Gündüzün fendi geceyi yenerken...

Bu tarihte, burada yaşayan İranlılar Türkiye’nin İstanbul’unda, İzmir’inde güneşin doğum gününü kutluyorlar.

Şeb-i Yelda tam tamına 7 bin yıllık bir gelenek. Kökleri Güneş Tanrısı Mitra’nın doğumuna uzanıyor. Gelenek sırasıyla Mitraizm’e, Zerdüşt’e ve son olarak da İranlılara geçiyor. O kadar eski ve köklü bir gelenek ki; zamanında Romalıları bile etkisi altına alıyor. Hatta Romalıların bazı şenlikleri Yelda gecesinden izler taşıyor. Süryani dilinden gelen ve ‘doğma’ anlamına gelen Yelda yılın en uzun gecesini sembolize ediyor. İranlılar için güneş; iyilik ve sevgi anlamına geliyor. “Peki, neden 21 Aralık” derseniz; güneşin fendi geceyi yeniyor; geceler kısalıp gündüzler uzuyor. Yeryüzünde iyilik ve sevgi hayat buluyor. Toprağa ve doğaya gönül verenler ‘Yelda Gecesi’ne daha bir önem veriyor. İranlılara göre, yılın bu en uzun ve en güzel gecesinde karanlık, kötülük, yalan ve hilekârlık yerini aydınlığa, sadakate, rahmete ve şefkate bırakıyor. Bu gece İran’da hemen hemen her evde kutlanıyor. Kültür, Türkiye’de ve başka ülkelerde yaşayan İranlılar tarafından hâlâ devam ettiriliyor.

Dostluk, kardeşlik, sevgi dolu bu gecede neler yapılıyor?

-7’den 70’e herkes bir araya geliyor. İranlı en büyük, en kıymetli şairlerinden Hafız’ın şiir kitabı ailenin en bilge, en olgun üyesine veriliyor. Bir dilek tutuluyor. Ailenin en büyüğü kitaptan rasgele bir sayfa açıp, başlıyor o sayfadaki şiiri okumaya. Şiirin anlamı tutulan dilek için yorumlanıyor. ‘Yelda Gecesi’nin bu en önemli ritüeline de ‘şiir divanına fal niyetine bakmak’ deniyor.
-Şehname’den bölümler okunuyor, maniler okunuyor, oyunlar oynanıyor, yine bir gelenek olan nakkallık yapılıyor, büyükanne ve büyükbabaların hatıraları anlatılıyor.
-Ne yeniyor? Meyveler, çerezler, nar, üzüm, elma, kavun, karpuz, fındık, fıstık, ceviz... “Kış günü kavun, karpuz ne alaka?” demeyin, burada önemli olan yaz mevsiminden kalma meyveleri yemek. Yazın muhakkak kenara köşeye kavun, karpuz atılıyor, 21 Aralık için saklanıyor. Ama özellikle de karpuz. Çünkü Yelda Gecesi karpuz yiyenlerin kış boyu grip, nezle olmayacağına inanılıyor.
-Meyveleri, çerezleri yiyip tumba yatak yapmak yok! Sabahlanıyor, güneşin doğuşu bekleniyor.
-Gecenin gelenekleri burada bitmiyor! Sözlüler, nişanlılar ev ziyareti yapıyor. Birbirlerine meyveyle süslenmiş tabaklar hediye ediyor. Çiçeği burnunda gelin adayları nişanlılarına kesilmemiş kumaş ve elbise veriyor.
-Yelda Gecesi sadece İran’da kutlanmıyor. Afganistan’da, Tacikistan’ın Pamir ve Bedahşan bölgelerinde de yaşatılıyor.