Ya molla ya reform

İran, 1979'daki İslam Devrimi'nden beri en önemli seçimini bugün yapıyor. Parlamento seçimleri öncesinde ülke reformcu ve muhafazakarlar olmak üzere ikiye bölündü. Mollalar bu bölünmeyi ‘dindar ve dinsiz’ olarak tanımlıyor. Halk, ya reformculara yol açacak ya da, 21 yıldır süren molla hakimiyetine devam diyecek.

İRAN, tarihi bir yol ayrımında. Yaklaşık 39 milyon İranlı, 1979 yılındaki İslam devriminden sonra ülke kaderini belirleyecek parlamento seçimleri için sandık başına gidiyor. İran halkı ya Batı yanlısı reformcu milletvekillerini seçecek, ya da molla hakimiyetine ‘devam’ diyecek.

Parlamento seçimleri İran halkını reformcu ve muhafazakar diye ikiye bölmüş durumda. Muhafazakarlar bu bölünmeyi, ‘dindar ve dinsiz’ diye tanımlıyor. Reformcu milletvekili adaylarının başını Devlet Başkanı Muhammed Hatemi çekiyor. Muhafazakarların en tepedeki ismi ise, ülkenin dini lideri Ayetullah Ali Hamaney.

SAVAŞ YENİ BAŞLIYOR

İran'da Hatemi liderliğindeki reformcular ile devletin en önemli kurumlarını elinde tutan muhafazakarlar arasında, uzun süredir kıran kırana bir iktidar mücadelesi yaşanıyor. Devlet Başkanlığı ve bakanlıklar reformcuların; parlamento, adalet ve ordu gibi önemli kurumlar da, mollaların denetiminde.

290 sandalyeli parlamento için yapılan seçimler, hem muhafazakar hem de, reformcular için büyük bir sınav niteliği taşıyor. 23 Mayıs Cephesi adıyla seçimlere giren reformcular, parlamentoda çoğunluğu ele geçirmeyi umuyor.

Reform yanlıları bu seçimden zaferle çıksa da, ülkede politik mücadele bitmeyecek, çünkü parlamentonun çıkaracağı her yasayı, mollalardan oluşan Uzmanlar Kurulu denetliyor. Seçim sonuçlarının reformcuların istediği gibi sonuçlanması halinde, ülkedeki güçler dengesi bozulacak ve çatışma daha da alevlenecek. Oy sayımının ise, en az bir hafta sürmesi bekleniyor.

ABD YAKIN TAKİPTE

İran'ın ‘Büyük Şeytan’ ilan ettiği ABD de seçimleri yakından takip ediyor. ABD Dışişleri Bakanı Madeleine Albright, dün seçimleri yakından izlediklerini belirterek, ‘Seçim öncesinde değerlendirdiğimiz kadarıyla reform yanlıları iyi gidiyor’ dedi.

ABD, taraflardan birine vereceği desteğin ters etki yaratacağı endişesiyle, reformcular lehinde açıklama yapmaktan kaçınıyor. Muhafazakar kanadın savunucusu mollalar, reform yanlılarını ‘CIA ajanı ve Şeytan’ın uşağı' olmakla suçluyor.

Sonucu kadınlar belirleyecek

İRAN'daki parlamento seçimlerinin sonucunu kadınlar ve gençler belirleyecek. Seçmenlerin en az yarısını oluşturan kadınların, Devlet Başkanlığı seçimlerinde olduğu gibi yine reforcu kanada oy vermesi bekleniyor.

Yeni kuşak:

İran'da aşırı dincilerin kadınlara yönelik baskıcı bakış açısının büyük tepki aldığına dikkat çekiliyor. 23 Mayıs Cephesi adı verilen reformcu kanat, kadın ve genç oylarına yönelik propaganda yaptı. 1979'daki İran İslam Devrimi'ni ve öncesini yaşamayan genç kuşak da reformcuların yanında. Seçmen yaşının 16 olması reformcuların oylarını artırıyor.

Pop müzikli kampanya:

İranlı gençler reformcu adayların pop müzik eşliğinde düzenlediği seçim kampanyalarına büyük ilgi gösterdi. Geçtiğimiz günlerde Devlet Başkanı Muhammed Hatemi'nin milletvekili adayı kardeşi Rıza Hatemi, Tahran'da konser düzenler gibi müzik eşliğinde gösteri düzenledi. Bu gösteride aşırı dinciler ile reformcular birbirlerine girdi. Rıza Hatemi, kadın oylarını garantilemek için kadınların da bakan olması gerektiğini savunuyor.

Seçimin anatomisi

Seçmen sayısı:

16 yaşından büyük 38.7 milyon seçmen bugün sandık başına gidiyor. Seçmenler, 290 sandalyeli parlamento için sabah 9.00 ile akşam 19.00 arasında oy verecek.

Adaylar:

Seçimlere 417'si kadın 4382 aday katılıyor. Adaylar ya dini okul ya da üniversite mezunu ve 30 ile 75 yaş arasında olmak zorunda.

Taban oran:

Adaylar katıldıkları bölgedeki oyların en az % 25'ini almak zorundalar. Hiç biri bu orana ulaşamazsa en çok oy alan adaylar seçilmiş sayılacak.

Azınlıklar:

Ülkede yaşayan azınlıkların 5 sandalyelik kontenjanı var. Zerdüştler, Yahudiler ve Asuri Hıristiyanların birer, Ermeni Hırıstiyanların ise, ikişer sandalye hakkı var. Bu 5 milletvekilliği 290 sandalyeye dahil.

Taraflar:

Adaylar, partilerden bağımsız yarışıyor. Ancak, siyaset reformcular, muhafazakarlar ve bağımsızlar diye üçe bölünmüş durumda.

Sistem:

En büyük iktidar dini lidere ait. Dini lideri mollalardan oluşan ‘Uzmanlar Meclisi’ seçiyor. Dini lider, tüm silahlı kuvvetlerin başkomutanı. Adalet ve radyo televizyon da mollaların kontrolünde. Devlet Başkanı, halk tarafından seçilse de, görevi sadece anayasanın uygulanmasını sağlamak. Parlamento her konuda yasa çıkartıyor. Ancak aşırı dincilerin denetimindeki Uzmanlar Meclisi onayından sonra yasala yürürlüğe giriyor.