Karaciğer, yalnız alkolden yağlanmaz

Alkol kullanmayan biri olsanız bile, kilo fazlalığı ve metabolik sendrom gibi sorunlarınız varsa alkole bağlı karaciğer hastalığına benzer bir karaciğer yağlanması sizi de ilgilendirebilir!

ALKOL kullanımı olmadan gelişen yağlı karaciğer hastalığında sorun, basit bir yağlanma olarak kalabileceği gibi karaciğer iltihabına (Hepatitis), büzüşmesine (Fibrozis) ve yetmezliğine (Sirozis) dönüşebilir. Özellikle kilo fazlalığı ve metabolik sendromun bir parçası olarak son yıllarda giderek daha sık görülmesi ve siroz ile neticelenebilmesi, bu sorunun önemini arttırmaktadır. Alkol kullanımı olmadan ortaya çıkan bu tür karaciğer yağlanması, eğer kilo fazlalığı, trigliserid-kolesterol-şeker yüksekliği gibi risk faktörleri iyileştirilebilirse süratle ortadan kalkar. 6 aylık bir süre içinde mevcut kilolarının yüzde 10’undan fazlasını kaybedenler herhangi bir tedaviye gerek olmadan bu sorunlarını çözebilirler.

YAŞAM TARZI HASTALIĞI

Bir başka deyişle karaciğer yağlanması yeni ve popüler bir sorundur ve obezite, hipertansiyon, diyabet gibi "yaşam tarzı hastalıkları"ndan biridir. Yaşam biçiminizde gerekli iyileştirmeleri yapar, yanlış alışkanlıklarınızı sürdürmekte ısrarlı olmazsanız -çoğu kez genetik mirasınız nedeniyle sahiplendiğiniz- bu önemli sorunu siz de tıbbi bir müdahale olmadan çözebilirsiniz. Özellikle karın çevresinde yağ birikiminin belirgin olduğu metabolik sendrom problemini yaşayanlarda karaciğer yağlanması daha sık görülmektedir.

Obezite sorunu yaşayan (beden kitle indeksi 30’dan fazla olan) metabolik sendromluların dörtte üçünde yağlı karaciğer saptanabilir, beşte birinde bu yağlanma iltihabi değişimlerle birleşebilir, yüzde 2’sinde ise yağlanmaya beğlı iltihabi karaciğer hastalığı siroz ile sonuçlanabilir.

FAZLA KİLOLULAR DİKKAT

Karaciğer yağlanması saptananlarda, özellikle alkol kullanım hikayesi yok ve kilo artışı-obezite problemi mevcutsa kan şekerinde artma eğilimi, trigliserid yüksekliği, faydalı (HDL) kolesterol azlığı, hipertansiyon eğilimi olup olmadığı da araştırılmalıdır.

Alkole bağlı olmayan karaciğer yağlanması, genellikle "sessiz bir sorun" olarak seyreder. Karnın sağ üst kısmında ağrı veya dolgunluk hissi, yorgunluk, halsizlik gibi yakınmalar pek az hastada dikkati çeker. Tipik bir laboratuvar bulgusu yoktur. En sık rastlanılan bulgu SGOT, SGPT, GGT enzimlerinde artmadır. Bu artış normalin 2-5 katına çıkabilir. "Alkalen fosfataz" enzimi artışı da saptanabilir. Ucuz, güvenli ve kolay bir tanı aracı olan ultrasonografik tetkik tanıyı kolaylaştırır. Metabolik sendromdan kuşkulanıldığında trigliserid, kolesterol analizleri, açlık ve tokluk kan şekeri veya şeker yükleme testi gibi testlerden de faydalanılmaktadır.

NİÇİN YAYGINLAŞTI

Karaciğer yağlanması belirlenen hastaların çoğalmasında kilo fazlalığı ve obezite sorununun yaygınlaşmasının önemli bir faktör olduğundan kuşku duymuyoruz. Yaşam seçimi yanlışlarının -özellikle genetik mirası müsait olanlarda- karaciğeri kolayca yağlandırdığını biliyoruz. Fazla kalori tüketmekte ve kazandığınız kalorileri harcamayıp biriktirmekte ısrarlı davranırsanız yağlanıp kilo almanız ve bu yağların bir kısmını karaciğerinizde depolamanız doğaldır.

Genetik mirasınız metabolik sendrom yönünde çalışıyorsa biriktirdiğiniz beden yağ kitleniz pek fazla olmasa bile karaciğerinizde ciddi miktarda yağ birikebilir.

NASIL KORUNACAKSINIZ

Özellikle "metabolik sendrom" eğilimli bir bünyeniz ve genetik mirasınız varsa alkolden, fazla kalori tüketmekten, karbonhidrat (unlu-şekerli besinler) tutkunu biri haline gelmekten, kana hızla karışan -glisemik yükü fazla- besinlerle beslenmekten uzak bir yeme içme tarzı oluşturun. Tembelliği bırakın ve daha aktif bir hayat kurun! Bu değişimlerin karaciğerinizin de hoşuna gideceğini ve ona "ilaç gibi" geleceğini siz de göreceksiniz.

Alkolden uzak durun

Alkol kullanımının artık sosyal bir olgu gibi görüldüğü günümüzde, kullanılan alkol miktarının veya sıklığının abartılması halinde "karaciğerin isyanı" başlıyor. Alkolden zarar gören karaciğerin verdiği ilk uyarı mesajı "yağlanmak" ile başlıyor. Eğer dikkat edilmez, alkol tüketiminin sınırı zorlanırsa, siroza kadar varabilen uzun, tehlikeli ve geri dönüşü olmayan bir yolculuk başlıyor. Alkollü içkilerin tümü "etil alkol" içeriyor ve bu madde bilinen en önemli karaciğer zararlısı. Alkol kullanımının hızı yüksek, miktarı fazla, sıklığı çoksa karaciğer yağlanması kaçınılmazdır. Karaciğerinizin bir günde taşıyabileceği toplam alkol yükü kadınlar için bir, erkekler için iki ölçüdür. Bir ölçünün 300-350 mililitre bira, 100-150 ml şarap, 35-40 ml distile içki (rakı, viski, votka, cin) anlamına geldiğini hatırlatalım.

İLAÇLAR DA YAĞ YAPIYOR MU

Dikkatsiz ve bilinçsiz ilaç kullanımının da karaciğer yağlanmasına yol açtığını unutmayın. İlaçların yan etkisi, en çok karaciğer, kemik iliği ve böbreklerde ortaya çıkıyor. İlaçlara bağlı karaciğer hasarının ilk aşaması da karaciğer yağlanmasıdır. Zarar veren etken devam ederse hadise çoğu kez kronikleşmiş karaciğer yangısına ve siroza doğru ilerlemektedir.