Kıbrıs düşüncemizi ve edebiyatımızı besledi

Peki onunla kültürel bağlarımız, edebi ilişkilerimiz ne durumdadır? Tarih içinde orada yaşayan, Türk düşüncesini ve edebiyatını etkileyen kişileri tanıyor muyuz?
Oğuz Karakartal’ın Kıbrıs’ta Türkiye Kültür Adamları ve Eserleri 1873-1974 kitabı, bu konuda bizi aydınlattığı için önem taşıyor.
Kitap iki ana bölümden oluşuyor: 1873-1974 yılları arasında Kıbrıs’a yolu düşen Türkiye kültür adamları / Türkiye kültür adamlarının Kıbrıs izlenimleri.
Oğuz Karakartal’ın da belirttiği üzere, aslında kitapta ele alınan kültür adamlarının adada gerçekleştirdiği faaliyetlerle ilgili daha ayrıntılı bir çalışma yapılabilir. Ancak Kıbrıs’a sürgüne, çalışmaya ve gezmeye giden, uzun veya kısa süre adada kalıp Kıbrıs üzerine bir şeyler yazan Türkiye kültür adamları ile Kıbrıs Türkleri’ni tanıtmayı amaçlayan bu rehber kitap, önemli bir kapıyı açmaktadır. Kitabın en önemli özelliği, Türkiye-Kıbrıs arasında sessiz sedasız akıp giden sürekli bir kültür ilişkisinin varlığını ortaya koymasıdır.
Kıbrıs, bilhassa bizim edebiyat tarihimize sürgün yeri olarak girmiştir.
Ziya Paşa, Namık Kemal’le başlayan bu sürgüne gönderme cezası, başka adlarla da devam eder.
Ancak derinlemesine bir araştırmadan ortaya çıkıyor ki, sürgünlüğün yararlı yanları da oluyor.
Ziya Paşa, Namık Kemal, Ahmed Midhat Efendi sürgüne gittikleri yere okumayı, yazmayı, güncel edebiyatı da götürdüler.
Bununla ilgili Ali Nesim’in söyledikleri önemli örnek olacaktır:
“Edebiyatımız incelendiğinde görülüyor ki, her dönemde belirli edebiyatçılar, genellikle Türkiyeli edebiyatçılar etkilemiştir yazarlarımızı ve sanatçılarımızı. Osmanlı döneminde Kıbrıs Türk edebiyatı üzerinde Osmanlı edebiyatının, Osmanlı Türk edebiyatının, Tanzimat edebiyatının büyük etkileri vardır. Edebiyat bir kıvılcım gibidir. Mutlak bir kaynak ister. Bu kaynak genellikle bize öz kökenimiz olan Türkiye’den gelmiştir.”
Bu sözlerden sonra Kıbrıs Türk edebiyatı üzerinde, en az Namık Kemal, Ziya Paşa kadar etkili ismin Ziya Gökalp olduğunu yine örnekle açıklıyor Ali Nesim.
Kıbrıs Türk edebiyatını etkileyen bir başka düşünür Ziya Gökalp’tır. 1933 yılında M. Turgut Sarıca, Ziya Gökalp’ın şiirlerini toplamış ve öğrencisi R. Necdet’in yardımıyla Birlik matbaasında bastırmıştır. Bu eser, Kıbrıs’ta ve yeni harflerle basılan ilk şiir kitabıdır.
Oğuz Karakartal, kitapta yer alan isimleri, daha doğrusu 1873-1974 yılları arasında Kıbrıs’a yolu düşen Türkiye kültür adamlarını, Kıbrıs’a niçin geldiklerini, ne yaptıklarını yazıların başında özetliyor. Böylece okur, ayrıntıya girmeden yaşamı ile yaptıkları arasındaki bağı öğreniyor:
Ziya Paşa, Namık Kemal, Şair Eşref, Rıza Tevfik Bölükbaşı, İsmail Hakkı Ertaylan, Hasene Ilgaz, Namık Görgünay, İbrahim Zeki Burdurlu, Hasan Âli Yücel, Arif Nihat Asya, Şemsi Belli.
Karakartal, bu iki tarihi, başlangıçla bitimi neden seçtiğini açıklıyor.
Tahmin edeceğiniz üzere, 1873 Namık Kemal’in Kıbrıs’a sürgüne gönderildiği tarih, 1974 Kıbrıs Barış Harekâtı’nın gerçekleştiği yıl. Gerçekten de Kıbrıs’ın bilhassa kültür hayatımızdaki yeri bu tarihte başlar. Her ne kadar 1974’te bitmese de, 1974 önemli bir tarihtir!
Kitabın sonunda yer alan kaynakça detaylı bir okuyuşa yönlendirebilir sizleri.
Kıbrıs-Türkiye arasındaki tarihi kültür ve edebiyat köprüsü konusunda bir başvuru çalışması.

DOĞAN HIZLAN’IN SEÇTİKLERİ

Nedim Şener Uğur Dündar - İşte Hayatım Doğan Kitap
Haz.: Celal Üster Sözün Özü Can Yayınları
Conan Doyle-Culbard Sherlock Holmes - Bakkerville Laneti NTV Yay
Beşir ayvazoğlu Tanrıdağı’ndan Hira Dağı’na Kapı Yayınları
Yiğit Akın Kafsinkaf İletişim Yayınları