Yaz tatilinde geriye düşen çocuklar!

Nedir peki tatilde öğrenme kaybı? Sayısız araştırma sonucu ortaya çıkan veriyi aşağıdaki görselde özetledim. Özetle bildiğimiz şu: Çocuklar okulda öğrendikleri bilgi ve becerilerin bir kısmını yaz tatilinde kaybederek bir sonraki sınıfa geçiyor ama bu kayıp her çocuk için geçerli değil. Bazı çocuklar okulda öğrendiğini yazın kaybederken başka bir grup çocuk okulda öğrendiğinin üstüne tatilde yeni bigli ve beceriler ekliyor. Birinci grup yaz tatilinde öğrenme ortamı bulurken ikinci gruptaki çocuklar yaz tatilinde öğrenme fırsatı bulamıyor. Bu iki grup arasındaki fark okulun açık olduğu aylarda biraz kapanıyor ama yaz tatilinde giderek daha fazla açılıyor. Üniversite sınavına gelindiğinde bu iki grup arasındaki başarı farkı yaklaşık 1.5 yıllık bir öğrenmeye denk geliyor! Ciddi sonuçları olan bir farktan sözediyoruz.

Maalesef bizde tatilde öğrenme kaybını artıran önemli faktörler var. Bunlardan ilki yaz tatilinin uzunluğu. Avrupa’da bizim kadar çok tatili olan okul sistemi yok. Uzun yaz tatili öğrenme fırsatı olan çocuklar için bir dezavantaj değil ancak okul dışında öğrenme fırsatı sınırlı olan çocuklar için aynı şeyi söylemek mümkün değil. Yani tatil uzadıkça bu iki grup arasındaki eşitsizlik de artıyor.

Bizde öğrenme kaybını artıran bir diğer faktör de evlerdeki eğitici kaynakların, örneğin kitapların, son derece sınırlı olması. Aşağıda 2012 PİSA’dan bir veri paylaşıyorum. Türkiye’de çocuğu 15 yaşında olan bir ailenin evinde kaç kitap var diye baktığımızda karşımıza sefil bir tablo çıkıyor. Bizde evinde 100’den çok kitabı olanların oranı Türkiye yüzde 18! OECD ülkeler ortalaması yüzde 38! Avrupa’daki ülkelere tek tek bakarak moral bozmak istemem ama bu tabloda da gördiğünüz gibi bizdeki evlerin yüzde 54’ünde 25 ya da daha az kitap var. Tatilde öğrenme kaybı işte en çok bu çocuklar için geçerli. Yani okuldan uzak bir ortamda evde kitap ve diper kaynakları zengin olan çocuklar bir sonraki yıla çok daha hazır geliyor.

Tatilde öğrenme kaybı bütün dünyada okul takvimlerinin değiştirilmesinden, yaz aylarında çocuklara yönelik kamp ve yaz okullarına kadar pek çok çözüm arayışı var. ABD’de bilfiil Obama ve eşi Michelle Obama bu işin şampiyonluğunu yapıyor zira tatilde öğrenme farkı orada en çok azınlık ve göçmen çocuklarını vuruyor. İşte tam da bu nedenle şu sıralar Avrupa’da ya da Amerika’da her hangi bir kitapçıya girdiğinizde tatil kitapları reyonunun kitapçıılarda geniş reyonları kapladığını görürsünüz. Bu kitaplarda çoktan seçmeli sınavlar ya da ezberi teşvik eden bilgiler değil projeye dayalı etkinlikler yer alıyor. Amaç yaparak ve severek öğrenmeyi teşvik etmek.

Tatilde öğrenme kaybıyla başa çıkmanın bir diğer yolu da yaz kampları. Çocukların çok sevdiği ama okulların giderek müfredatlarından çıkarttığı spor ve sanat etkinlikleri için ideal bir zaman yaz tatili. Pekçok çalışmadan biliyoruz ki kendi ilgisi doğrultusunda sanatsal ve bedensel becerilerini geliştiren çocuklar diğer akademik alanlara daha yoğun bir ilgiyle bağlanmakta ve dolayısıyla okulda da daha başarılı olmakta.

Tatilde öğrenme deyince elbette illa da organize bir öğrenme ortamı şart değil. Tarihi mekanlara yapılan turistik geziler, müze ziyaretleri, köy ve doğa gezileri bu bağlamda çocuklarımızın dünyalarını zenginleştirmek için büyük bir fırsat. Bu ziyaretlerde çocukların ön araştırma yapmasını teşvik ederek onlara ‘rehberlik’ görevi verilmesi aynı zamanda onlardaki tarih, doğa ve çevre bilincinin gelişmesinesi için büyük bir fırsat.

Ama bence yaz tatilinde çocuklarımız için yapacağımız en kıymetli şey onların odağında olduğu zaman paylaşımı. ‘Kaliteli zaman paylaşımı’ deyince biraz kuru kalıyor ama yaz ayları herşeyden önce ebeveynlerin çocuklarıyla daha geniş vakit geçirdiği dönemler. Nitekim araştırmalar özellikle erken yaşlardaki çocuklarımızla yaptığımız sohbetlerin, oynadığımız oyunların onların zeka gelişimini de son derece pozitif bir şekilde etkilediğini gösteriyor.

Tatilde öğrenme kaybını tersine çevirmek için kaçınmamız gereken tek bir şey var. O da okulun sıkıcı taraflarını yaz tatiline taşımak. Malum çocuklar giderek okuldan soğuyor. Bunun önemli bir sebebi varolan sınav odaklı okul sisteminin öğrenmeyi kendi içinde anlamlı ve eğlenceli bir uğraş olmaktan çıkartmış olması. O halde tatilde öğrenme kaybıyla başa çıkmak için en son yapmamız gereken şey öğrenmeyi sıkıcı yapan bu yaklaşımdan kaçınmak. Yani test kitapları, sınav odaklı hazırlık çalışmaları ile dolu bir tatil planı çocuğun okuldan ve tatilden soğumasından başka bir ile yaramaz.

Taz tatili çocuğun kendisini keşfetmesine, okul döneminde yapamadıklarını yapmasına ve öğrenmeyi yeniden öğrenmesine olanak veren keyifli bir öğrenme zamanı olabilir.