Perseverance'ın diğer Mars görevlerinden farkı ne?

NASA tarafından Mars'a gönderilen ilk uzay araçları 1964 yılında fırlatılan Mariner 3 ve Mariner 4'tü. Mariner 3 fırlatma sırasında başarısız oldu, Mariner 4 ise Mars'a yakınından geçen ilk uzay aracı oldu. Sonraki yıllarda Mars'a başka Mariner araçları da gönderildi. Ancak Mars'a gönderilen araçlar içinde tarihe kalıcı iz bırakan araçlar Viking 1 ve Viking 2 oldu. Viking'ler Temmuz ve Ağustos 1976'da Mars yüzeyine indiler. Her ne kadar 1971 yılında Rusya'nın gönderdiği Mars 3 aracı yüzeye inse de, inişten saniyeler sonra aracın bozulması nedeniyle yüzeyden görüntü elde edilemedi. Bu durumda, Viking uzay araçları Mars'ı yüzeyden gösteren ilk araçlar oldular. 

90'larda daha gelişmiş yörünge ve yüzey araçlarıyla Mars araştırmaları yeniden hızlandı. NASA'nın 1996 sonunda gönderdiği Pathfinder uzay aracı taşıdığı Sojourner gezgini ile birlikte 1997 Temmuzunda Mars yüzeyine indi. Sojourner mikrodalga fırın büyüklüğünde bir araçtı ve Mars yüzeyinde uzaktan araç kontrol etmek, yüzey koşullarının deneyimlenmesi konularında çok bilgi verici oldu. 

1976'daki Vikinglerden beri NASA Mars yüzeyine 8 araç indirdi: Viking 1&2, Pathfinder, Mars Polar Lander, Spirit, Opportunity, Phoenix, Curiosity ve InSight. 

30 Temmuz 2020'de fırlatılan ve dün gece Mars yüzeyine ulaşan Perseverance NASA'nın başarıyla Mars yüzeyine indirdiği dokuzuncu araç oldu. 

Mars araştırmaları NASA'nın bütçesinin önemli bir bölümünü oluşturuyor. Yüzeye indirilen araçlar dışında birçok uzay aracı yörüngeden Mars'ı, yüzeyini, atmosferini ve mevsimlerini inceledi. Çalışmaların iki ana amacı olduğu söylenebilir: Mars'ın coğrafi yapısının ayrıntılı bir şekilde anlaşılması ve gezegenin geçmişinde veya günümüzde yaşam olup olmadığı. 

Perseverance'ın Diğer Mars Görevlerinden Farkı Ne? 

Mars'a gönderilen araçlarla yüzey şekilleri, toprak ve kayaç yapıları, kimyasal kompozisyon gibi konular ayrıntılı incelendi. Ancak özellikle son iki araçla, InSight ve Perseverance, daha ayrıntılı kimyasal analizler yapılmaya başlandı. Önceki görevler sayesinde Mars'ın geçmişinde suyun varlığının kanıtlanması, gezegende yaşama dair izler bulunabileceği konusunda umut yarattı. 

Bu amaçla, Mars yörüngesindeki araçlardan alınan görüntüler yardımıyla Perseverance'ın indirileceği bölge belirlendi. Özellikle 2006'dan beri çalışmaya devam eden Mars Reconnaissance Orbiter (MRO) aracının yüksek çözünürlüklü görüntüleri iniş yerinin belirlenmesinde yardımcı oldu. 

Perseverance uzay aracı, geçmişte kesin olarak suyun bulunduğu bir Jezero kraterine indi. Bu krater, büyük olasılıkla geçmişte bir göldü. Özellikle kraterin batı tarafında belirgin bir nehir yatağı ve bu nehrin oluşturduğu alüvyon deltasına ait izler saptanması, Mars'ta yaşam izlerinin bu kraterde araştırılması kararını aldırdı. 

Perseverance şimdiye kadar Mars'a gönderilen en gelişmiş araç. Elbette, geçmişe göre daha ileri teknolojilere sahibiz ama burada vurgulanan aracın donanımının fazlalığı. Örneğin araç üzerinde 23 ayrı kamera var. Bunun dışında ilk defa araca yerleştirilen mikrofonlarla Mars'taki ortam sesleri de kaydedilecek.  Özellikle iki renkli kamera ve bir mikrofonla elde edilecek sesli görüntülerde kamuoyunun ilgisinin çekilmesi planlanıyor. Diğer kameralar çoğunlukla bilimsel amaçlı ve bilim-toplum etkinliklerinde kullanılacak kadar ilgi çekici görüntüler elde etmiyorlar. 

Mars'ta Yeni Teknolojiler Deneniyor 

NASA bu araçla iki özel konuda teknoloji denemesi yapıyor. 

Bunlardan biri MOXIE adı verilen alet. Bu aletle Mars'taki karbondioksitin ayrıştırılarak oksijen elde edilmesi denenecek. MOXIE ile yapılan deneyler başarılı olursa, gelecekte hem yakıt için hem de solunum için bu sayede oksijen üretilebilecek. Mars'da yapılacak uzun süreli ziyaretler ve bilimsel araştırmalar için oksijen çok önemli bir bileşen. 

Ingenuity adı verilen 2 kg ağırlığındaki bir helikopter ile Mars'ın ince atmosferinde uçuş denemesi yapılacak. Bu araçtan beklenti çok düşük. Çünkü Mars'ın ince atmosferi helikopter türü bir aracın havalanabilmesi ve kontrollü bir uçuş sağlaması için çok zorlu. Ingenuity'nin bunu sağlayabilmesi için pervanelerini Dünya'daki helikopterlerden 6 kat daha hızlı döndürmesi gerekiyor. Böyle bir helikopter başarıya ulaşırsa, ileriki ziyaretlerde istasyonlar arası iletişim, malzeme taşınımı gibi konularda çok yardımcı olabilir. Bu denemede helikopterin tek avantajı, Mars'ın çekim gücünün Dünya'dan daha az olması. 

Elbette Perseverance'ın en büyük başarısı veya keşfi Mars yüzeyinde geçmiş veya günümüze ait canlılık izleri bulması olacak. Hatta, şu anda yaşayan bir canlı bulması dünya tarihinin en önemli keşiflerinden biri olacaktır. Burada yaşamla kastedilen, basit formda, mikrobiyal bir yaşam. Ancak bu bile Güneş Sistemi'nde Dünya dışında başka bir gök cisminde bulunacak ilk canlı olacak. 

Perseverance'ın indiği Jezero Krateri'nin geçmişte su barındırması, organik materyallerin toplandığı delta türü oluşumlara sahip olması, Mars'ta yaşam için en uygun yerlerin başında gelmesini sağlıyor. 

Tüm bunlar olurken, Jezero Krateri'ne Dünya'da en çok benzeyen yerin Türkiye'deki Salda Gölü olduğu açıklandı. NASA'daki bilim ekibinden araştırmacılar Perseverance'ın Jezero'da neler görebileceğini, nelerle karşılaşabileceğini anlamak için Salda Gölü'nde bilimsel incelemeler yaptılar. 

Böylece Salda Gölü'nün ne kadar değerli ve korunması gereken bir yer olduğu da NASA tarafından tescillenmiş oldu. Dileriz, ülkemizin bu nadide doğal güzelliği ve çevresi bozulmadan korunmaya devam eder. 

Ayrıca Türkiye Uzay Ajansı'nın faaliyetlerine başlamasıyla birlikte, benzer heyecanları yaşayacağımız günleri iple çekiyoruz.