları hakkında konuştuk…

Volkan Noyan kimdir, biraz sizi tanıyalım?

1993 yılında Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden mezun oldum. Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde uzmanlık eğitimimi tamamlayıp, 1999 yılında Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı oldum. Daha sonra Kırıkkale Üniversitesi Tıp Fakültesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Anabilim Dalında öğretim üyesi olarak görev yaptım. 2009 yılında Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Tüp Bebek Merkezinde ve 2011-2012 yıllarında Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Tüp Bebek Merkezinde eğitim aldım ve çalışmalarda bulundum. 2013 yılından bu yana Acıbadem Adana Hastanesi Tüp Bebek Merkezinde klinik sorumlusuyum.

Yumurta dondurma işlemi nedir? Kısaca bahseder misiniz?

Kadın üreme hücresi olan yumurta hücreleri çeşitli ilaçlarla geliştirildikten sonra, küçük bir cerrahi işlemle toplanır ve olgun olan yumurtalar dondurulur. Dondurma işlemi son yıllarda teknolojinin gelişmesiyle, vitrifikasyon denilen işlemle, yüksek başarı ile gerçekleştiriliyor.

Kimler bu işlemi yaptırabilir?

Kanser vb. nedenlerle yumurtalık cerrahisi geçirecek ya da kemoterapi, radyoterapi gibi yumurtalıkları etkileyecek tedavilerin planlandığı hastalarda, üreme yeteneğinin korunması için kullanılıyor. Yaklaşık 3 yıl önceki bir yönetmelik değişikliğiyle, yumurta toplama işlemi, ileri yaş ya da çeşitli nedenlerle yumurtalık kapasitesi azalmış bekâr kadınlarda da uygulanmaya başladı. Bu sayede henüz partneri olmayan ve yumurtalık kapasitesi ve yumurta kalitesi azalarak ilerde gebelik şansı düşecek olan kadınlarda, yumurta hücreleri saklanmakta ve doğurganlıkları korunabilmekte.

Kimler yaptıramaz?

Menopoza girmiş ya da yumurtalık kapasitesi ileri derecede azalmış olgularda sağlıklı yumurta elde edilemiyor ve yumurta dondurma işlemi mümkün olmuyor.

Nasıl bir süreçten geçmek gerekiyor?

Yumurta hücrelerinin gelişimi için hasta genellikle adetinin 2 ya da 3. gününde değerlendirilir ve çeşitli hormonal ilaçlarla yumurtaların gelişimi sağlanır. Ortalama 8-10 gün sonra yumurta toplama işlemi gerçekleştirilir. Anestezi altında, vajinal ultrasonografi eşliğinde, özel bir iğne ile yumurtalıklara girilerek, folikül denilen yumurta kesecikleri aspire edilir. Toplanan yumurta hücrelerinin dışındaki kümülüs denilen hücreler, özel işlemlerle temizlendikten sonra yumurtaların çekirdeği görünür hale gelir ve olgun olan yumurtalar dondurulur. Süreç toplam 10-14 gün sürüyor, 3-5 kez aralıklı olarak kontroller yapılır ve hastaneye yatış gerektirir.

Mesela 35 yaşında kişi yumurtalarını dondurdu, 45’nde bebek planı yaptı... Gebelik döneminde 35 yaş yumurtası mı oluyor?

Yumurtalar donduruldukları yaştaki kalitelerini korur. Dolayısıyla bu sorunu yanıtı; evet, 35 yaş yumurtası olur.

Tutmama oranı yüzde kaç?

Dondurulduktan sonra çözülerek kullanılan yumurtalarla elde edilecek gebelik oranları, yaş, yumurta kalitesi, endometriyozis vb. çeşitli hastalıkların varlığı gibi durumlara bağlı, oldukça değişken. Dolayısıyla gebelik oranları % 5 ile % 55-60 arasında değişkenlik gösterebilir. Tüm bu faktörler değerlendirilerek, başarı şansı hastayla mutlaka konuşulmalıdır.

Bozulma ihtimali var mı?

% 85-90 sağlıklı çıkmaktadır.

Kaç yıl saklanabiliyor?

Teknik olarak, dondurulan yumurta hücreleri sıvı azot tanklarında uzun yıllar bozulma olmaksızın saklanabiliyor. Mevzuat gereği 5 yıl saklanmakta, 5 yıldan sonra ise bakanlıkla yazışma yapılarak süre uzatılabiliyor.

Bu işlem en fazla kaç kez yapılabilir?

Kaç kez yumurta toplanabileceği konusunda net bir sınır yok, mümkün olan en yüksek sayıdaki yumurtaya ulaşılana kadar tekrarlanabilir.

Kaç yaşındaki insanlar yaptırabiliyor?

Olgun yumurta elde edilebilen her kadında işlem yapılabilir ancak 38-40 yaşlarından sonra yumurta kalitesi ve tüp bebek başarı oranları belirgin düşeceğinden, daha genç yaşlarda yapılması başarıyı arttırır.

Ağrılı bir işlem mi?

Tedavi sürecinde kullanılan hormonal ilaçların yumurtalıkları uyarması nedeniyle hafif kasık ağrıları olabilir ancak bu hasta konforunu bozacak düzeylerde değil. Yumurta toplama işlemi de zaten anestezi altında gerçekleştirildiği için hasta ağrı duymuyor.

Kişi yumurtasını dondurdu, daha sonra menopoza girdi ve bebek planlaması yaptı. Hamile kalabiliyor mu?

Kesinlikle kalabilir. Yumurtalar dondurulduklarındaki yaş kalitesinde olduğu için hastanın menopoza girmesi gebelik şansını değiştirmez. Rahim her yaşta hormonal uyarıya ve gebeliği taşımaya uygun olduğu için olgular yumurtalarını menopozda dahi kullanabilirler.

Her gebeliği düşükle sonuçlanan bir hasta için de bu işlemi onaylıyor musunuz?

Burada düşük nedenleri araştırılmalı ve tedbirler ona göre alınmalıdır. Tekrarlayan düşükleri olan olgularda da yumurta dondurma işlemi uygulanabilir.

Peki partneri olan ama bebek planlamasını ilerleyen zamanda düşünen kadınlar için embriyo dondurmak mı mantıklı yumurta dondurma yeterli mi?

Bu olgularda embriyo dondurmak daha mantıklıdır çünkü embriyo dondurma işlemi çok uzun yıllardır, yüksek başarıyla uygulanan, deneyimin çok daha fazla olduğu bir işlemdir. Yumurta dondurma göreceli olarak daha yenidir ve yumurta hücresinin daha büyük olması ve sıvı içeriğinin daha fazla olması nedeniyle teknik olarak da embriyo dondurma öncelikli tercih edilir. Ancak yumurta dondurma ve çözme işlemleri de artan sıklıkla uygulanıyor ve sağlık sorunları olan ya da partneri olmayan kadınlarda çok iyi bir alternatiftir.

Yumurta dondurmak isteyen bir kadın nelere dikkat etmeli?

Yaşam tarzı, beslenme, kullanılan ilaçlar vb. yumurta kalitesini etkileyebilecek faktörlerdir. Dolayısıyla yumurta dondurma sürecine başlayacak bir kadın düzenli ve doğal beslenmeli, protein ve vitamin ağırlıklı gıdalara öncelik vermeli, donmuş gıdalar, aşırı şekerli ve katkılı gıdalar, alkol ve özellikle sigaradan uzak durmalıdır. Düzenli yapılan fiziksel aktiviteler ve spor yine yumurta kalitesine destek olabilir. Bunun yanı sıra yumurta kalitesini desteklemek için hekim önerisiyle çeşitli ilaçlar kullanılabilir.

Son olarak eklemek istedikleriniz?

Çeşitli sağlık sorunları nedeniyle yumurtalarını ve üreme yeteneklerini kaybetme riskiyle karşı karşıya olan ve yumurtalık kapasitesi azalmış ya da yaş faktörü olup partneri olmayan kadınlarda yumurta dondurma işlemi, doğurganlığın korunması açısından çok önemli bir seçenektir. Gerek yumurta dondurma, gerekse tüm diğer tüp bebek işlemlerinde başarı, deneyimli bir ekip ve bu işlemlerin yoğun olarak yapıldığı iyi bir laboratuvara bağlıdır.