Türk kadınları tütüne sarı sabır aÄŸacı ve mastika katıp sigara tarzlarını yaratmışlar

Antil Denizi'ndeki Tobago adasından dünyaya yayılan tütün, toplumların yaÅŸamlarına öylesine girdi ki yüzyıllar boyunca, ÅŸiirlere, ÅŸarkılara, fıkralara konu oldu. Türkiye topraklarında yaÅŸananlar da farksız deÄŸildi. Tütünün dünyadaki ve Türkiye'deki tarihi ile bu konuda yazılan, konuÅŸulan ve inanılanlar, Tütün Kitabı'nda toplandı. Marmara Ãœniversitesi Türkiyat AraÅŸtırmaları Enstitüsü'nde düzenlenen ‘‘Türk Kültüründe Ayrıntılar: Tütün’’ konulu sempozyum bildirilerinin yer aldığı kitap, Enstitü Müdürü Prof. Dr. Emine Gürsoy Naskali'ye göre ‘‘Bir kıtadan diÄŸerine, Osmanlı'dan Cumhuriyet'e, tarımdan üretime, yenilikten yenilgiye, propagandadan siyasi yıldırmaya kadar uzanabilen tütünün serüveni’’ni anlatıyor. Kitapta, tütün argosu, tütün ÅŸiirleri, tütün inanışları, tütün bilmeceleri gibi konular da yer alıyor.ŞİİRLERDE BAÅž KÖŞEDEÄ°ngiliz ‘‘kafirler’’ tarafından 1600 yılında Türk topraklarına sokulan tütün, yaÅŸamımızı o kadar etkiledi ki Avrupa'da birbiri ardına sigara tüttürenler için ‘‘Türk gibi sigara içmek’’ deyimi kullanılmaya baÅŸlandı. Oysa Ä°talyan sosyal bilimci Anna Vanzan'a göre Batı, DoÄŸu'yu ‘‘gizli tutkular’’ ve ‘‘fiziksel zevklerin’’ başı çektiÄŸi önyargılarıyla tanıyordu ve bunlardan biri de tütün, yani sigaraya yönelikti. Yani ‘‘Türk gibi sigara içmek’’ bir önyargıydı sadece.Tütün, ÅŸiir, bulmaca, ÅŸarkılarla da yer edindi. Bazen ÅŸairlerin 6'ncı parmağı oldu, bazen bir öykünün konusu. Marmara Ãœniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi öğretim üyesi Dr. Baki Asiltürk'e göre sigarayı ÅŸiire en çok konu edenler Ä°kinci Yeni ÅŸairleri. Cemal Süreya ve Edip Cansever de buna en iyi örnek. Sigara, Behçet Necatigil, Sabahattin Kudret Aksal ve Süreyya Berfe'nin de ÅŸiirlerinde kendini gösteriyor. Günümüz ÅŸairlerinden ise Özdemir Ä°nce'nin en belirgin temalarından biri sigara.KKTC YakındoÄŸu Ãœniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi öğretim üyesi Yrd. Doç. Dr. OÄŸuz Karakartal, Türk kadınlarının eskiden beri erkekler gibi tütün içtiÄŸine dikkat çekiyor. 16 ve 17'nci yüzyılda Ä°stanbul'daki yaÅŸamı anlatan Robert Mantran, Türk kadınlarının, yumuÅŸak olması için tütüne, sarı sabır aÄŸacı ve mastika katarak kendi tarzlarını oluÅŸturduklarını anlatıyor. AraÅŸtırmalar Türk toplumundaki yetiÅŸkinlerin üçte birinin sigarayla tanıştığını ve bunlardan ancak 5'te 1'inin sigarasız yaÅŸama geri dönebildiÄŸini gösteriyor. Erdal Åžahin (MÃœ Fen-Edebiyat Fakültesi)TEKEL SÄ°GARALARINDA ÅžEHÄ°R, ÇİÇEK Ä°SÄ°MLERÄ°Bazı sigaraların Enalá, Birinci Nev'i ve Hususi Kokulu gibi özellik bildiren isimleri, bazılarını Bayan, Bey, Efendi, Hanım, Hanımlara Mahsus gibi cinsiyet bildiren isimleri var. Mesleklerden Diplomat, Nazır, Sipahi, çiçeklerden Gelincik ve Hanımeli sigara paketlerinin üzerini süslediler bir süre. Tekel, partiler için sigara üretmenin yanı sıra Barbaros, C. Sunay, F.S. Korutürk, Gazi, Mehmet Kavala, Rauf DenktaÅŸ ve S. Demirel sigaralarıyla tarihi adları da sigara adı olarak kullandı. Asker, Mebus, Memur, Zabit gibi bazı meslekler için üretilen özel sigaralar, özel günler, spor kulüpleri hatta panayır anısına çıkarılan sigaralar bile var. Dr. Esra Karabacak (BÃœ Fen-Edebiyat Fakültesi) RÃœYASINDA SÄ°GARA İÇEN GENÇ KIZ FABRÄ°KATÖRLE EVLENÄ°RRüyada çakmak çaktığını görmek bekar için evlenmeye, ateÅŸ çıkması ise hamileliÄŸe, bazen de karı koca veya iki ortak arasında meydana gelecek ÅŸerre delalet eder.n Rüyada yanan bir kibrit görmek genç bir erkek için iyi para kazandıracak, mutluluÄŸa ulaÅŸtıracak yeni bir iÅŸ, orta yaÅŸta bulunan bir erkek için baÅŸkalarının neden olacağı bir kavga, bekar kız için ani ve mutlu bir evlenme, evli kadın için de ailede huzursuzluk anlamını taşır.n Rüyada kendisini sigara içerken görmek genç erkek için bir atılımı yapacağına, orta yaÅŸta erkek için bozmaya mecbur olacağı can sıkıcı bir dostluÄŸa, genç bir kız için zengin bir fabrikatörle evleneceÄŸine, evli kadın için ise üzüntülü ve endiÅŸeli günlerin baÅŸlayacağına iÅŸaret eder.Tütün Bilmeceleri: Göksel Öztürk (MÃœ Türkiyat AraÅŸtırmaları Enstitüsü)KÜÇÜK ADAMCIKLAR BAÅžINDA ÅžAPKACIKLARFaiden yok, zararın çok, nedir áleme kederin? Seni eken niye ekmiÅŸ, o kerata pederin? (sigara)Altı tıkı tıkı/ üstü fıkı fıkı/ etrafı mani tekkesi/ içi tükrük hokkası (nargile)Dumanı hakla halka/ Bu da bir baÅŸka dalga/ BaÅŸlayınca sen oyna/ Göğsün üstünde polka (sigara)Åžukkadan ÅŸukka, bukkadan bukka, min takka tukka (sigara takımı)Küçük adamcıklar, başında ÅŸapkacıklar (kibrit)Tütün ve rüya: Harid Fedai (Lefke Avrupa Ãœniversitesi öğretim görevlisi)SÄ°GARA ERKEKLİĞİ KÖKÃœNDEN YOK EDERLefke Avrupa Ãœniversitesi öğretim görevlisi Harid Fedai'nin incelediÄŸi ‘‘Lokman Hekim’’ Dergisi'nin 25 Ekim 1951 tarihli 131'inci sayısında ‘‘Sigara içenlerin baÅŸlarına neler gelecek?’’ bölümünde ÅŸunlar yazıyor.1. Tütün, sigara, pipo içenlerin dudaklarında, dillerinde, gırtlaklarında, akciÄŸerlerinde (kanser!) çıkar ve insanı iki sene zarfında öldürür.2. Sigara erkeklik kuvvetini kökünden yok eder.3. Sigara kadınlık ÅŸehvetini ve arzularını mahveder.4. Sigara, romatizma, kalp hastalığı ve hatta verem de yapar!5. Kızlar erken adet görür, çabuk kesilir.Tütün ve argo: Arzu ErdoÄŸan (MÃœ Fen-Edebiyat Fakültesi)ARGODA SÄ°GARAYA SÄ°PSÄ° DERLERAyınka: Kaçak tütün, CiÄŸerleri bayram etmek: Sigara dumanını içine çekmek, Hizmetçi baldırı: Kalın sarılmış sigara, Kebabiye: Sigara izmariti, Kefal: Sigara izmariti, Kırkanbar: Ä°zmaritlerden elde edilen tütün, Kinin: Köylü sigarası, Cura: Sigaranın son yudumu, ÇarÅŸaf: Esrar sarılan sigara kağıdı, Tekke: Esrar içilen üstü kapalı mekan, Seyyar Tekke: İçinde esrar içilen otomobil.Sigaraya ‘‘çıkıntı, mal, mazot, sipi, sipsi’’ gibi adlar veren argocular, sigara vermek fiilini de ‘‘ballandırmak, bayılmak, cigarda atlamak, çalıştırmak, sökülmek, toka etmek, toslamak, uçlanmak, yırtılmak’’ diye anlatır.Â