CHP ile MHP arasında kritik paslaşmalar

2009 yerel seçimlerinde uç vermiş olan bu yöneliş son seçimde daha da netleşmiştir.
İki parti tabanları arasında büyük ölçüde kendiliğinden şekillenen bu işbirliği kalıbı daha çok üç büyük kent ile Ege ve Akdeniz bölgelerinde beliriyor ve hatta bazı örneklerde sonucu da etkileyebiliyor. Orta ve Doğu Anadolu’daki illerde iki parti arasında benzer bir işbirliği kalıbının işlediğini gösterecek verilere sahip değiliz.

* * *

Bu hareketliliği tespit edebilmek için yöntem olarak büyükşehir statüsündeki 30 ildeki oy hareketlerini inceledik. Bu illerde seçilecek büyükşehir belediye başkanı için o il sınırları içindeki bütün seçmenler oy kullanıyor. Bu statüdeki illerde ayrıca ilçe belediye meclisleri için de oy kullanılıyor. Her iki sandıktaki oy sayısı eşit olduğu için burada seçmen oyunda ortaya çıkan ayrışma, partiler arasındaki geçişkenliğe işaret eden bir gösterge oluşturuyor.
Genel bir gözlem olarak, büyükşehir belediyesini CHP’li adayın kazanma şansı olduğu durumlarda MHP’li seçmenlerin bir kesiminin bu adaya yöneldiği, keza MHP’li adayın şanslı olması halinde CHP seçmeninden destek alabildiği belirtilebilir. Ancak özellikle büyük kentlerde trafik daha çok MHP’den CHP’ye doğru işlemektedir.

* * *

Önce İstanbul örneğine bakalım. İstanbul’da MHP’li belediye başkan adayı Rasim Acar 349 bin oy almıştır (yüzde 4). MHP’nin İstanbul’da ilçe belediye meclislerinde aldığı oyun miktarı ise 628 bindir. Arada 279 bin fark bulunuyor. CHP adayı Mustafa Sarıgül, partisinin ilçe belediye meclislerinde aldığı toplam oyun 381 bin fazlasını almıştır. AKP adayı Kadir Topbaş da partisinin bu kriterdeki oylarının 267 bin üstünde oy almıştır. Bu durumda MHP’den kopan 279 bin oyun kayda değer bir bölümünün Sarıgül’e gittiğini varsayabiliriz. Ancak Topbaş’ın MHP tabanından da belli miktarda bir oy aldığı anlaşılıyor.
İzmir örneğinde ise MHP adayı Murat Taşer 212 bin oy almıştır (yüzde 7.9). Oysa MHP’nin bu kentte belediye meclisleri sandıklarında aldığı oy toplamı 333 bindir (yüzde 12.6). Arada 121 binlik bir fire var. Bu oyların önemli bir bölümünün CHP adayı Aziz Kocaoğlu’na, belli bir bölümünün de AK Parti adayı Binali Yıldırım’a gittiğini düşünebiliriz.
Ankara tecrübesi, CHP ile MHP tabanları arasındaki işbirliğinin en çarpıcı modeli olarak hatırlanacaktır. MHP, Ankara’da ilçe belediye meclislerinde 543 bin oy almıştır (yüzde 17.3). Buna karşılık MHP’nin Ankara belediye başkan adayı Prof. Mevlut Karakaya’nın aldığı oy miktarı -bunun yaklaşık 300 bin eksiği ile- 249 bindir (yüzde 7.9). Buna karşılık CHP’nin Ankara’daki MHP kökenli başkan adayı Mansur Yavaş, CHP’nin bu kentte aldığı toplam 1 milyon oyun 387 bin oy üstüne çıkmıştır. Yavaş’ın bu artışı ağırlıklı olarak MHP’den gelen oylardan sağladığı konusunda herkes hemfikir.

* * *

Başka illerden dikkat çekici örneklere bakalım. Bunların başında Hatay geliyor. Bu kentte MHP’li belediye başkan adayı Mete Aslan 129 bin oy almıştır (yüzde 15.4). Oysa MHP, Hatay’da bu oranın yansıttığından daha güçlü bir durumdadır. Çünkü ilçe belediye meclislerinde 156 bin oy almıştır (yüzde 19.3). MHP, belediye başkanı seçiminde 27 binlik bir fire vermiştir. Seçimi CHP’li belediye başkan adayı Lütfü Savaş’ın 3 bin 700 gibi küçük bir farkla kazandığı hatırlanırsa, bu başarıda MHP seçmeninin en azından bir kesiminin CHP’li adaya yönelen tercihinin stratejik bir rol oynadığı söylenebilir.
Adana ise Hatay’ın tam tersi yönde bir örnek oluşturuyor. Bu kentte MHP’nin ilçe belediye meclislerinde aldığı oy toplamı 357 bindir (yüzde 29.4). Buna karşılık belediye başkanı seçilen MHP’li aday Hüseyin Sözlü 410 bin oy almıştır (yüzde 33.4). Sözlü’ye MHP dışından 53 bin oy gelmiştir. İzahını kısmen CHP oylarındaki hareketlilikte bulabiliriz. CHP Adana’da ilçe belediye meclislerinde 319 bin oy almasına (yüzde 26.3) karşılık, CHP’li başkan adayı Yıldıray Arıkan’a 15 bin eksiğiyle 304 bin oy çıkmıştır (yüzde 24.8). MHP Adana’da yaklaşık 20 bin farkla kazanmıştır. Burada CHP seçmeninden geldiği anlaşılan kısmi destek MHP’nin başarısındaki muhtelif faktörlerden biri gibi
görünüyor.
CHP seçmeninin MHP’li adayın başarısına belirleyici bir şekilde katkıda bulunduğu bir örnek Manisa’dır. İlçe belediye meclisi sonuçlarına bakarsak, bu ilin birinci partisi 328 bin oy alan AK Parti’dir (yüzde 37.2). MHP 312 bin oyla ikinci konumdadır (yüzde 35.5). CHP ise 192 bin oyla üçüncü partidir (yüzde 21.8). Belediye başkanlığını 354 bin oyla (yüzde 40) MHP adayı Cengiz Ergün kazanmıştır. MHP’li aday partisinin oyundan 42 bin fazla oy almıştır. CHP’ye ise 162 bin oy çıkmıştır (yüzde 18.4). Yani belediye başkanı seçiminde net 30 bin oy kaybetmiştir CHP. Bu oyların büyük ölçüde MHP adresine gittiğini söylemek hata olmaz.
Manisa gibi Balıkesir’de de geçişkenlik CHP’den MHP’ye doğru işlemiştir. Balıkesir’de ilçe belediye meclislerinde CHP 237 bin oy (yüzde 30) ile AK Parti’den sonra ikinci, MHP ise 192 bin oyla (yüzde 24.4) üçüncü parti konumundadır. Ancak belediye başkanlığı seçiminde MHP adayı İsmail Ok 243 bin oy alarak (yüzde 31.1) ikinciliğe çıkmış, CHP adayı ise 200 bin oyla (yüzde 25.6) üçüncü olmuştur. AK Parti’nin oyunda oynama yoktur. Burada CHP’den MHP’li adaya doğru 37 bin gibi anlamlı miktarda bir yöneliş olmakla birlikte, bu destek MHP’nin başarısı için yeterli olmamış, seçimi AK Parti adayı kazanmıştır.

* * *

Ege’de Denizli örneğinde oy kayması MHP’den CHP’ye doğru olmuş, ancak burada da yeterli olmamıştır. Eskişehir’de MHP’den CHP’ye doğru 25 bin oy dolayında anlamlı bir yöneliş vardır ve bu destek yeniden seçilen CHP’li aday Yılmaz Büyükerşen’i sandıkta rahatlatmıştır.
Hem CHP hem de MHP’nin iddialı olduğu Mersin’de ise iki parti arasında hiçbir geçişkenliğin olmadığını, tarafların seçimde birbirleriyle kıyasıya rekabet ettiklerini söyleyebiliriz. Bu ilde seçimi MHP kazanmıştır. Antalya, MHP’nin çok az bir fire vermesine karşılık, Mersin’de olduğu gibi iki partinin güçlü adaylarla çekiştikleri bir başka örnektir.
Karadeniz’de hepsini AK Parti’nin kazandığı üç büyükşehre baktığımızda, Ordu’da MHP
tabanından CHP’li adaya doğru yüzde oranı olarak 10 puana
yakın bir kaymanın olduğu gözleniyor. MHP’den CHP’ye doğru benzer oranda bir oy akışının Trabzon’da da yaşandığı söylenebilir.
Samsun’da, keza Trakya bölgesinde Edirne ve Tekirdağ’da bu iki parti arasında geçişkenlik saptamak mümkün değil. Ayrıca, AK Parti’nin kazanmasının önceden büyük ölçüde belli olduğu Malatya, Kayseri, Gaziantep ve Kahramanmaraş gibi illerde de bu iki parti arasında anlamlı görülebilecek oy kaymalarından söz edilemez. Bunun belki sınırlı bir istisnası CHP’nin MHP’den az miktarda oy aldığına işaret eden Bursa’dır.