Şaşılık kader mi?

Şaşılık gözün önlenemeyen kayması veya kısacası gözlerin paralelliğinin bozulması olarak bilinen durumdur. Bu hastalıkta gözler yanlış pozisyonda bulunup farklı noktalara doğru bakar. Gözlerden bir tanesi tam karşıya bakarken diğeri dışa, yukarıya, içe ya da aşağıya bakmaktadır. Yanlış pozisyon sürekli belirgin olabileceği gibi bazı yöne bakışlarda da ortaya çıkabilmektedir. Şaşılık her yaşta görülebilen ancak sıklıkla çocuklarda görülen bir rahatsızlıktır. İşte bu hafta köşemizde konuyla ilgili, Göz Hastalıkları Uzmanı Op. Dr. Ragıp Gürsel’i konuk ettik.
Şaşılığın görülme sıklığını, hangi hastalıkların habercisi olabileceğini, tanısını ve mümkün olan tedavi yöntemlerini sizlerden gelen sorular doğrultusunda Dr. Gürsel’e sorduk, o da yanıtladı.

* Şaşılığın kısaca tarifini yapabilir misiniz?
Şaşılık basitçe her iki gözün paralel duruşunun bozulması olarak adlandırılır.Gözler normalde paralel durma; birlikte hareket etme, bir objeye sabitlenme ve hareketli objeleri izleme özelliğine sahiptir. Bu fonksiyonlardaki bozukluklar çeşitli tiplerde şaşılıklara neden olur.

* Şaşılığın sebepleri ve görülme sıklığı nedir ve tespiti nasıl olur?
Toplumda yüzde 2-4 sıklıkta gözlemlenir. Sebebi en sık ailesel yatkınlık olabildiği gibi birçok faktöre bağlı olabilir. Özellikle 0-2 yaş grubunda göz tembelliği ve üç boyutlu görme, derinlik hissi gelişimi yönünden şaşılık önemlidir. Ayrıca şaşılık bebekte olabilecek göz tümörlerinin de yüzde 20’sinin ilk bulgusudur. Yani gözdeki başka hastalıklarında ilk bulgularından biri olabileceğinden erken tanısı ve varsa altta yatan nedenin belirlenmesi önemlidir.

* Şaşılığı doğumdan itibaren tespit etmek mümkün mü? Erken teşhis ne gibi hastalıkların habercisi olabilir?
Aslında doğumla beraber muayene başlar. Çünkü şaşılıktan önce doğumsal katarakt ayrıca erken doğumdan kaynaklanabilen, gözün sinir tabakasının etkilenmesi sonrasında körlük sebebi olabilen prematür retinopatisi gibi erken tedavi gerektiren hastalıkların değerlendirmesi açısından önemlidir.
Doğumsal katarakt açısından basitçe yapılabilen kırmızı yansıma testi ilk 1-2 ay içinde çocuk doktoru tarafından rutin olarak yapılmalıdır. Şüphelenilen hasta hemen göz hekimine yönlendirmelidir. Prematüre bebeklerde ise gerekli özel muayeneler mutlaka göz hekimi tarafından yapılmalıdır.

YALANCI ŞAŞILIK SİZİ YANILTMASIN

* Peki şaşılık tedavisi için uygun yaş kriteri var mıdır?
Doğumdan sonraki altıncı ayda belirgin olan şaşılıklar bu yaştan itibaren tedavi edilebilir. Sanılanın aksine şaşılık bir çocukluk hastalığı değildir en erken dönemde tedavisi en avantajlı olmasına rağmen her yaşta tedavi edilebilir.

* Sıkça sorulan bir soru da, şaşılığın zamanla düzelme ihtimalinin olup olmadığıdır. Bu konuda bizleri aydınlatır mısınız?
Hiçbir şaşılık tedavisiz düzelmez. Sadece yalancı şaşılıklar göz kapağındaki yapısal bir değişiklikten kaynaklandığı için kapak yapısı geliştikçe görüntü olarak düzelir. Ancak şaşılığın yalancı olup olmadığının ayrımı uzman bir doktor tarafından yapılmalıdır. Ayrıca yalancı şaşılık ve gerçek şaşılığın birlikte bulunduğu pek çok olgu mevcuttur.

* Az önce bahsettiğiniz şaşılıkla beraber görülebildiği gibi tek başına da görülebilen göz tembelliği durumunu biraz açıklayabilir misiniz?
Toplumda göz tembelliği diye bilinen durum; görmek için hiçbir yapısal bozukluğu olmayan gözlerde şaşılık, kırma kusuru, iki göz arasında kırma kusurunda fark olması ve katarakt gibi nedenlerle gözün az görmesi sonucu gelişebilir. Gözlükle düzeltme yapılmasına rağmen tembel olan göz, diğer göze göre az görür. Göz tembelliği küçük yaşlarda normal göz muayenesi ile kolaylıkla teşhis ve tedavi edilebilen bir rahatsızlıktır. Tedavide sinir sisteminin esnek olduğu ilk 2 sene çok önemlidir. Bu nedenle tüm çocuklar en geç okul öncesi 3,5-4 yaşlarda, aile hikayesi olanlar ise 1,5-2 yaşından itibaren göz muayenesi olmalıdır.

EN SIK BELİRTİ ‘ÇİFT’ GÖRME

* Göz tembelliği tedavisinde ne gibi yöntemler uyguluyorsunuz?
Öncelikle nedene yönelik tedavi uygulanır. Yani katarakt veya göz kapağı düşüklüğü gibi bir sebep varsa bunlara yönelik cerrahi yapılır. En sık kırma kusuru mevcuttur ki bu durumda gözlük veya kontakt lens kullanımı uygulanır. Tüm bu tedavilere rağmen düzelme yoksa hekimin belirleyeceği saatler çerçevesinde çeşitli şekillerde kapama tedavisi uygulanır.

* Kapama tedavisinin geçerli olduğu bir yaş aralığı var mıdır?
Kesin olarak kaç yaşa kadar yapılabileceği tartışmalı olmakla beraber 12 yaşa kadar tedaviye olumlu yanıt alınabilmektedir. Hatta daha önce tedavi almamış olanlarda 13-17 yaşlarda da fayda sağlamaktadır. Son dönemlerde ise orta derecede göz tembelliği olan 9-55 yaş arası hastalarda, FDA onaylı bilgisayarla uygulanan görsel uyaran programlarının faydası olduğunu da görmekteyiz.

* Genelde çocukluk döneminde daha çok karşılaşılan şaşılık durumunun ileriki yaşlarda da görülme durumu oluyor mu?
Doğumsal olabildiği gibi sonradan ortaya çıkabilir. Dolayısıyla ileri yaşlarda da travmaya, enfeksiyonlara, damarsal bozukluklara, tümöre, göz kas hastalıklarına veya çeşitli nörolojik rahatsızlıklara bağlı şaşılık ortaya çıkabilir. Erişkin yaşta oluşan şaşılıkta en sık belirti çift görmedir. Çocukluk çağından beri olan ve erişkin yaşlarda devem eden şaşılıklar ise erişkinlerde estetik dışında önemli bir sorun yaratmayabilir. Bu durum bile insan psikolojisi açısından önemlidir.

GÖZLÜK DE BİR TEDAVİ YÖNTEMİ

* Şaşılık gözlükle düzelebilir mi yoksa mutlaka ameliyat mı olunmalı mıdır?
Şaşılık tedavisi ameliyatla, gözlükle ve sadece izleme ile yapılabilir. Bu tedavi şekillerinden hangisinin gerekli olduğu uzman hekiminizce belirlenir. Bebeklerin çok küçükken bile gözlük takması veya ameliyat edilmesi gerekebilir.
Şaşılık tedavisi sadece kaymanın düzeltilmesini değil, pek kişinin sahip olduğu için kıymetini bilemediği iki gözümüzle birlikte görmenin, 3 boyutlu görmesinin de gelişimini sağlar. Bu işin uzmanı hekimlerce yapılan ameliyatlar sırasında göze ve görmeye zarar verilmesi söz konusu değildir. Şaşılık tipe bağlı olmakla birlikte şaşılıkta cerrahi tedavi başarısı yüzde 80-90 dır.

* Son olarak hastalarımızı bilgilendirmek veya özellikle dikkat çekmek istediğiniz bir konu var mıdır?
Şaşılığı kozmetik bir problem olarak algılamamalıyız. Özellikle çocukluk çağında başka hastalıkların belirtisi olabileceğini de düşünerek hareket etmeliyiz. Altta yatan bir neden yoksa da normal göz hareketlerini sağlamak, göz tembelliğinin önlenmesi ve üç boyutlu görmenin gelişimini sağlamak için şaşılık hastalarının en erken dönemde tedavileri planlanarak takibe alınmaları gerekir.

KISACA RAGIP GÜRSEL

1965 yılında Trabzon’da doğdu. İlk-orta ve lise tahsilini Trabzon’da bitirdi. Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden 1990’da mezun oldu. Ankara Numune Hastanesi Göz kliniğinde ihtisasını tamamladıktan sonra Ulucanlar Göz Eğitim Araştırma Hastanesi’nde Az Görenler Birimi ve Şaşılık Birimi’nde uzun süre görev yaptı. Halen ERA Göz Hastalıkları Merkezi’nde çalışmaktadır.

SİZ SORUN, UZMANLAR YANITLASIN
Önümüzdeki hafta konumuz, Huzursuz Bacak Sendromu (HBS) olacak. HBS, uyku ya da istirahat esnasında (otururken veya yatarken) bacaklarda hissedilen rahatsızlık, huzursuzluk, hareket ettirme ihtiyacı, uyuşma, karıncalanma bazen de tam olarak tanımlanamayan bir histir.
Konu ile ilgili köşemizde TOBB ETÜ Hastanesi doktorlarından Nöroloji Uzmanı Dr. Esra Mıhcıoğlu’nu konuk edeceğim.. Bu ilginç konu ile ilgili merak ettiklerinizi hafta boyunca jineklinik@senolkalyoncu.com adresinden bana ulaştırabilirsiniz.