Şaşılık psikolojisi

“Şaşılıkta esas neden görme eksenlerindeki paralelliğin bozulmasıdır. Bu paralelliğin bozulmasına yol açan birçok faktör vardır. Bu faktörler anatomik (göz ve göz çukurunun yapısı), uyarımsal (beyin ve sinirlerle ilgili), refraktif (kırma kusurları ile ilgili), ailesel veya mekanik olmak üzere ana gruplarda toplanabilir. Örneğin içe kaymalarda kırma kusurları (özellikle hiperopi) en önemli nedendir. Özellikle yaşamın ilk aylarında değişik sistemik sorunlar yaşayan (prematürite, beyin ve solunum sorunları, nöbet geçirme vs.) bebeklerde şaşılık görülme riski artmaktadır.
Erişkinlerde ortaya çıkan ani kaymalarda çeşitli sistemik hastalıklara bağlı (diyabet, hipertansiyon, ateroskleroz vs.) göz dışı kas felçleri önemli yer tutmaktadır.

ÇİFT GÖRME GELİŞİR
Görme eksenlerinin paralelliği bozulduğunda çift görme (diplopi) gelişir. Çocuklarda çift görmeyi önlemek için kayan gözdeki görüntü beyin tarafından silinir ve çift görme önlenir. Ancak bunun sonucunda görme fonksiyonları azalır ve göz tembelliği (ambliyopi) gelişir. Göz tembelliği sadece çocukluk çağında tedavi edilebilmektedir. Bu nedenle erken teşhis ve tedavi edilmesi gereklidir. Şaşılığın ve göz tembelliğinin erken saptanması için şikâyeti olsun olmasın çocukların 1 yaşından itibaren düzenli olarak göz muayenesi yapılması gereklidir. Bunun yanında şaşılıktan şüphelenildiği anda göz hekimine başvurulmalıdır. Ailesinde şaşılık, ambliyopi (göz tembelliği) veya yüksek numaralı gözlük kullanımı olan çocuklar için risk daha yüksek olduğundan şikayetleri olmasa bile muayene zamanı daha öne alınmalıdır. Erişkinlerde ise gelişen çift görme beyin tarafından önlenemez, mutlaka tıbbi müdahaleye gerek duyulur.

ESASTA ÇOCUKLUK HASTALIĞI
Şaşılıklar genellikle kaymanın yönüne göre sınıflandırılmaktadır. Kaymanın yönü içe, dışa, yukarı, aşağı veya bu yönlerin birleşimi şeklinde olabilir. En sık kayma tipi içe (ezotropya) kaymalardır. Onu dışa kaymalar (ekzotropya) izlemektedir. Şaşılık esas olarak çocukluk çağı hastalığı olduğundan, muayenede göz hekiminin yeterli zamanı, sabrı, dikkati ve tecrübesi bulunmalıdır. Şaşılık olgusunda rutin göz muayenelerine ek olarak özel tanı yöntemleri uygulanmalıdır. Şaşılık olmadığı halde şaşılık izlenimi veren durumlara ‘Yalancı Şaşılık’ adı verilmektedir. Göz kapakları, göz ve yüz yapısı nedeni ile gözlerin pozisyonu yanlış algılanabilir ve şaşılık olduğu düşünülebilir. Dikkatle yapılacak tam bir oftalmolojik muayene ile tanı konulmaktadır.

HER YAŞTA TEDAVİ EDİLEBİLİR
Şaşılık her yaşta tedavi edilebilmektedir. Ancak özellikle çocukluk çağında ortaya çıkan sabit şaşılık olgularında tedavinin erken yapılması ile çocuktaki görme fonksiyonları daha iyi korunmakta ve derinlik hissinin kaybolması önlenmektedir. Bu nedenle şaşılıktan şüphelenildiği anda göz hekimine başvurulmalıdır. Şaşılığın tedavisi ile ambliyopi (göz tembelliği) tedavisi beraber yürütülmelidir. Erişkinlerde ortaya çıkan ani şaşılıklarda ilk yapılması gereken nedenin ortaya çıkarılması ve hastanın günlük hayatını etkileyen çift görmenin tedavisidir.
Şaşılığın tedavisi tipine ve nedenine göre değişmektedir. Şaşılığın hem cerrahi hem de cerrahi dışı tedavisi vardır. Örneğin yüksek hiperopisi olan bir çocukta gelişen içe kayma (ezotropya) sadece gözlük kullanımı ile tedavi edilebilir. Buna karşılık hayatın ilk aylarında ortaya çıkan kaymalar genellikle cerrahi tedavi gerektirir. Erişkin yaşlarda göz dışı kas felçlerine bağlı gelişen kaymalarda Botulinum toksin (Botox) enjeksiyonu ile olumlu sonuçlar alınmaktadır. Kullanılan cerrahi dışı tedavilerin yetersiz kaldığı durumlarda cerrahi tedavi ihtiyacı doğmaktadır.”