Önyargılar yıkılıyor

Sevgili okurlar, bu hafta konumuz çocuk ve ergenlerin ruh sağlığı yani “çocuk ve ergen psikiyatrisi”. Nüfusunun yarıya yakını çocuk ve gençlerden oluşan ülkemizde, gözbebeğimiz çocuklarımızın ruhsal yönden sağlıklı bir gelişim göstermeleri, mutlu, üretken ve huzurlu bir gelecek için büyük önem taşımaktadır.
Çocuklarda doğumdan itibaren her yaşta duygusal ve davranışsal sorunlar görülebilmektedir. Bu sorunlar yapısal nitelikte olabileceği gibi çevresel etmenlere bağlı olarak da ortaya çıkabilir. Sorunların giderilmesinde erken tanı ve doğru tedavinin önemi büyüktür. Bu nedenle bir çocukta davranış sorunları görüldüğünde zaman yitirmeden hekime başvurmak ve çocuğun değerlendirilmesini sağlamak gerekir.
Çocuk ve ergenlerde ortaya çıkan zihinsel, duygusal ve davranışsal sorunları erken dönemde saptayıp önlemeye ve tedavi etmeye çalışan çocuk ve ergen psikiyatrisi, ruhsal açıdan sağlıklı ve mutlu bir çocuk yetiştirilmesinin yanısıra, gençlik ve erişkinlikte karşılaşılabilecek uyum sorunlarını çözerek suç oranlarını azaltmayı da hedefler.
Bu hafta çocuklarımızın ruh sağlığını Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Doç. Dr. Yasemen Işık Taner, ile konuştuk. Konuyla ilgili merak edilenleri, anne-babaların başucu kitabı sayılabilecek “Ah Bir Büyüse” isimli kitabın da yazarı Dr. Taner’e sordum, o da cevapladı.

ÖZEL UZMANLIK GEREKTİRİR

Çocuk ve ergen psikiyatrisi, erişkin psikiyatriden farklı bir tıp dalı. Neden böyle bir ayırım söz konusudur?

Bebeklikten başlayan yaşam dönemleri, ergenlik bitimine kadar duygusal gelişim, düşüncesel gelişim, davranışlar ve bedensel gelişim olarak devamlı değişim içerisindedir. Bebeklik, oyun çağı, okul dönemi ve ergenlik dönemi diye kabaca ayırabileceğimiz bu dönemlerin her birinin kendine göre normal olan gelişimsel özellikleri var. Normal ve anormal ayırımı da her dönem için özel ve erişkinden çoğunlukla farklı. Bu sebeple de, çocuk ve ergen psikiyatrisi özel uzmanlık gerektiren bir alan.

GENİŞ BİR YELPAZE

Çocuk ve ergenler size en fazla hangi sorunlar için başvurmaktalar?

Bize çocuk ve ergenler genelde anne-babalar aracılığıyla ya da öğretmenlerin yönlendirmesiyle başvururlar. Başvuru sebepleri oldukça geniş bir yelpazeyi oluşturmakla birlikte, dikkat eksikliği-hiperaktivite şikayetleri, davranış bozuklukları, ders başarısızlığı, anne-baba-çocuk iletişim sorunları, kaygı bozuklukları, tikler, kekemelik ve konuşma bozuklukları, alt ıslatma/kaka kaçırma, uyum sorunları, ilişki sorunları, depresyon, zihinsel gelişim problemleri gibi başvuru nedenleri arasında sayılabilir. Ayrıca, günümüzde sevindirici bir gelişme olarak anne-babalar çocuklarının gelişimiyle ilgili danışmanlık almak üzere de çocuk ve ergen psikiyatristlerine başvurmaktadırlar.

ÖNYARGIYI YIKMALIYIZ

Toplumdaki “psikiyatriste akıl hastaları gider” önyargısı geçmekte diyebilir miyiz o halde?

Kesinlikle evet. Bu yanlış inanış oldukça azaldı son yıllarda. Hatta artık çocuklar ve özellikle de ergenler kendilerinin bir ruh sağlığı uzmanına ihtiyacı olduğunu anne-babalarına açıkça söyler hale bile geldi. Hatta bazı çocuklar sıkıntılı gördükleri arkadaşlarına kendi doktorlarını tavsiye edebiliyor. Bizlerin hastalarımızla aramızda oldukça güçlü bir bağ oluyor ve genelde uzun süre çocuk ve ailelerin hayatlarında oluyoruz. Çocuğun sağlıklı gelişiminde yardımcı olmak açısından da toplumsal önyargıların kırılması önemli. Bu nedenle de günümüzde gelinen nokta oldukça sevindirici bir gelişme.

Psikiyatrist ile psikolog farkını tanımlayabilir miyiz? Birçok kişide “psikiyatrist ilaçla tedavi eder, psikolog konuşarak” inancı söz konusu?
Bizler, yani psikiyatristler hekimiz; yani tıp fakültesinden sonra psikiyatri ihtisası yapıyoruz. Hastalık söz konusu olduğunda tanı koyma hekimin işi. Psikolog arkadaşlarımız da bizim ekibimizin vazgeçilmez parçaları. Tedavi sürecinde çocuğun zihinsel ve ruhsal değerlendirilmesi ve bazı terapiler için birlikte çalışırız. Ancak, “psikiyatrist mutlaka ilaç” verir ya da “psikiyatrist hastayla konuşmaz” gerçekle ilgisi olmayan önyargılar. Ruh sağlığı tedavisinin konuşmadan yapılma şansı olması mümkün müdür zaten?

AİLELERE İZAH EDİYORUZ

Aileler önerdiğiniz ilaçlara karşı dirençliler mi?
Öncelikle, her çocuk ya da gence mutlaka ilaç verilmeli gibi bir durumun olmadığını belirtmek istiyorum. Ancak, psikiyatrik hastalıkların bir bölümü aslında nörolojik hastalıktan çok farklı değil; yani beyinden kaynaklanan hastalıklar. Bu sebeple de, ilaç dışı tedaviler bazı hastalıklarda çok az etkili. Ailelere bu izah edildiği zaman, genelde direnç kendiliğinden silinmiş oluyor.

Aileler çocuklarını size getirmekten çekinmemeli o halde?
Çocuk her şeyden önemlidir. Çocuklarımızı doğru yetiştirebilmek ve var olan sorunları zamanında tespit edip, müdahale etmek, onların tüm yaşamını etkileyecektir. Aileler bize tereddüt etmeden çocuklarını getirebilirler tabi ki.

Bildiğim kadarıyla sizin “Ah Bir Büyüse” isimli bir kitabınız var. Bir doktor olarak sizi bu kitabı yazmaya iten sebepler nedir?
Bu kitabı yazmamdaki motivasyon doktor olmamın yanında biraz da anne olmamdan kaynaklanıyor. Anne-baba ve çocuk bakımıyla ilgilenen kişiler için öyle bir kaynak olsun istedim ki, aklımıza en çok takılan soruların cevapları içinde bulunsun. Bu nedenle de, kitabımı daha çok soru-cevap şeklinde yazdım. Çocuk ve ergenlerin normal ruhsal gelişimlerinin yanında, tuvalet terbiyesinden, okul seçimine, disiplinden yeme-uyku alışkanlıkları vermeye kadar birçok konu ile ilgili soruları cevaplamaya çalıştım. Çocuklarda gördüğümüz psikolojik sorunları da ailelerde en azından durum varlığında şüphe uyandıracak biçimde ifade etmeye gayret ettim. Ayrıca, yabancı kaynaklardan çevrilen kitapların Türk toplumunun belli kural, inanç ve davranışlarına uygun bulmamam da k,tabımı yazmamdaki diğer bir neden oldu. Aile ve eğitimcilerin faydalandıkları bir başucu kitabı olmuş olduğunu umuyorum.

YASEMEN IŞIK TANER KİMDİR?

1974 yılında Ankara’da doğdu. 1992 yılında TED Ankara Koleji’ni, 1998 yılında Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi (İng)’ni bitirdi. 1999 – 2004 yılları arasında Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Ana Bilim Dalı’nda ihtisas yaptı. 2009 yılından beri Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi bölümünde görevini sürdürmektedir.

SİZ SORUN UZMANLAR YANITLASIN

Önümüzdeki haftaki konumuz, öksürük. Zaman zaman herkesin yaşadığı ancak üzerinde çok durulmayan bir sorun olan öksürük çoğunlukla basit bir soğuk algınlığı belirtisi olsa da, bazen boğmaca, zatürree, astım gibi çok ciddi başka hastalıkların habercisi olabiliyor. Prof. Dr. Ebru Güneş Yalçın, öksürük konusunda merak edilen soruları yanıtlayacak. Merak ettiklerinizi jineklinik@senolkalyoncu.com adresinden bana ulaştırabilirsiniz.