Covid-19 bitti sırada maymun çiçeği mi var

PANİK YARATMAK YERSİZ ANCAK TEMKİNLİ OLUNMALI

İngiltere, Portekiz, İspanya, Kanada, İsveç ve ABD’de 32’si kesinleşmiş, 61’i şüpheli ‘monkeypox’ vakası tespit edildi. Virüsün kısa zamanda 3 kıta gezmesi, aşıydı, maskeydi, mesafeydi derken 2 yıllık pandemiden yenice çıkabilen bizleri haliyle ürkütüyor. ABD Jackson Laboratuvarı Baş Araştırmacısı, İmmünoloji Uzmanı Prof. Derya Unutmaz, deride döküntülere neden olan virüsün 1958 yılında, laboratuvar ortamındaki maymunlarda keşfedildiği ve o nedenle de maymun çiçeği virüsü denildiğini belirterek, “Aslında isminden sanıldığı gibi maymunlardan değil sıçanlar, fareler, sincaplar gibi kemirgenlerden insanlara geçiyor. İnsandan insana geçişi ise nadir. Orta-Batı Afrika’da daha yaygın. İlk insan vakası 1970’lerde görüldü. COVID-19’dan ise tamamen farklı. Korona RNA, bu ise DNA virüsü. 2003 yılında ABD’de lokal bir salgın olmuş, o zaman da 40 kişi etkilenmişti” diyor.

MAYMUNDAN DEĞİL SIÇANDAN

Prof. Dr. Unutmaz, şu an tespit edilen vakaların hayvandan insana değil insandan insana bulaştığına vurgu yaparak, şöyle devam ediyor: “İşte bu durum, panik yaratmak yersiz ancak temkinli olmamız gerektiğini söylüyor bize. Virüs sıkı takip edilmeli. Zincirleme bulaş mı var? Mutasyona mı uğradı? Bu soruların cevaplarını henüz bilmiyoruz. Vakaların birbiri ile tam ilişkisi de henüz belli değil ama İngiltere’deki araştırmalar vakaların eşcinsel ilişkide görüldüğünü belirledi. Dolayısıyla enfeksiyonun seks sırasında yayılma olasılığı da araştırılıyor” bilgisini veriyor.

BULAŞ İÇİN YAKIN TEMAS ŞART

Aklımdaki bir soru da şu: COVID-19’da olduğu gibi havadan, damlacık yolu ile bulaşması mümkün mü? Prof. Dr. Unutmaz diyor ki: “Korona gibi havadan kolaylıkla geçebilen bir virüs değil. Yakın temas şart! Cinsel ilişki ile, vücut sıvılarından ya da vücuttaki lezyon (kabarcık, yara) akıntısından veyahut fare, sıçan, sincap gibi kemirgen hayvanlar sizi ısırırsa geçebilir ki Afrika’da bu yolla yayıldı. İklim değişikliği, ormanların yok edilmesi ile hayvanların bizlerle daha yakın temasa geçmesi, nüfusun hızla artması, seyahatin yaygınlaşması gibi sebeplerle virüslerin yayılması da artık daha kolay hale geldi.”

BİR SORU-BİR CEVAP: AŞISI OLAN BİR VİRÜS

Soru: Yayılması durumunda kullanılmak üzere bu virüsünün bir tedavisi ya da aşısı var mı?

Cevap: Maymun Çiçeği Virüsü çiçek hastalığına çok benziyor. Biliyorsun ki çiçek virüsü dünyadan aşı ile yok edilen ilk virüs. 1980’de DSÖ’nün çiçek hastalığının ortadan tamamen kalktığını duyurması ile artık aşısı yapılmıyor. (Son olarak 1990 yılında Körfez Savaşı’na katılan ABD askerlerine yapıldı.) Ancak bildiğimiz kadarı ile çiçek aşısı (yüzde 85 oranda) bu virüse de etkili. Ayrıca 2019 da
bu virüse özel bir aşı üretildi. Yani çok uzak ihtimal ama virüs tahminden daha bulaşıcı hale gelse bile aşıları var.

BİYOLOJİK SİLAHLAR LİSTESİNDE

Enfeksiyon hastalıkları ve klinik mikrobiyoloji uzmanı Prof. Dr. İftihar Köksal, virüsün ‘zoonos’ yani hayvandan insana geçen bir virüs olduğu ve insandan insana bulaşmasının yaygın olmadığı, yayılması için ise yakın temasın şart olduğunu söylüyor, ‘Nadiren de olsa solunum yolu ile bulaştığı durumlar da görüldü’ uyarısında bulunuyor. Peki, nedir belirtileri? Prof. Dr. Köksal şöyle özetliyor: “İnsanlarda kuluçka süresi 14 gün. Bu sürede de kolaylıkla yayılabiliyor. Ateş, vücut kırıklığı, baş ağrısı, lenf bezi şişmesi, vücutta lezyonlar olarak görülebiliyor. PCR ile tanı koyabiliyoruz. Bu virüsten ölen insan sayısı gerçekten çok az ama bu virüs de tıpkı çiçek hastalığı gibi biyolojik silah listesinde.”

ARAŞTIRILMALI

Daha geçtiğimiz hafta Dünya Sağlık Seçim Komitesi Başkanı Jeremy Hunt ile bir etkinliğe katılan Bill Gates, dünya liderlerini biyoterörizme karşı maliyeti ne olursa olsun önlem almaya davet etmiş, ‘Ya bir biyo-terörist 10 havaalanına çiçek hastalığı getirse?’ demişti. Prof. Dr. Köksal’ın maymun çiçeği virüsünün biyolojik silahlar listesinde olduğunu söylemesi bana ‘Ne tesadüf’ dedirtti. Bir ilinti olabilir mi? Prof. Dr. Köksal, “Biyoterörizm amacı ile mi yoksa ekolojik dengenin bozulması/kemirgenlerin (gemi ticareti ya da hayvan kaçakçılığı ile) yayılması sebebiyle mi bu virüs yeniden gündeme geldi? Araştırılmalı. 2003 yılında ABD’de benzer bir yayılma görülmüş. 71 vakanın 35’i laboratuvar kaynaklı imiş. 3 kıtadaki bu hızlı yayılma da bir laboratuvar sızıntısı mı? Buna da bakılmalı” diyor.

BİR SORU-BİR CEVAP: ÇİÇEK AŞISI ÇÖZÜM OLABİLİR

Soru: Bu virüsün bir aşısı var mı?

Cevap: Çiçek aşısı maymun çiçeği virüsünde çok etkili ancak 1980’den bu yana bu aşı yapılmıyor. Bu aşının terkedilmiş olması hastalığın yayılmasını kolaylaştırmış olabilir. O nedenle de bazı eski aşıların yeniden gündeme gelmesi gerekiyor. Bizim için bir tehlike de polio (çocuk felci) ve kızamık aşılarıdır. Afganistan ve Pakistan’dan gelen düzensiz göçmenlerde bu aşılar yok! Maymun çiçeği virüsünden başka böyle iki önemli tehlike daha kapımızda.