Tam bin beş yüz yokuşumuz var

Yazar Cahit Kayra'nın 1991'de İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından yayımlanan ‘‘İstanbul'un Yokuş ve Merdivenleri’’ adlı kitabı, İstanbul'un bin beş yüz yokuşunu anlatıyor. Yokuşların bazısı merdivenli, bazısı ise sadece merdivenden oluşuyor.

Kentler müzik topluluklarına benziyor. Kimisi büyük bir senfoni orkestrası. Biz bu orkestranın bir belli bölümünü seçtik. Yokuş ve merdivenler...’’

İşte bu cümlelerle başlıyor bürokrat, politikacı ve yazar Cahit Kayra'nın 1991'de yazdığı ‘‘İstanbul'un Yokuş ve Merdivenleri’’ kitabı.

İstanbul yedi tepe üzerine kurulmuş bir kent. Bu kentte yüzlerce yüksek ve çukurluk yer var: Merdivenli merdivensiz, bakımlı harap, söğütleri solmuş tavukları uçmayan, mermerleri kırık çeşmeli, yaşayıp giden yokuşlar.

Yazar Kayra, elinde kent rehberi ve fotoğraf makinası ile kenti dolaşmış. Ve bin 500 yokuş tespit etmiş.

‘‘Bazı yokuş ve merdivenlerin adlarına rehberlerde rastlayamadık. Bazısı da rehberde yazılı ama onları da yerinde bulamadık. Merdivenli yerlerin bazıları sokağa dönüştürülmüş, sonradan merdiven yapılmış sokaklar da gördük’’ diyor Kayra.

Bu yokuşların binden fazlası merdivenli yokuş ya da sadece merdiven halinde. Merdivenlerin bazısı on, bazısı yüz basamaktan oluşuyor.

Binbir isim var

Yokuş ve merdivenlere çeşit çeşit isimler konmuş: Merdivenli Kahve Yokuşu'nun uzun sayısız merdivenlerini ağır ağır çıkan yaşlı amca, Odunkapısı Yokuşu'nda el arabasındaki meyvelerini dökmeden yokuş aşağı indirmeye çalışan bir sokak satıcısı...

Birçok sokak, yokuş ya da merdiven-yokuşlarda başka ülkelerin yer adlarına rastlanıyor. Selanik Caddesi, Kanije Sokağı gibi.

Yokuş ve merdivenlerde yer yer bütün meyveların adları sergileniyor: Zerdali, Ekşi Nar, Can Eriği, Ahududu ve daha birçokları.

Sebzeler de keza, yokuş adlarındaki yerlerini alıyor: Dere Otu, Çavdar, Nohut ve Hardal gibi akla gelecek her türlü sebze adı.

Tabii ki çiçekler unutulmamış: Midilli Çiçeği, Erguvan, Kahkaha Çiçeği, Beyaz Gül ve daha neler neler.

Yeşil Çınar, Ihlamur, Çitlenbik, Kavak gibi ağaç adları. Akbaba, Timsah, Tavuk Uçmaz ve Ak Karga gibi hayvan adları da konmuş yokuşlara.

Ama özgün isimler de yok değil: Loş Bahçe Sokağı, Rebab Sokağı gibi.

Bayıldım Yokuşu onun yanıbaşında Yoruldum Yokuşu. Beşiktaş'taki üç evlik merivenli Peri Sokağı... Ve liste böyle uzayıp gidiyor.

Ya ağırbaşlı ya fantastik

Eyüp ve Fatih Bölgesi'ndeki yokuş adları ağırbaşlı: Baş Müezzin Sokağı, Dervişzade Sokağı gibi.

İstanbul'un eski yokuşlarını yüzyıllar öncesine dönerek görmek isteniyorsa Eyüp'e gitmek gerek: Piyer Loti Kahvesi ve Dede Yokuşları gibi.

Bir semt var ki orada düz sokaktan çok yokuş ve merdiven var. Burası özellikle Marmara'ya bakan Galata-Tophane-Cihangir ve Ayaspaşa kornişi.

Beyoğlu'nda 336 tane yokuş ve merdiven var.

Beyoğlu Bölgesi'ndeki yokuş adları yer yer fantezi, lirizm ve güldürü ağırlıklı: Tom Tom, Taktaki, Curcuna, Hava Hoş, Altıpatlar ve daha niceleri.

Beşiktaş'tan Boğaz'a giden cadde üstünde yamaçlardan yüzlerce yokuş iniyor.

Sarıyer Bölgesi'nde de sahile inmek için birçok merdiveni ve yokuşu adımlamak gerek.

Boğaz'ın Anadolu sahilinde örneğin Beykoz'da 61 tane yokuş var. Bunların 14'ü merdivenli.

Hangi yokuş, nerede?

EMİNÖNÜ

Babıali Caddesi

Ankara Caddesi

Alemdar Caddesi

Osman Hamdi Bey Sokak

Alay Köşkü Caddesi

Soğuk Çeşme Sokak

Mahmut Paşa Yokuşu

Çakmakçılar Yokuşu

Fetva Yokuşu

FATİH

Sancaktar Yokuşu

Kazancı Selim Sokak

Duhani Sokak

Hasan Hüseyin Yokuşu

Akçin Sokak

Yörük Sokak

Dervişzade Sokak

Merdivenli Kahve Sokak

Merdivenli Mektep Sokak

İslambol Caddesi

Mevkufatçi Sokak

Tophane Yokuşu

Dedehane Sokak

Fil Yokuşu

Piyer Loti Caddesi

Şehy İsa Kaşgari

BEYOĞLU

Haci Ali Sokak

Şişhane Yokuşu

Camekan Sokak

Şair Ziya Paşa Sokak

Bereketzade Sokak

Pelesenk Sokak

Basma Tulumba Sokak

Çapanoğlu Sokak

Halepli Bekir Sokak

Somuncu Sokak

Kapanca Sokak

Hardal Sokak

Sağıroğlu Sokak

Fındıklı Yokuşu

Tom Tom Sokak

Sulak Çeşme Sokak

BEŞİKTAŞ

Peri Çıkmazı

Barboros Bulvarı

Spor Caddesi

Serencebey Yokuşu

Setbaşı Sokak

Muhtarı Evvel Sokak

Şahnişin Sokak

Kakmalı Kapı Sokak

Solgun Söğüt Sokak

SARIYER

Arpacı Çeşmesi Sokak

Kemalettin Camii Sokak

Bakkal Sokak

Kireçhane Sokak

Çapari Sokak

Aşiyan Yokuşu

Fıçıcı Kerim Sokak

Ağır Topçu Sokak

BEYKOZ VE ÖTEKİLER

Kanije Sokak

5. Sokak Yokuşu

Mezarlık Üstü Sokak

Kavak Mustafa Ağa Sokak

Yapraklı Çınar Sokak

Tufan Sokak

Köşk Sokak

Arapzade Sokak

Uryanizade Sokak

Açık Türbe Sokak

Bozacı Aralığı

Osman Dede Sokak

Topbaşı Meydan Sokak

Tekke Arkası Sokak

Salacak İskele Sokak

Ferit Tek Sokak

Uzun Hafız Sokak

Sipahioğlu Sokak