Borsada geri dönüş çabası sürüyor

Piyasalar yoğun gündeme bağlı olarak dalgalı bir seyir izliyor. Ancak borsalardaki dalga boyları diğer piyasa parametrelerinin oldukça üzerinde. Borsa İstanbul’da ise bugünlerde dış borsaları aşan sert hareketler yaşanıyor. Banka hisseleri öncülüğündeki çıkış yerini yine aynı grup hisselerin başı çektiği bir düşüşe bırakmış durumda. “Ön teker nereye arka teker oraya” misali bankalardaki satış baskısı genele yayıldı. Halkbank’tan sonra İş Bankası’nda da 5 milyon TL nominal tutarda hisse senedi geri alım kararı açıklandı. Toparlanma çabası içindeki borsa günü 30 puanlık gerilemeyle 3.247 puandan kapattı.

Dış borsalar ile Borsa İstanbul arasındaki uyum neredeyse son günlerde tamamen koptu. Dış piyasaların gündemi merkez bankaları kaynaklı haber akışları ve resesyon fiyatlamaları gibi konu başlıkları olurken Borsa İstanbul’da Takasbank teminat tamamlama çağrıları daha çok gündem oluşturuyor.

VOLATİLİTE ARTTI

Biraz detaylandıracak olursak; Temmuz ayının ortalarında başlayan ve ağustos ayının ilk günlerinden itibaren ivme kazanan borsadaki yükseliş yabancı payının da artmasıyla ivme kazandı ve çıkış trendi 13 Eylül’e kadar sürdü. Yükseliş hareketi çok sert ve 90 derecelik açıyla uzun yıllardır görülmeyen bir görünüm sergiledi. BIST100 Endeksi’yle birlikte “Vadeli İşlemler ve Opsiyon (VİOP)” yani kaldıraçlı işlemler gibi yatırım araçlarında da benzer bir çıkış vardı. Hem spot piyasalarda işlem yapanlar hem de yükseliş yönünde VİOP piyasasında pozisyon alanlar ciddi bir getiri sağladılar. Yükseliş sırasında her iki piyasa arasındaki makasın,izahı çok zor fiyatlamalarla oldukça açıldığı günler yaşandı ve dalgalanma (volatilite) oldukça arttı. Yükseliş devam ederken her şey yolunda görüldü, yüksek primler sağlandı. VİOP piyasası kaldıraçlı işlemlere konu olduğu için bu piyasada çok daha ciddi kazançlara ulaşıldı.

Borsalar sonsuza kadar yükselmez elbette. Kağıt üzerindeki kârların realize edilmesi (cebe atılması) süreci başladı ve 13 Eylül tarihinden itibaren bankalara gelen satışlarla birlikte görünüm değişti. Spot piyasada hisse senetlerindeki düşüşün yanı sıra daha büyük kayıplar VİOP piyasasında oluştu. Yükselişin devamına inanıp bun göre pozisyon alanların (uzun-long)  teminat açıkları ortaya çıkmaya başladı. Bu tür pozisyon taşıyan yatırımcılara kurumlar tarafından teminat tamamlama “margin call” çağrıları arttı. Dip not olarak vermek gerekirse, margin call (teminat tamamlama); Yatırımcının aldığı pozisyonun devamı için olması gereken en düşük tutardır. Bu marjın altında kalmış yatırımcılara çalıştığı aracı kurum marjı tamamlaması için çağrıda bulunur. Uzun (long) pozisyon, bir yatırım aracının fiyatının yükseleceği beklentisiyle alım yapılması, kısa (short) ise fiyat düşüş beklentisiyle tam tersi pozisyon alınmasını ifade eder. Kısa pozisyonda satılan yatırım aracının daha düşük fiyattan yerine konulması hedeflenir.

HİSSE SENEDİ SATIŞLARI

Borsa İstanbul’da çıkışın başladığı günlerde bu yoğunlukta olmasa da kısa-short taşıyanların kayıpları konusunda az da olsa piyasalarda spekülasyonu yapılmıştı. Bu günlerde long-uzun pozisyon taşıyanların kayıpları ve bunun yatırımcı gruplarıyla  borsa aracı kurumları üzerindeki etkileri gündemin ilk sıralarına yerleşti. Teminat açığı olanlar bu defa spot piyasada ellerinde bulunan hisse senetlerini satarak teminat tamamlama yoluna gidince bu durum Borsa İstanbul’daki düşüşe ivme kazandırdı. Banka hisselerinin bazı günleri taban ve alıcısız kapatması hisse satarak nakit yaratma imkânını da zorlaştırdı. Henüz bu süreç aşılmamakla birlikte tedbirler de alınmaya başlandı. Takasbank verilerine göre, son 3-4 günlük teminat tamamlama açığı ekteki tabloda görüleceği üzere 5 milyar TL’yi geçti.

TAKASBANK MÜDAHALESİ

Tahribatı önlemek adına söz konusu işlemlerin yoğunlaştığı bankalardan bazıları kendi hisselerinde geri alım yaptıklarını açıkladılar. Takasbank, vadeli işlem ve opsiyon piyasasında işlem gören bankalar için dayanak varlıkları işlem teminatı hesaplamalarında kullanılan risk parametrelerini güncelledi ve düşürdü. Bu durum teminat açıklarını biraz azaltırken kısmen bir rahatlama sağladı. Ancak henüz bir dengenin sağlandığını söylemek için oldukça erken. Sermaye piyasalarında genelde kabul gören risk getiri oranlaması vardır. Riski minimize, getiriyi maksimize eden portföy yönetim analizlerine saygı göstermekle birlikte risk getiriyle eşdeğer görülür. Getiri yüksek ise risk de yüksektir gibi bir olgunun varlığı da kabul edilir. Süreçten en az kayıpla çıkılması için tedbirler devreye alınırken önümüzdeki günlerde teminat açıklarının normalleşmesi ve olağan seyrine dönmesi Borsa İstanbul’un denge bulmasına yardımcı olacaktır. Bu durumda temel teknik verilerle gündem ve piyasa parametrelerine göre yön belirleyen görünüme geri dönülebilir.